Modele biznesowe ukraińskich banków: wpływ Rewolucji Godności, pandemii COVID–19 i agresji militarnej Rosji

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja kluczowych modeli działalności bankowej na Ukrainie i ich zmian pod wpływem Rewolucji Godności, pandemii COVID–19 i wprowadzenia stanu wojennego. Zaproponowana metoda badawcza wykorzystuje analizę skupień głównych wskaźników działalności bankowej na podstawie hierarchicznej metody aglomeracyjnej Warda i indeksu Tau jako kryterium oceny optymalnej liczby skupień. Badanie obejmuje wszystkie ukraińskie banki w latach 2013–2022.

Działania Narodowego Banku Ukrainy w 2014 r. (po Rewolucji Godności) miały pozytywny wpływ na modele ukraińskich banków: modele bankowe stały się bardziej transparentne i odporne na wstrząsy finansowe. W latach 2021–2022 zidentyfikowano pięć modeli bankowych: banki uniwersalne, banki finansowania hurtowego, banki korporacyjno‑inwestycyjne, banki detaliczne oraz banki prowizyjne.

Negatywny wpływ COVID–19 na ukraińską gospodarkę znalazł odzwierciedlenie we wszystkich zidentyfikowanych modelach banków w następujący sposób: 1) znacząco wzrosła rola papierów wartościowych w aktywach z powodu spadku akcji kredytowej ze względu na wzrost jej ryzyka; 2) wzrosło wykorzystanie funduszy od banku centralnego do zarządzania zobowiązaniami, a to potwierdza pogorszenie warunków finansowania na rynku depozytów. Zidentyfikowano następujące istotne zmiany w systemie bankowym Ukrainy pod koniec 2022 r. (w czasie wojny): 1) zmniejszenie liczby banków wykorzystujących głównie fundusze od NBU do wspierania swojej działalności; 2) wycofanie w ciągu roku tylko czterech banków przez Narodowy Bank Ukrainy (w tym dwóch z większościowymi akcjonariuszami z Rosji); 3) wzrost udziału portfela nieskarbowych dłużnych papierów wartościowych w aktywach banków; 4) spadki wartości wskaźników ROE i ROA we wszystkich modelach bankowych w czasie wojny, a trzy modele bankowe stały się nieopłacalne; 5) znacznie wyższy poziom udziału kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym dla wszystkich modeli bankowych, zwłaszcza dla modelu bankowości detalicznej.

Wartością dodaną badania jest analiza zmian modeli działalności banków w Ukrainie na poziomie mikro (odzwierciedlonych w sprawozdaniach finansowych), zwłaszcza w czasie wojny.