Nowożytne naczynia szklane z działki z domniemaną karczmą miejską przy rynku w Radomiu
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.37.09Słowa kluczowe:
Radom, szkło, naczynia szklane, karczma, nowożytnośćAbstrakt
W artykule scharakteryzowano nowożytny zbiór zabytków szklanych pozyskanych podczas prac wykopaliskowych na parceli przyrynkowej w Radomiu. Szczegółowej analizie poddano fragmenty, które zakwalifikowane zostały do kategorii zastawy stołowej. Omówiono desygnaty poszczególnych form wyrobów, głównie naczyń do picia, podając analogie z innych stanowisk z ziem polskich. Przeprowadzono badanie składu chemicznego masy szklanej wybranych zabytków i podano w zarysie dzieje hutnictwa szkła regionu. Przedmiotowy asortyment zinterpretowano jako wyposażenie nowożytnej karczmy miejskiej, a rozważania osadzono w szerszym kontekście historyczno-kulturowym dotyczącym zarówno historii miasta, jak i wiedzy o funkcjonowaniu karczem na ziemiach polskich w dobie nowożytnej. Niniejsze opracowanie stanowi pierwszą publikację zabytków szklanych pozyskanych ze stanowiska z karczmą miejską.
Pobrania
Bibliografia
Ajewski K. (1995), Ceramika i szkło w zbiorach Galerii Muzealnej Ordynacji Zamojskiej w Warszawie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 43.4, s. 449–484.
Google Scholar
Atlas historyczny Polski. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2, Komentarz. Indeksy (1993), W. Pałucki (red.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Baranowski B. (1979), Polska karczma. Restauracja. Kawiarnia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Barczyk G. (2003), Materiały archeologiczne z wykopu nr 5 na zamku w Radomiu. Szkło (maszynopis pracy magisterskiej w Instytucie Archeologii UŁ).
Google Scholar
Baturo K. (2017), Puchary i kieliszki z badań na placu Zamkowym, [w:] Z. Polak, K. Meyza (red.), Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, Muzeum Warszawy, Warszawa (Archeologia Dawnej Warszawy, 4), s. 201–236.
Google Scholar
Baturo K. (2018), Dwa kielichy à la façon de Venise z przełomu wieków XVI i XVII ze zbiorów Działu Archeologicznego Muzeum Warszawy, „Almanach Warszawy”, 12, s. 199–215.
Google Scholar
Białowąs J. (2019), Gry i zabawy w średniowiecznym mieście polskim, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne”, 25.2, s. 67–83.
Google Scholar
Bis M. (2017), Nowożytne naczynia szklane znalezione w Warszawie – możliwości i ograniczenia badań, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 65.3, s. 371–396.
Google Scholar
Bis M. (2020), Zarys stanu i problematyki polskich badań nad naczyniami szklanymi z XIV–XVIII wieku w latach 1987–2018, „Archeologia Polski”, 65, s. 263–322, https://doi.org/10.23858/APol65.2020.007
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/APol65.2020.007
Biszkont Jadwiga (2005), Późnośredniowieczne szklarstwo na Śląsku, Instytut Archeologii Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 7).
Google Scholar
Blusiewicz K. (2013), Wyniki badań archeologicznych północnej pierzei placu Teatralnego prowadzonych w latach 1995–1997, [w:] W. Pela (red.), Badania archeologiczno-architektoniczne północnej pierzei placu Teatralnego w Warszawie w latach 1995–1997, Warszawa (Archeologia Dawnej Warszawy, 3), s. 73–133.
Google Scholar
Bogucka M., Samsonowicz H. (1986), Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Bogucki M. (2013), Przynależność terytorialno-ekonomiczna średniowiecznego Radomia w świetle źródeł numizmatycznych, [w:] A. Buko, D. Główka, M. Trzeciecki (red.), Ziemia niczyja ziemia nieznana. Schyłek starożytności i średniowiecze na ziemiach między Wisłą i Pilicą, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa (Radom. Korzenie Miasta i Regionu, 4), s. 33–42.
Google Scholar
Bruckschen M. (2004), Glasfunde des Mittelalters und der frühen Neuzeit aus Braunschweig, Verlag Marie Leidorf GmbH, Rahden (Materialhefte zur Ur- und Frühgeschichte Niedersachsens, 33).
Google Scholar
Choińska-Mika J. (2002), Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji społeczności lokalne – władza w epoce Jana Kazimierza, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Google Scholar
Chorowska M., Lasota Cz. (2013), Kamienica mieszczańska w Świdnicy. Karczma i mieszkanie w XIII–XVIII w., Politechnika Wrocławska, Wrocław.
Google Scholar
Chrzanowski T. (1958), Karczmy i zajazdy polskie, Arkady, Warszawa.
Google Scholar
Ciepiela S. (1966), Pucharki dzwonowate w Polsce od końca XVI w do końca XVII wieku, „Szkło i Ceramika”, 17.9, s. 248–253.
Google Scholar
Ciepiela S. (1968), Późnośredniowieczne naczynia szklane z Płocka, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 16.2, s. 347–360.
Google Scholar
Ciepiela S. (1970), Zabytki szklane ze stanowiska archeologicznego przy kościele św. Anny w Warszawie, „Studia z Dziejów Rzemiosła i Przemysłu”, 9, s. 140–171.
Google Scholar
Ciepiela S. (1971a), Zabytki szklane z Solca nad Wisłą od końca XV do XVIII/XIX w., [w:] Z. Kamieńska (red.), Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, 45, s. 173–214.
Google Scholar
Ciepiela S. (1971b), Zabytki szklane ze Świecia nad Wisłą, „Pomorania Antiqua”, 3, s. 479–496.
Google Scholar
Ciepiela S. (1977), Szkło osiemnastowieczne Starej Warszawy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,, Warszawa.
Google Scholar
Ciepiela-Kubalska S. (1970), Użytkowe szkło z Wiślicy, pow. Busko (XV–XVII w.), [w:] W. Antoniewicz, P. Biegański (red.), Studia związane z badaniami wiślickimi, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa (Rozprawy Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem UW i PW, 5), s. 147–177.
Google Scholar
Ciepiela-Kubalska S. (1991a), Stan badań późnośredniowiecznym i nowożytnym szkłem użytkowym w Polsce (2 połowa XIII–XVII w.), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 18, s. 173–189.
Google Scholar
Ciepiela-Kubalska S. (1991b), Szklanice fletowate ze Starego Miasta w Warszawie (XIV/XV – 1 ćwierć XVII wieku), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 19, s. 25–42.
Google Scholar
Ciepiela-Kubalska S. (1999), Szklane kufle starowarszawskie z XVIII wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 27, s. 145–161.
Google Scholar
Ciepiela-Kubalska S. (2005), Nowożytne szklane naczynia z badań archeologicznych na Rynku Starego Miasta w Warszawie, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 29, s. 189–232.
Google Scholar
Ciepiela-Kubalska S., Stawiarska T. (2005), Nowożytne wyroby szklane z badań archeologicznych na Rynku Starego Miasta w Warszawie (komentarz technologiczny), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 29, s. 233–242.
Google Scholar
Dekówna M., Purowski T. (2012), Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janow Pomorski 1, [w:] M. Bogucki, B. Jurkiewicz (red.), Janów Pomorski, stan. 1. Wyniki ratowniczych badan archeologicznych w latach 2007–2008, t. I, cz. 3, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, Elbląg, s. 66–260.
Google Scholar
Dryja S., Sławiński S. (2017), Kamienica przy ul. Krakowskiej pod nr 30 na krakowskim Kazimierzu – jej historia i rekonstrukcja, w. XVI i XVII, działalność piwowarska w okresie świetności domu, „Studia Sandomierskie. Teologia-Filozofia-Historia”, 24, s. 79–107.
Google Scholar
Frỳda F. (1979), Středověké sklo v západních Čechách, [w:] Sborník Západočeského Muzea v Plzni, Plzeň (Histore, 2), s. 7–79.
Google Scholar
Garas M., Karwowska H. (2013), Wyroby szklane, [w:] H. Karwowska, A. Andrzejewski (red.), Założenie rezydencjonalne Sapiehów w Dubnie, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 257–287.
Google Scholar
Girdwoń A., Rubnikowicz M. (1996), Zabytki szklane z Sandomierza: komentarz technologiczny, [w:] S. Tabaczyński (red.), Sandomierz: badania 1969–1973, t. II, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa, s. 454–455.
Google Scholar
Gołębiewski A. (1997), Importy naczyń szklanych na Starym Mieście w Elblągu w średniowieczu i okresie nowożytnym, „Archaeologia Elbingensis”, 2, s. 37–46.
Google Scholar
Kalaga J. (2013), Wczesnośredniowieczny Radom i wybrane zagadnienia tła chronologiczno-kulturowego, [w:] A. Buko, D. Główka, M. Trzeciecki (red.), Ziemia niczyja ziemia nieznana. Schyłek starożytności i średniowiecze na ziemiach między Wisłą i Pilicą, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa (Radom. Korzenie Miasta i Regionu, 4), s. 11–36.
Google Scholar
Kalinowski W. (1979), Rozwój przestrzenny, [w:] W. Kalinowski (red.), Urbanistyka i architektura Radomia, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, s. 45–72.
Google Scholar
Kamieńska Z. (1987), Produkcja szkła od połowy XVII do połowy XIX wieku, [w:] Z. Kamieńska (red.), Polskie szkło do połowy XIX wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 88–121.
Google Scholar
Kisiel H. (1961), Radom w świetle lustracji XVI–XVIII wieku, [w:] J. Jędrzejewicz (red.), Radom. Szkice z dziejów miasta, Arkady, Warszawa, s. 108–115.
Google Scholar
Kozdrach M. (2019), Radom jako miejsce obrad sejmików i lokalnych zjazdów szlacheckich w drugiej połowie XVIII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych”, 28.1, s. 75–97, https://doi.org/10.18778/1644-857X.18.01.03
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.18.01.03
Kozłowska R. (1994), Szkło. Materiały do wystawy „Rzeczy codzienne z wykopalisk zamkowych i staromiejskich”, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, Warszawa (Źródła Archeologiczne do Dziejów Zamku Królewskiego oraz Starej i Nowej Warszawy, 1).
Google Scholar
Kozłowska R. (1997), Materiały szklane z Kleczanowa, [w:] A. Buko (red.), Kleczanów. Badania rozpoznawcze 1989–1992, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa, s. 218–225.
Google Scholar
Krukowska O. (2009), Szkło w badaniach archeologicznych Gdańska, [w:] Z. Borcowski, M. Fudziński, H. Paner (red.), Stan badań archeologicznych miast w Polsce, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk, s. 437–480.
Google Scholar
Kupisz D. (2009), Radom w czasach Jagiellonów (1386–1572), Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIW, Radom.
Google Scholar
Kutyłowska I. (1981), Szklane pucharki dzwonowate z Zamościa i Lublina, „Studia i Materiały Lubelskie”, 8, s. 91–95.
Google Scholar
Kutyłowska I. (1999), Późnośredniowieczne i nowożytne szkła odkryte w kaplicy Św. Trójcy w Lublinie, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 27, s. 133–144.
Google Scholar
Lechowicz Z. (2012), Zamek w Radomiu. Archeologia i architektura. Badania i interpretacje, Miejska Biblioteka Publiczna w Radomiu; Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIW, Radom, s. 119–124.
Google Scholar
Lipiec A. (2017a), Nowożytne naczynia szklane odkryte w trakcie badań archeologicznych na dziedzińcu Arsenału Warszawskiego, [w:] W. Borkowski (red.), Badania archeologiczne dziedzińca Arsenału Królewskiego oraz zespołu Kamienicy Raczyńskich w Warszawie, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa (Warszawskie Materiały Archeologiczne, 14), s. 87–96.
Google Scholar
Lipiec A. (2017b), Zabytki szklane pozyskane w trakcie badań zespołu kamienic na rogu ulicy Traugutta i placu Małachowskiego w Warszawie, [w:] W. Borkowski (red.), Badania archeologiczne dziedzińca Arsenału Królewskiego oraz zespołu Kamienicy Raczyńskich w Warszawie, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa (Warszawskie Materiały Archeologiczne, 14), s. 169–213.
Google Scholar
Markiewicz M. (2012), Wyroby ze szkła, [w:] M. Wiewióra (red.), Zamek w Grudziądzu w świetle źródeł archeologicznych. Studia i materiały, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s. 292–299.
Google Scholar
Mroczek R. (2007), Późnośredniowieczne zabytki ruchome z badań na dziedzińcu głównym Pałacu Pod Blachą, „Kronika Zamkowa”, 1/2, s. 39–90.
Google Scholar
Nowosielska K. (2004), Średniowieczne i nowożytne wyroby szklane z badań na Starym Mieście we Wrocławiu, [w:] J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 6), s. 57–88.
Google Scholar
Ojdana A. (2012), Nowożytne szkło z karczmy w Dubnie (gmina Boćki, woj. podlaskie) (maszynopis pracy magisterskiej w bibliotece Instytutu Archeologii UMK, Toruń).
Google Scholar
Olczak J. (1997), Domniemana funkcja liturgiczna i pochodzenie szklanych pucharków dzwonowatych z XVII–XVIII wieku na terenie Polski, „Archaeologia Historica Polona”, 5, s. 223–234.
Google Scholar
Olczak J. (1999), Zabytki szklane, [w:] T. Malinowski (red.), Komorowo. Stanowisko 12: osadnictwo nowożytne. Ślady domniemanej karczmy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego, Zielona Góra, s. 83–97.
Google Scholar
Piątkowski S. (2000), Radom. Zarys dziejów miasta, Społeczny Komitet Ratowania Zabytków Radomia, Radom.
Google Scholar
Piątkowski S. (2005), Radom. Historia miasta, Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom.
Google Scholar
Pinno A. (1961), Rozwój architektury, [w:] J. Jędrzejewicz (red.), Radom. Szkice z dziejów miasta, Arkady, Warszawa, s. 36–71.
Google Scholar
Počinok E., Čekanovskji A. (2015), Stekljannaja posuda iz raskopok na terrytoryjach kievskich monastyrej XVII–XVIII vekov, [w:] P.H. Gajdukov (red.), Steklo Vostočnoj Evropy s drevnosti do načala XX veka, Rossijskaja akademija nauk. Institut archeologii, Sankt-Petersburg, s. 294–309.
Google Scholar
Polak A. (1981), Szkło i jego historia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa (Biblioteka Problemów, 265).
Google Scholar
Prusicka-Kołcon E. (2000), Szklane pucharki dzwonowate z Zamościa od końca XVI wieku do końca XVII wieku, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 5, s. 230–239.
Google Scholar
Purowski T. (2014), Bursztynowy rozdzielacz i szklane paciorki odkryte w obiektach kultury łużyckiej w Targowisku, pow. wielicki, [w:] S. Czopek (red.), Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Kraków, s. 289–305.
Google Scholar
Pytlak M., Pytlak P. (2014), Domniemana średniowieczna karczma w Strzelcach Krajeńskich. Materiały z badań archeologicznych, „Archeologia Środkowego Nadodrza”, 11, s. 107–145.
Google Scholar
Rademacher F. (1963), Die Deutschen Gläser des Mittelalters, Bruno Hessling Verlag, Berlin.
Google Scholar
Rais-Kufel E., Kufel R. (2013), Wyroby szklane, [w:] P. Pawlak (red.), Średniowieczny system obronny miasta Poznania. Odcinek północno-zachodni. Wyniki badań archeologicznych, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Poznań (Bibliotheca Fontes Archeologici Posanienses, 15), s. 237–278.
Google Scholar
Rubnikowicz M. (1996), Średniowieczne i nowożytne szkło ze stanowiska Collegium Gostomianum, [w:] S. Tabaczyński (red.), Sandomierz: badania 1969–1973, t. II, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa, s. 423–453.
Google Scholar
Siembora S. (2017), Naczynia szklane z badań archeologicznych pod wieżą Zamku Wysokiego w Człuchowie, [w:] S. Siemianowska, K. Sadowski, P. Rzeźnik (red.), Ceramika i szkło w kulturze antyku i średniowiecza europejskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN; Akademia Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu, Wrocław, s. 141–175.
Google Scholar
Siembora S. (2018), Wyroby ze szkła odkryte w trakcie badań archeologicznych przy kościele w Górze Świętej Małgorzaty w pow. łęczyckim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 32, s. 49–63, https://doi.org/10.18778/0208-6034.32.04
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.32.04
Siemianowska S. (2015), Analiza zabytków szklanych i szkliwionych z badań przy ul. św. Idziego na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, [w:] A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego, Instytut Archeologii Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne, 1), s. 261–284.
Google Scholar
Soldenhoff B. (1991), Próba określenia typów zniszczeń szkieł archeologicznych, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia”, 19, s. 97–123.
Google Scholar
Szczepaniak M. (1977), Karczma, wieś, dwór. Rola propinacji na wsi wielkopolskiej od połowy XVII do schyłku XVIII wieku, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar
Tabaczyńska E. (1993), Znaleziska szklane ze stanowiska Zamek I w Sandomierzu, [w:] S. Tabaczyński (red.), Sandomierz: badania 1969–1973, t. I, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa (Polskie Badania Archeologiczne, 31), s. 156–169.
Google Scholar
Teterycz-Puzio A. (2012), Na rozstajnych drogach. Mazowsze a Małopolska w latach 1138–1313, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk.
Google Scholar
Wajda S. (2013), Zabytki szklane i szkliwione, [w:] J. Kalaga (red.), Sutiejsk. Gród pogranicza polsko-ruskiego z X–XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, Instytut Archeologii Uniwersytet Warszawski; Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo, Warszawa–Pękowice, s. 89–100.
Google Scholar
Wajda S. (2014), Wyroby szklane, [w:] H. Karwowowska (red.), Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, t. II, Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Białystok, s. 57–103.
Google Scholar
Wielkopolska brać cechowa w okresie staropolskim. Katalog wystawy (2005), Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno.
Google Scholar
Wilczak-Dąbrowska E. (2017), Szkło stołowe z placu Zamkowego w Warszawie, [w:] Z. Polak, K. Meyza (red.), Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, Muzeum Warszawy, Warszawa (Archeologia Dawnej Warszawy, 4), s. 139–190.
Google Scholar
Willmott H. (2002), Early Post-Medieval Vessel Glass in England: C. 1500–1670, Council for British Archaeology, York.
Google Scholar
Wyrobisz A. (1968), Szkło w Polsce od XIV do XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Google Scholar
Zielińska-Durda M. (1985), Naczynia szklane z Nowotańca gm. Bukowsko, „Studia i Materiały Muzeum Okręgowego w Krośnie”, 3, s. 198–217.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
