Nie dla biedaków. Biblia pauperum na średniowiecznych i renesansowych kaflach piecowych z Polski
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.37.11Słowa kluczowe:
Biblia pauperum, średniowiecze, renesans, kafle piecowe, motywy biblijne, kultura materialna, archeologiaAbstrakt
Terminem Biblia pauperum określamy nie tylko księgi ze skróconym tekstem Pisma Świętego, w których dominowały ilustracje, ale również cykle przedstawień plastycznych, np. malowanych na ścianach kościołów czy ozdabiające okienne witraże. Zdecydowanie mniej znane są jednak inne źródła ikonograficzne, do jakich należą kafle piecowe. Jako zabytki archeologiczne, najczęściej zachowane fragmentarycznie, nie doczekały się one jeszcze wyczerpującej analizy. W artykule omówione zostały średniowieczne i renesansowe kafle, na których rozpoznano sceny figuralne z motywami biblijnymi. Ponieważ najczęściej na stanowiskach odnajdywanych jest po kilka kafli ozdobionych zbliżonymi tematycznie motywami, trzeba je traktować jako dowód świadomej decyzji o pokazaniu na piecu cyklu wydarzeń opisanych w Biblii.
Pobrania
Bibliografia
Archeologiczne świadectwa kultu maryjnego w średniowiecznym Gdańsku. Katalog skrócony wystawy (2013), E. Trawicka, B. Ceynowa (ed.), Muzeum Archeologiczne, Gdańsk.
Google Scholar
Bartoszewicz A. (1999), Mieszczanie litterati w polskim mieście późnego średniowiecza, “Kwartalnik Historyczny”, 106.4, p. 3–19.
Google Scholar
Dąbrowska M. (1987), Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław (Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, 58).
Google Scholar
Duggan L. (2005), Was Art Really the ‘Book of the Illiterate’?, [in:] M. Hageman, M. Mostert (ed.), Reading Images and Texts. Medieval Images and Texts as Forms of Communication. Papers from the Third Utrecht Symposium on Medieval Literacy, Utrecht, 7–9 December 2000, Brepols, Turnhout, p. 63–107, https://doi.org/10.1484/M.USML-EB.3.4325
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1484/M.USML-EB.3.4325
Dymek K. (1995), Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar
Fawtier R. (1924), La Bible historiée toute figurée de la John Rylands Library. Reproduction intégrale de manuscrit French 5 accompagnée d’une étude, Pour les Trustees et Gouverneurs de la John Rylands Library, Paris.
Google Scholar
Głosek M. (1998), Dwór murowany w Bąkowej Górze, Łódzkie Towarzystwo Naukowe; Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź (= “Acta Archaeologica Lodziensia”, 42).
Google Scholar
Grygiel R. (1989), Późnogotyckie kafle piecowe z Jarocina, “Zapiski Jarocińskie”, p. 17–19.
Google Scholar
Hoche D. (2015), Pictures are material signs of the invisible: Medieval Visual Theory and Modern Graphic Narratives, “Peregrinations. Journal of Medieval Art and Architecture”, 5, p. 68–96.
Google Scholar
Hyland W. (2018), The Stained Glass Biblia Pauperum Windows of Steinfeld Abbey: Monastic Spirituality, Salvation History and the Theological Imagination, [in:] G. Allen, C. Brewer, D. Kinlaw III (ed.), The Moving Text. David Brown and Biblical Studies in Dialogue, SCM Press, London, p. 143–160.
Google Scholar
Janiak T. (2003), Kafle gotyckie w zbiorach Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Gniezno.
Google Scholar
Kajzer L. (2007), Herby na kaflach z zamku w Ujeździe, czyli o zagadnieniu herbarzy ceramicznych, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 55.1, p. 22–30.
Google Scholar
Kamiński R. (2007), Grafika renesansowa jako źródło przedstawień o tematyce religijnej w twórczości kaflarskiej Hansa Bermana, [in:] M. Dąbrowska, H. Karwowska (ed.), Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, Muzeum Podlaskie, Białystok, p. 79–86.
Google Scholar
Knapiński R. (2000), Biblia pauperum – czy rzeczywiście księga ubogich duchem?, “Roczniki Humanistyczne”, 48.2, p. 223–241.
Google Scholar
Knapiński R. (2004), Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, “Nauka”, 4, p. 133–164.
Google Scholar
Knapiński R. (2005), Po co Kościołowi obrazy?, “Nauka”, 3, p. 139–165.
Google Scholar
Knapiński R. (2011), Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, [in:] M. Kluza (ed.), Wizualizacja wiedzy. Od Biblia Pauperum do hipertekstu, Portal WiE, Lublin, p. 10–36.
Google Scholar
Kocowski B. (1974), Drzeworytowe książki średniowieczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Kraków europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791. Katalog wystawy w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa (2007), G. Lichończak-Nurek (ed.), Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków.
Google Scholar
Majewski M. (2015), Renesansowe kafle zachodniopomorskie. Studium z historii ogrzewania wnętrz mieszkalnych, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Stargard–Szczecin.
Google Scholar
Nadolska K. (1988), Kafle z zamku biskupów włocławskich w Raciążku na Kujawach, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 9, p. 85–136.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.09.05
Pavlík Č., Vitanovský M. (2004), Encyklopedie kachlů v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Ikonografický atlas reliéfů na kachlích gotiky a renesance, Libri, Praha.
Google Scholar
Piątkiewicz-Dereniowa M. (1960), Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu, “Studia do Dziejów Wawelu”, 2, p. 303–375.
Google Scholar
Pirożyński J. (2002), Johannes Gutenberg i początki ery druku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Przybyłok A. (2016), Karchowicka Biblia Pauperum źródłem dla poznania kultury materialnej, “Acta Universitatis Lodziensis Folia Archaeologica”, 31, p. 145–162, https://doi.org/10.18778/0208-6034.31.08
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.31.08
Smetánka Z. (1983), K počatkům výroby komorowych kachlů v Čechách, “Archaeologia Historica”, 8, p. 145–154.
Google Scholar
Tarasiński A. (2007), Kafle gotyckie i wczesnorenesansowe z terenu ziemi bytomskiej, [in:] M. Dąbrowska, H. Karwowska (ed.), Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, Muzeum Podlaskie, Białystok, p. 45–49.
Google Scholar
Trzos A. (2010), Karchowice i Lubecko. Biblia pauperum w dwóch wydaniach, “Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego”, 2, p. 235–237.
Google Scholar
Utzig J. (2014), Średniowieczne witraże a Biblia pauperum – problem wzajemnych relacji, “Modus”, 14, p. 71–98.
Google Scholar
Wardzyński M. (2018), Biblia pauperum – cykl romańskich fresków w kościele w Czerwińsku nad Wisłą, [in:] M. Wardzyński (ed.), Arcydzieła plastyki dawnej XII–XVIII wieku w świątyniach i rezydencjach Mazowsza, Mazowiecki Instytut Kultury, Warszawa (Poza Warszawą, 1), p. 28–31.
Google Scholar
Żemigała M. (1987), Ogrzewanie piecowe na zamku w Bolesławcu nad Prosną XIV–XVII w., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Łódź.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
