Nie dla biedaków. Biblia pauperum na średniowiecznych i renesansowych kaflach piecowych z Polski

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6034.37.11

Słowa kluczowe:

Biblia pauperum, średniowiecze, renesans, kafle piecowe, motywy biblijne, kultura materialna, archeologia

Abstrakt

Terminem Biblia pauperum określamy nie tylko księgi ze skróconym tekstem Pisma Świętego, w których dominowały ilustracje, ale również cykle przedstawień plastycznych, np. malowanych na ścianach kościołów czy ozdabiające okienne witraże. Zdecydowanie mniej znane są jednak inne źródła ikonograficzne, do jakich należą kafle piecowe. Jako zabytki archeologiczne, najczęściej zachowane fragmentarycznie, nie doczekały się one jeszcze wyczerpującej analizy. W artykule omówione zostały średniowieczne i renesansowe kafle, na których rozpoznano sceny figuralne z motywami biblijnymi. Ponieważ najczęściej na stanowiskach odnajdywanych jest po kilka kafli ozdobionych zbliżonymi tematycznie motywami, trzeba je traktować jako dowód świadomej decyzji o pokazaniu na piecu cyklu wydarzeń opisanych w Biblii.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archeologiczne świadectwa kultu maryjnego w średniowiecznym Gdańsku. Katalog skrócony wystawy (2013), E. Trawicka, B. Ceynowa (ed.), Muzeum Archeologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Bartoszewicz A. (1999), Mieszczanie litterati w polskim mieście późnego średniowiecza, “Kwartalnik Historyczny”, 106.4, p. 3–19.
Google Scholar

Dąbrowska M. (1987), Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław (Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, 58).
Google Scholar

Duggan L. (2005), Was Art Really the ‘Book of the Illiterate’?, [in:] M. Hageman, M. Mostert (ed.), Reading Images and Texts. Medieval Images and Texts as Forms of Communication. Papers from the Third Utrecht Symposium on Medieval Literacy, Utrecht, 7–9 December 2000, Brepols, Turnhout, p. 63–107, https://doi.org/10.1484/M.USML-EB.3.4325
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1484/M.USML-EB.3.4325

Dymek K. (1995), Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar

Fawtier R. (1924), La Bible historiée toute figurée de la John Rylands Library. Reproduction intégrale de manuscrit French 5 accompagnée d’une étude, Pour les Trustees et Gouverneurs de la John Rylands Library, Paris.
Google Scholar

Głosek M. (1998), Dwór murowany w Bąkowej Górze, Łódzkie Towarzystwo Naukowe; Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź (= “Acta Archaeo­logica Lodziensia”, 42).
Google Scholar

Grygiel R. (1989), Późnogotyckie kafle piecowe z Jarocina, “Zapiski Jarocińskie”, p. 17–19.
Google Scholar

Hoche D. (2015), Pictures are material signs of the invisible: Medieval Visual Theory and Modern Graphic Narratives, “Peregrinations. Journal of Medieval Art and ­Architecture”, 5, p. 68–96.
Google Scholar

Hyland W. (2018), The Stained Glass Biblia Pauperum Windows of Steinfeld Abbey: ­Monastic Spirituality, Salvation History and the Theological Imagination, [in:] G. Allen, C. Brewer, D. Kinlaw III (ed.), The Moving Text. David Brown and Biblical Studies in Dialogue, SCM Press, London, p. 143–160.
Google Scholar

Janiak T. (2003), Kafle gotyckie w zbiorach Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Gniezno.
Google Scholar

Kajzer L. (2007), Herby na kaflach z zamku w Ujeździe, czyli o zagadnieniu herbarzy ceramicznych, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 55.1, p. 22–30.
Google Scholar

Kamiński R. (2007), Grafika renesansowa jako źródło przedstawień o tematyce religijnej w twórczości kaflarskiej Hansa Bermana, [in:] M. Dąbrowska, H. Karwowska (ed.), Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, Muzeum Podlaskie, Białystok, p. 79–86.
Google Scholar

Knapiński R. (2000), Biblia pauperum – czy rzeczywiście księga ubogich duchem?, “Roczniki Humanistyczne”, 48.2, p. 223–241.
Google Scholar

Knapiński R. (2004), Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, “Nauka”, 4, p. 133–164.
Google Scholar

Knapiński R. (2005), Po co Kościołowi obrazy?, “Nauka”, 3, p. 139–165.
Google Scholar

Knapiński R. (2011), Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, [in:] M. Kluza (ed.), Wizualizacja wiedzy. Od Biblia Pauperum do hipertekstu, Portal WiE, Lublin, p. 10–36.
Google Scholar

Kocowski B. (1974), Drzeworytowe książki średniowieczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Kraków europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791. Katalog wystawy w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa (2007), G. Lichończak-Nurek (ed.), Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków.
Google Scholar

Majewski M. (2015), Renesansowe kafle zachodniopomorskie. Studium z historii ogrzewania wnętrz mieszkalnych, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Stargard–Szczecin.
Google Scholar

Nadolska K. (1988), Kafle z zamku biskupów włocławskich w Raciążku na Kujawach, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 9, p. 85–136.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.09.05

Pavlík Č., Vitanovský M. (2004), Encyklopedie kachlů v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Ikonografický atlas reliéfů na kachlích gotiky a renesance, Libri, Praha.
Google Scholar

Piątkiewicz-Dereniowa M. (1960), Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu, “Studia do Dziejów Wawelu”, 2, p. 303–375.
Google Scholar

Pirożyński J. (2002), Johannes Gutenberg i początki ery druku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Przybyłok A. (2016), Karchowicka Biblia Pauperum źródłem dla poznania kultury ­materialnej, “Acta Universitatis Lodziensis Folia Archaeologica”, 31, p. 145–162, https://doi.org/10.18778/0208-6034.31.08
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.31.08

Smetánka Z. (1983), K počatkům výroby komorowych kachlů v Čechách, “Archaeologia Historica”, 8, p. 145–154.
Google Scholar

Tarasiński A. (2007), Kafle gotyckie i wczesnorenesansowe z terenu ziemi bytomskiej, [in:] M. Dąbrowska, H. Karwowska (ed.), Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, Muzeum Podlaskie, Białystok, p. 45–49.
Google Scholar

Trzos A. (2010), Karchowice i Lubecko. Biblia pauperum w dwóch wydaniach, “Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego”, 2, p. 235–237.
Google Scholar

Utzig J. (2014), Średniowieczne witraże a Biblia pauperum – problem wzajemnych relacji, “Modus”, 14, p. 71–98.
Google Scholar

Wardzyński M. (2018), Biblia pauperum – cykl romańskich fresków w kościele w Czerwińsku nad Wisłą, [in:] M. Wardzyński (ed.), Arcydzieła plastyki dawnej XII–XVIII wieku w świątyniach i rezydencjach Mazowsza, Mazowiecki Instytut Kultury, Warszawa (Poza Warszawą, 1), p. 28–31.
Google Scholar

Żemigała M. (1987), Ogrzewanie piecowe na zamku w Bolesławcu nad Prosną XIV–XVII w., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Łódź.
Google Scholar

Opublikowane

2022-12-30

Jak cytować

Marciniak-Kajzer, A. (2022). Nie dla biedaków. Biblia pauperum na średniowiecznych i renesansowych kaflach piecowych z Polski. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, (37), 271–284. https://doi.org/10.18778/0208-6034.37.11

Numer

Dział

Articles