Wkład geografii niepełnosprawności w rozwój „turystyki dostępnej”
DOI:
https://doi.org/10.18778/0867-5856.25.1.03Keywords:
geografia niepełnosprawności, turystyka dostępna, geograficzny model niepełnosprawnościAbstract
Celem artykułu jest przedstawienie w zarysie ewolucji badań geografii niepełnosprawności (od lat 30. XX w.), z uwzględnieniem zarówno tematyki istotnej dla tworzenia podstaw teoretycznych, jak i działań praktycznych w zakresie „turystyki dostępnej”. Opracowanie ma charakter przeglądowy. W oparciu o analizę literatury w pierwszej części przedstawiono definicję „turystyki dostępnej” oraz rozwój geografii niepełnosprawności, którego efektem jest m.in. geograficzny model niepełnosprawności.
W części drugiej syntetycznie ukazano wkład wyników badań geograficznych w rozwój podstaw teoretycznych koncepcji „turystyki dostępnej” oraz ich implikacje w działaniach praktycznych. We wnioskach końcowych zwrócono m.in. uwagę na potrzebę określenia poziomu szczegółowości zasad uniwersalnego projektowania obiektów, przestrzeni, usług, które mają spełniać kryteria dostępności dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
Downloads
References
AITCHISON C., 2009, Exclusive discourses: leisure studies and disability, „Leisure Studies”, 28, 4, s. 375–389.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/02614360903125096
Americans with Disabilities Act, 1990, http://finduslaw.com/americans-disabilities-act-1990-ada-42-us-code-chapter-126990.
Google Scholar
ANDREWS S.K., 1988, Applications of a cartographic communication model to tactual map design, „The American Cartographer” 15(2), s. 183–195.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1559/152304088783887008
BAIN S.M., 1971, The Geographical Distribution of Psychiatric Disorders in The North East Region of Scotland, „Geographia Medica: International Journal of Medical Geography”, 2, s. 84–108.
Google Scholar
BUHALIS D., DARCY S. (eds.), 2011, Accessible tourism. Concepts and Issues. Aspects of tourism, Channel View Publications, Bristol.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21832/9781845411626
BUHALIS D., DARCY S., AMBROSE I. (eds.), 2012, Best practice in accessible tourism. Inclusion, Disability, Ageing Population and Tourism, Channel View Publications, Bristol.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21832/9781845412548
BUTLER R., 1994, Geography and Vision-Impaired and Blind Populations, „Transactions of The Institute of British Geographers,” 19(3), s. 366–369.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/622329
BUTLER R., BOWLBY S., 1997, Bodies and spaces: an exploration of disabled people’s experiences on public space, „Environment and Planning D: Society and Space”, 15, s. 411–433.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1068/d150411
BUTLER R., PARR H., 1999, Mind and Body Spaces: Geographies of illness, impairment and disability, Routledge, London.
Google Scholar
CHOUINARD V., 1994, Reinventing radical geography: is all that’s left right?, „Environment and Planning D: Society and Space”, 12, s. 2–6.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1068/d120002
CHOUINARD V., 1997, Making space for disabling differences: challenging ableist geographies, „Environment and Planning D: Society and Space”, 15, s. 379–387.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1068/d150379
CHOUINARD V., HALL E., WILTON R., 2010, Towards Enabling Geographies: “Disabled” Bodies and Minds in Society and Space, Ashgate Publishing Ltd. Surrey.
Google Scholar
CHURCH R.L., MARSTONJ.R., 2003, Measuring Accessibility for People with a Disability, „Geographical Analysis”, 35, 1, s. 83– 96.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1353/geo.2002.0029
DARCY S., PEGG S., 2011, Towards Strategic Intent: Perceptions of disability service provision amongst hotel accommodation managers, „International Journal of Hospitality Management”, 30, s. 468–476.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2010.09.009
DEAN K.G., JAMES H.D., 1981, Social Factors And Admission To Psychiatric Hospital: Schizophrenia In Plymouth, „Transactions of the Institute of British Geographers. New Series” 6, s. 39–52.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/621971
DEAR M., 1977a, Locational factors in the demand for mental health care, „Economic Geography”, 53(3), s. 223–240.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/143189
DEAR M., 1977b, Psychiatric patients and the inner city, „Annals of The Association of American Geographers”, 67, s. 588–594.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1977.tb01164.x
DORN, M.L., 1994, ‘Disability as spatial dissidence: a cultural geography of the stigmatized body,’ unpublished M.S. thesis in Geography, The Pennsylvania State University, University Park, Pennsylvania.
Google Scholar
DORN M., 2001, Symposium on disability geography: Commonalities in a world of differences, „Disability Studies Quarterly” 21 (4), s. 2–5.
Google Scholar
FARIS, R.E.L., DUNHAM H., W., 1939, Mental Disorders in Urban Areas: An Ecological Study of Schizophrenia and other Psychoses, University Of Chicago Press, Chicago.
Google Scholar
FORRESTER B., DAVIS D., 2011, An Economic Model of Disability, Travability Pty. Ltd., „Occasional Paper”, no. 4, http://travability.travel/blogs/economic_model.html 20.03.2015.
Google Scholar
FRY C., 1988, Maps For The Physically Disabled, „The Cartographic Journal”, 25, s. 20–28.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1179/caj.1988.25.1.20
FURMANEK M., URBAŃSKA K., 2011, Motivations and directions of travel for tourists with disabilities in the light of Krakow's research, [w:] J. Wyrzykowski, J. Marak (eds.), Tourism Role in the Regional Economy. Social, Health-Related, Economic and Spatial Conditions of Disabled People´s Tourism Development, University of Business in Wroclaw, Wroclaw, s. 369– 380.
Google Scholar
GAINES, D., 2004, Geographical perspectives on disability: a sociospatial analysis of the mentally disabled population in Russia, „Middle States Geographer”, 37, s. 80–89.
Google Scholar
GANT R., 1992, Transport for The Disabled, „Geography” 77(1), s. 88–91.
Google Scholar
GfK Belgien/University of Surrey/NeumannConsult/Pro Asolutions (2014), Economic impact and travel patterns of accessible tourism in Europe. Eine Studie im Auftrag der EU-Kommission, Brüssel.
Google Scholar
GILMAN H.F., 1987, Territorial concepts among Tampa's deaf community, „Florida Geographer” 21, s. 20–26.
Google Scholar
GLEESON B., 1996, A Geography for Disabled People?, „Transactions of The Institute of British Geographers”, 21, s. 387–396.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/622488
GLEESON B., 1997, Community care and disability: the limits to justice, „Progress in Human Geography”, 21(2), s. 199–224.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1191/030913297674200034
GLEESON B., 1999, Geographies of Disability, Routledge, London.
Google Scholar
GLEESON B., 2001, Disability and the open city, „Urban Studies” 38(2), s. 251–265.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00420980123531
GOLLEDGE R. G., 1993, Geography and the disabled: a survey with special reference to vision impaired and blind populations, „Transactions of the Institute of British Geographers”, 18, s. 63–85.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/623069
GUDGIN G., 1975, The Distribution of Schizophrenics In Nottingham: A Comment, „Transactions of the Institute of British Geographers”, 64, s. 148–149.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/621473
HANSEN N., PHILO CH., 2007, The normality of doing things differently: bodies, spaces and disability geography, „Tijdschrift voor Economische en Sociale Geographie”, 98, 4, s. 493–506.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9663.2007.00417.x
HAWKESWORTH M., 2001, Disabling spatialities and the regulation of a visible secret, „Urban Studies” 38 (2), s. 299–318.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00420980124535
ICF, 2002, Towards a Common Language for Functioning, Disability and Health, WHO, Geneva.
Google Scholar
IMRIE R., 2012, Accessible Housing: Quality, Disability and Design, Routledge, London.
Google Scholar
IMRIE R., HALL P., 2001, Inclusive design, Spon Press, London.
Google Scholar
IMRIE R., EDWARDS C., 2007, The Geographies of Disability: Reflections on the Development of a Sub-Discipline, „Geography Compass”, 1/3, s. 623–640.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2007.00032.x
JACOBSON R.D., 1992, Spatial Cognition Through Tactile Mapping, „Swansea Geographer” 29, s. 79–88.
Google Scholar
JACOBSON R.D., 1994a, GIS and the Visually Disabled: The Spatial Contribution to Mobility, „Mapping Awareness ” 8(6), s. 37–39.
Google Scholar
JACOBSON R.D., 1994b, Navigation for the Visually Impaired: Going Beyond Tactile Cartography, „Swansea Geographer” 31, s. 53– 59.
Google Scholar
JACOBSON D., 2013, Geography of disability, http://www.oxford bibliographies.com; 20.03.2015.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/obo/9780199874002-0064
JÓZEFOWICZ I., 2006, Bydgoszcz – przyjazne miasto? Dostępność przestrzenna wybranych funkcji dla potrzeb osób niepełnosprawnych, [w:] H. Ochonczenko, M.A. Paszkowicz (red.), Potrzeby osób niepełnosprawnych w warunkach globalnych przemian społeczno- gospodarczych, t. II, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Google Scholar
JÓZEFOWICZ I., 2007, Sport dla wszystkich... Możliwości rekreacji ruchowej niepełnosprawnych mieszkańców Bydgoszczy, [w:] J. Kistowski (red.), Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, XIII, Wydział Ekonomii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Warszawa– Rzeszów, s. 281–291.
Google Scholar
JÓZEFOWICZ I., 2010, Codzienna ruchliwość osób niepełnosprawnych w Bydgoszczy, praca doktorska, IGiPZ PAN, Warszawa.
Google Scholar
KITCHIN R., 1999, Ethics and morals in geographical studies of disability, [w:] J. Proctor, D. Smith (eds), Geography and Ethics: Journeys through a Moral Terrain, Routledge, s. 223–236.
Google Scholar
KITCHIN R., 2000, The researched opinions on research: Disabled people and disability research, „Disability and Society” 15(1), s. 25–48.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09687590025757
KITCHIN R., BLADES M., GOLLEDGE R.G., 1997, Understanding spatial concepts at the geographic scale without the use of vision, „Progress in Human Geography”, 21(2), s. 225–242.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1191/030913297668904166
KITCHIN R., JACOBSON R.D., GOLLEDGE R.G., BLADES M., 1998, Belfast without sight: Exploring geographies of blindness, „Irish Geography”, 31, 34–46.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00750779809478630
KITCHIN R., WILTON R. (eds.), 2000, Geography, Disability and Ethics, „Ethics, Place and Environment”, 3(1), s. 61–102.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/136687900110765
LIN G., ZIMMER Z., 2002, A geographical analysis of spatial differentials in mobility and self-care limitations among older Americans, „International Journal of Population Geography”, 8(6), s. 395–408.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/ijpg.268
KOŁODZIEJCZAK A., ZAJADACZ A., 2008, Dostępność infrastruktury i informacji turystycznej warunkiem poznawania obiektów krajoznawczych Wielkopolski przez osoby niepełnosprawne, [w:] A. Stasiak (red.), Rola krajoznawstwa i turystyki w życiu osób niepełnosprawnych, Wyd. PTTK „Kraj”, Warszawa, s. 193–202.
Google Scholar
LISOWSKI A., 2008, Geografia społeczna, [w:] Historia geografii polskiej, A. Jackowski, S. Liszewski, A. Richling (red.), Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 195–205.
Google Scholar
Manual on Accessible Tourism for All – Public-Private Partnerships and Good Practices, 2015, World Tourism Organization (UNWTO) and Fundación ACS.
Google Scholar
MARSTON J.R., GOLLEDGE R.G., COSTANZO C.M., 1997, Investigating travel behavior of nondriving blind and vision impaired people: The role of public transit, „The Professional Geographer”, 49(2), s. 235–245.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/0033-0124.00073
MCEWAN C., BUTLER R., 2007, Disability and development: Different models, different places, „Geography Compass”, 1, 3, s. 448– 466.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2007.00023.x
NeumannConsult, 2014, Tourismus für Alle in Osnabrück und im Osnabrücker Land. Ein Leitfaden für die Praxis. Herausgegeben von Osnabrück Marketing und Tourismus GmbH/Tourismus verband Osnabrücker Land e.V. Osnabrück.
Google Scholar
NeumannConsult/ProjectM/DSFT, 2014, Praktikerleitfaden Barrierefreier Tourismus in NRW. Herausgegeben vom Tourismus NRW e.V. Düsseldorf.
Google Scholar
NUTLEY S.D., 1980, Accessibility, Mobility And Transport-Related Welfare: The Case Of Rural Wales, „Geoforum”, 11, s. 335–52.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0016-7185(80)90022-6
OLIVER M., 1996, Understanding Disability: From Theory to Practice, Macmillan, Basingstoke, Houndmills.
Google Scholar
PARK D., RADFORD J., VICKERS M., 1998, Disability studies in human geography, „Progress in Human Geography” 22 (3), s. 208–233.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1191/030913298672928786
PARSONS T., 1951, The social system, Routlage & Kegan Paul, London.
Google Scholar
PARR H., PHILO CH., BURNS N., 2004, Social geographies of rural mental health: experiencing inclusions and exclusions, „Transactions of the Institute of British Geographers”, 29, 4, s. 401– 419.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.0020-2754.2004.00138.x
PARYSEK J., 1990, Czy i jak geografia pełni funkcje praktyczne – dwugłos nauki i praktyki, „Przegląd Geograficzny”, 62, 1–2, s. 3– 21.
Google Scholar
Parysek J., 2002, Funkcje praktyczne geografii medycznej, [w:] Zróżnicowanie przestrzenne sytuacji zdrowotnej, systemu bezpieczeństwa i usług medycznych w województwie pomorskim, ser. „Regiony Nadmorskie” 5, Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Gdański, Gdańsk, s. 7–14.
Google Scholar
PFEIFER D. (ed.), 2001, Disability geography: commonalities in a world of differences, „Disability Studies Quarterly”, 21 (4), s. 2–5.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18061/dsq.v21i4.312
Recommendations on Accessible Tourism, 2013, World Tourism Organization (UNWTO).
Google Scholar
San Marino Declaration on Accessible Tourism, 2014, UNWTO, Republik of San Mariono, http://media.unwto.org/pressrelease/2014-12-03/san-marino-declaration-calls-universal-accessibility-tourism
Google Scholar
SKELTON T., VALENTINE G., 2003, It feels like being Deaf is normal: an exploration into the complexities of defining D/deafness and young D/deaf peoples’ identities, „Canadian Geographer” 47 (4), s. 451–466.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.0008-3658.2003.00035.x
STASIAK A., ŚLEDZIŃSKA J. (red.) 2008, Rola krajoznawstwa i turystyki w życiu osób niepełnosprawnych, Wyd. PTTK „Kraj”, Warszawa.
Google Scholar
The Disability Discrimination Act, DDA, 1995, http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1995/50/contents
Google Scholar
TAYLOR Z., JÓZEFOWICZ I., 2012, Geograficzne badania niepełnosprawności ze szczególnym uwzględnieniem codziennej ruchliwości osób niepełnosprawnych w przestrzeni miasta, cz. I, „Przegląd Geograficzny”, 84, 2, s. 261–278.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2012.2.5
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz. U. 1997, nr 123, poz. 776 (ze zmianami).
Google Scholar
Union of Physically Impaired People Against Segregation, 1976.
Google Scholar
World Report on Disability, 2011, WHO, http://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf; 20.02.2015).
Google Scholar
WIEDEL J.W., 1966, Tactual maps for the visually handicapped, „Professional Geographer ” 18, s. 132–139.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.0033-0124.1966.00132.x
WYRZYKOWSKI J., MARAK J. (eds.), 2011. Tourism Role in the Regional Economy. Social, Health-Related, Economic and Spatial Conditions of Disabled People´s Tourism Development, University of Business in Wroclaw, Wrocław.
Google Scholar
ZAJADACZ A., 2012a, Turystyka osób niesłyszących – ujęcie geograficzne, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar
ZAJADACZ A., 2012b, Badania geograficzne a niepełnosprawność, [w:] B. Włodarczyk, J. Kowalczyk-Anioł, M. Makowska-Iskierka (red.), Turystyka, moda na sukces, „Warsztaty z Geografii Turyzmu”, t. 2, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 181–203.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-713-7.11
ZAJADACZ A., 2014, Sources of tourist information used by Deaf people. Case study: The Polish Deaf Community, „Current Issues in Tourism”, 17, 5, s. 434–454.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/13683500.2012.725713
ZAJADACZ A., ŚNIADEK J., 2014, Modele niepełnosprawności jako determinanty przeobrażeń struktury podażowej rynku turystycznego dostępnego dla osób niepełnosprawnych, [w:] Wyzwania społeczno-ekonomiczne współczesnej turystyki, Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii w Suchej Beskidzkiej, s. 208–230.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
