Gospodarowanie przestrzenią o wysokich walorach krajobrazowych. Model ekonomiczny

Abstrakt

Artykuł przedstawia wybrane rezultaty pracy Planowanie przestrzeni o wysokich walorach krajobrazowych przy użyciu cyfrowych analiz terenu wraz z ocena ekonomiczną (kierownik dr Paweł Ozimek, Politechnika Krakowska). W codziennym życiu zwykle na krajobraz nie zwracamy uwagi. Ale dla osób zajmujących się planowaniem przestrzennym, geografią, środowiskiem naturalnym i dobrami kultury ważność i wartość krajobrazu jest tezą nie wymagającą dowodu. Pierwszą część artykułu poświęcono zagadnieniu cech krajobrazu, które decydują o jego wartości. Także – czy są to te cechy krajobrazu, które chcemy chronić oraz jak możemy ocenić wartość krajobrazu. Kolejna część to analiza gospodarczych podstaw rozwoju. W odniesieniu do przestrzeni istotnym elementem jest ocena przydatności poszczególnych terenów dla rozwoju funkcji użytkowych. W konsekwencji określenie ograniczeń wynikających z ochrony krajobrazu oraz wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują. Drugim elementem jest określenie potrzeb terenowych związanych z bytowymi i ekonomicznymi potrzebami ludności. Tak opracowany ogólny bilans potrzeb i możliwości służy za punkt wyjścia do określenia polityki rozwoju i programów działania. Programy winny zawierać lokalizację przedsięwzięć i inwestycji w przestrzeni oraz odpowiednią ich koordynację w czasie. Ze względu na złożoność preferowaną metodą poszukiwania możliwie najlepszego rozwiązania jest analiza wariantów. Pogodzenie indywidualnego (prawo własności), społecznego i ekonomicznego użytkowania przestrzeni z ochroną jej walorów środowiskowych i kulturowych może być trudne lub wręcz niemożliwe. Konieczne są więc mechanizmy rekompensujące straty zarówno w sprawach indywidualnych, jak i w kontekście rozwoju lokalnego, regionalnego czy krajowego. Wybór wariantu rozwoju opiera się na bilansowaniu kosztów i korzyści zależnych od wielkości chronionego i niechronionego obszaru. Podsumowaniem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, czy krajobraz i walory krajobrazu ocaleją dzięki swojej ekonomicznej wartości oraz jakie instrumenty winno się wdrożyć w celu wykorzystania mechanizmów ekonomicznych do jego ochrony.