Relikty Wielkiej Wojny na przedpolu twierdzy Dęblin, jako zasób do tworzenia dziedzictwa kulturowego regionu

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6034.37.06

Słowa kluczowe:

twierdza Dęblin, dziedzictwo Wielkiej Wojny, operacja warszawsko-dęblińska, paradygmat ochrony, paradygmat dziedzictwa, archeologia współczesności

Abstrakt

Artykuł prezentuje wstępne wyniki badań materialnych reliktów Wielkiej Wojny na przedpolu Twierdzy Dęblin. Obszar ten w latach 1914–1915 stał się areną walk amii rosyjskiej, niemieckiej i austro-węgierskiej. Działania wojenne pozostawiły w krajobrazie liczne ślady, takie jak fortyfikacje polowe, forty oraz cmentarze. Celem badań było zlokalizowanie i ustalenie chronologii reliktów fortyfikacji polowych na odcinku Gniewoszów–Bąkowiec–Mozolice. Badania polegały na analizie materiałów źródłowych, LiDAR, weryfikacjach terowych oraz analizie społecznej wartości reliktów Wielkiej Wojny. Ostatni etap badań polegał na analizie społecznej wartości tych obiektów opartej o filozofię zarządzania przeszłością poprzez ochronę i dziedzictwo na przykładzie cmentarza w Wysokim Kole oraz fortu Gorczakowa. W wyniku badań udało się określić przebieg głównej linii obrony rosyjskiej z 1915 r. Linia obrony składała się z trzech grup: Gniewoszów, Bąkowiec, Mozolice. Najlepiej zachowały się relikty umocnień polowych w obrębie grupy Bąkowiec; był to centralny odcinek linii obrony rosyjskiej. Jak wynika z analizy społecznej wartości reliktów Wielkiej Wojny, dominującym sposobem jest tworzenie dziedzictwa. Przekaz płynący z treści wypełniających miejsca reprezentujące przeszłość budzi wiele kontrowersji i dysonansów wśród lokalnych mieszkańców.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Abramczyk J. (1971), Partyzanci z kozienickiej puszczy. Wspomnienia dowódcy oddziału partyzanckiego BCH, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Łódź.
Google Scholar

Ashworth G. (2015), Planowanie dziedzictwa, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków.
Google Scholar

Ashworth G., Tunbridge J. (1996), Dissonant Heritage. The Management of the Past as a Resource in Conflict, John Wiley & Sons, Chichester.
Google Scholar

Buczyński A., Gruszecki A. (1996), Cytadela Twierdzy Dęblin (Iwangorod), [in:] Fortyfikacja rosyjska na ziemiach polskich. Stan badań i problemy ochrony, vol. IV, TPF; “Zebra”, Warszawa–Kraków, p. 97–109.
Google Scholar

Bystrzycki A. (1976), Twierdza Dęblin (1837–1915), “Rocznik Mazowiecki”, 6, p. 171–204.
Google Scholar

Dąbkowski W. (1974), Powstanie styczniowe w Puszczy Kozienickiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Góral A. (2018), Zarzadzanie dziedzictwem – o paradoksie organizatorów przeszłości, [in:] Etnografie instytucji dziedzictwa kulturowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, p. 177–188.
Google Scholar

Jaworski M. (1996), Takie Wysokie Koło, Towarzystwo Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego, Kielce.
Google Scholar

Kosiński D. (2016), 6. Pułk Legionów Polskich, “Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 15.66, p. 7–27.
Google Scholar

Krahel S. (2003), Twierdza Boyen (Giżycko) – fortyfikacja jako atrakcja turystyczna, “Prace i Studia Geograficzne”, 32, p. 99–115.
Google Scholar

Michalski Ł. (1996), Forty twierdzy Dęblin (Iwangorod), [in:] Fortyfikacja rosyjska na ziemiach polskich. Stan badań i problemy ochrony, vol. IV, TPF; “Zebra”, Warszawa–Kraków, p. 109–129.
Google Scholar

Myga-Piątek U. (2005), Historia, metody i źródła badań krajobrazu kulturowego, “Problemy Ekologii Krajobrazu”, 17, p. 71–77.
Google Scholar

Myga-Piątek U. (2015), Pamięć krajobrazu – zapis dziejów w przestrzeni, “Studia Geo­historica”, 3.3, p. 31–47.
Google Scholar

Myga-Piątek U. (2018), Model stratygrafii krajobrazów kulturowych. W poszukiwaniu typologii ewolucyjno-genetycznej, “Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, 39.1, p. 207–223.
Google Scholar

Opieka T. (2010), Twierdza śmierci. Stalag 307. Iwangorod–Irena–Dęblin 1939–1944, Towarzystwo Przyjaciół Dęblina, Dęblin.
Google Scholar

Rusnak M., Ramus E. (2019), Z okulografem w Muzeum Powstania Warszawskiego. ­Waloryzacja adaptacji historycznych, “Wiadomości Konserwatorskie. Journal of Heritage Conservation”, 58, p. 78–90.
Google Scholar

Rypulak A. (2014), Wielka Wojna 1914 roku pod Dęblinem, Wydawnictwo Nadwiślańskiego Stowarzyszenia Historii Militarne, Dęblin.
Google Scholar

Saunders N.S. (2003), Crucifix, Calvary, and Cross: Materiality and Spirituality in Great War Landscapes, “World Archaeology”, 35.1, p. 7–21, https://doi.org/10.1080/0043824032000078045
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0043824032000078045

Schwartz A.V. (1922), Oborona Ivangoroda v 1914–1915 g.g. : iz vospominaniy komendanta kreposti Ivangoroda, Moscow.
Google Scholar

Trzaskowski J. (2014), Fortyfikacje polowe na ziemi kozienickiej powstałe podczas Wielkiej Wojny 1914–1915, “Ziemia Kozienicka”, 29, p. 19–31.
Google Scholar

https://zabytek.pl/pl/obiekty/g235035/dokumenty/PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_EN.329017/1 [28 IV 2022].
Google Scholar

Karta raspolozheniya voysk u Ivangoroda s 22 po 28 fevralya 1915 g. Available on: https://gwar.mil.ru/documents/view/id=118004770&backurl=document_name%5C%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4::group%5Copisdoc:chasti:lk:mat:proch::types%5Cinstruction:alboms:maps_schemes:docs_english [28 IV 2022].
Google Scholar

Opisaniye boyevykh deystviy kreposti Ivangorod v techeniye avgusta, sentyabrya i oktyabrya 1914-gogoda). Available on: https://gwar.mil.ru/documents/view/?id=58578698&backurl=document_name%5C%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4::group%5Copisdoc:chasti:lk:mat:proch::types%5Cdocuments:rlt_documents:book_area:prikazi_raspor:donesenie:reports_materials:svedenia: [28 IV 2022].
Google Scholar

Opisaniye boyevykh deystviy pod Ivangorodom (s 8-go iyulya po 22-ye iyulya 1915 goda). Available on: https://gwar.mil.ru/documents/view/?id=58590760&backurl=document_name%5C%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4::group%5Copisdoc:chasti:lk:mat:proch::types%5Cdocuments:rlt_documents:book_area:prikazi_raspor:donesenie:reports_materials:svedenia [28 IV 2022].
Google Scholar

Vypiska iz zhurnala voyennykh deystviy kreposti Ivangorod). Available on: https://gwar.mil.ru/documents/view/?id=58578699&backurl=document_name%5C%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4::group%5Copisdoc:chasti:lk:mat:proch::types%5Cdocuments:rlt_documents:book_area:prikazi_raspor:donesenie:reports_materials:svedenia: [28 IV 2022].
Google Scholar

Opublikowane

2022-12-30

Jak cytować

Bachanek, A. (2022). Relikty Wielkiej Wojny na przedpolu twierdzy Dęblin, jako zasób do tworzenia dziedzictwa kulturowego regionu. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, (37), 149–173. https://doi.org/10.18778/0208-6034.37.06

Numer

Dział

Articles