Aktywizacja społeczności lokalnych w obliczu likwidacji szkół wiejskich

Anna Kołomycew

doi:10.18778/0208-600X.63.06

Autor

Anna Kołomycew Dr, Instytut Nauk o Polityce, Uniwersytet Rzeszowski, al. Mjra W. Kopisto 2a, 35-959 Rzeszów

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.63.06

Słowa kluczowe:

aktywizacja społeczna, partycypacja publiczna, współrządzenie na poziomie lokalnym, polityka oświatowa, małe szkoły

Abstrakt

Celem artykułu jest opis procesów aktywizacji społeczności lokalnej w obliczu likwidacji szkół na obszarach wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem tych, których efektem była formalizacja działań i powołanie stowarzyszeń prowadzących szkoły. Autorka koncentruje się na uwarunkowaniach procesów aktywizacji społecznej, wskazując na istotną rolę władz lokalnych (organów wykonawczych) oraz nauczycieli, jako liderów lokalnej mobilizacji. Bazując na wynikach badań jakościowych prowadzonych w wybranych gminach wiejskich, wskazuje na trzy modele aktywizacji prowadzącej do powstania oddolnych stowarzyszeń prowadzących szkoły. Dwa ze zidentyfikowanych rozwiązań mają charakter kooperatywny, oparty na współpracy władz lokalnych i społeczności lokalnej. Jeden zaś niekooperatywny, w przypadku którego władze gminy nie wspierały społeczności lokalnych w tworzeniu oddolnych stowarzyszeń, które podjęłyby się prowadzenia szkół. W tym przypadku aktywizacja społeczności lokalnej i powstanie stowarzyszenia były rezultatem braku akceptacji społeczności dla decyzji władz gminy. Ramy teoretyczne artykułu wyznacza koncepcja współrządzenia na poziomie lokalnym (local governance), zakładająca aktywny udział podmiotów niepublicznych w procesach realizacji zadań publicznych. Ponadto autorka dokonuje przeglądu definicji aktywności społecznej i partycypacji publicznej. W artykule wykorzystane zostały wyniki z badań empirycznych prowadzonych w formie wywiadów półustrukturyzowanych wśród 60 interesariuszy lokalnej polityki oświatowej oraz danych zastanych (GUS). W badaniu wykorzystano takie metody jak analiza literatury przedmiotu oraz metoda porównawcza.

Bibliografia

Bajerski A., Błaszczyk A. (2015). Likwidacja szkół podstawowych na wsi: perspektywa władz lokalnych, nauczycieli, rodziców, uczniów i pozostałych mieszkańców, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, nr 21 (2), s. 81–105.
Google Scholar

Bednarek-Szczepańska M. (2013). Wiejski kapitał społeczny we współczesnej Polsce. Przegląd badań i uwagi metodyczne, „Folia Geographica Socio-Oeconomica”, nr 13, s. 21.
Google Scholar

Bober J., Hausner J., Izdebski H., Lachiewicz W., Mazur S., Nelicki A., Nowotarski B., Puzyna W., Surówka K., Zachariasz I., Zawicki M. (2013). Narastające dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce. MSAP, Kraków, s. 35.
Google Scholar

CBOS (2016). Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich. CBOS, Komunikat z badań, nr 13/2016, Warszawa.
Google Scholar

Ciepielewska-Kowalik A. (2016). Koprodukcja w polityce opieki i edukacji przedszkolnej, Instytut Spraw Publicznych PAN, Warszawa.
Google Scholar

Denters B. (2011). Local governance, [w:] M. Bevir (ed.), The Sage Handbook of Governance. Sage Publications Ltd., London, Thousand Oaks, New Dehli, s. 314– 315.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781446200964.n20

Długosz P., Niezgoda M. (2011). Nierówności edukacyjne wśród młodzieży Małopolski i Podkarpacia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 44–45.
Google Scholar

Dziemianowicz-Bąk A., Dzierzgowski J. (2014). Likwidacja szkół podstawowych oraz przekazywanie stowarzyszeniom. Kontekst, proces i skutki przemian edukacyjnych w społecznościach lokalnych na podstawie analizy studiów przypadku, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Google Scholar

Gąsior-Niemiec A., Kołomycew A. (2013). Nowe modele rządzenia – wyzwania dla Polski Wschodniej. Ograniczenia sieciowych i partnerskich podejść do zarządzania rozwojem lokalnym (na przykładzie województwa podkarpackiego), „Zeszyty Naukowe WSEI”, Seria: Ekonomia, nr 6 (1), s. 57–59.
Google Scholar

Grzeszczak J. (2012). Partycypacja publiczna w dużych miastach, [w:] A. Olech (red.), Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 236–241, 242.
Google Scholar

Herbst M. (2008). Inny trzeci sektor. Organizacje pozarządowe na terenach wiejskich, [w:] M. Halamska, Wiejskie organizacje pozarządowe. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 23–24.
Google Scholar

Herczyński J., Sobotka A. (2014). Diagnoza zmian w sieci szkół podstawowych i gimnazjów 2007–2012. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Google Scholar

Instytut Spraw Publicznych (2013). Czekając na likwidację, http://www.isp.org.pl/blog,884,152.html [dostęp 23.04.2018].
Google Scholar

Jakubowski M. (2006). Małe Szkoły – lepsze niż inne, http://fio.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=153:male-szkoly-lepsze-niz-inne&catid=120:o-szkolach&Itemid=100030 [dostęp 15.12.2017].
Google Scholar

Kaczyńska A. (2017). Oświata i wychowanie jako zadanie publiczne gmin. Czynniki wpływające na efektywność wydatków budżetowych. CeDeWu, Warszawa.
Google Scholar

Kloc K. (2012). Konflikty w procesie racjonalizacji sieci szkół, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar

Kołomycew A. (2014). Organizacje społeczne w strukturze partnerstw międzysektorowych w województwie podkarpackim. Profesjonalizacja i formalizacja jako konsekwencja zmian sektora społecznego, [w:] A. Kołomycew, B. Kotarba (red.), Partnerstwa w sferze publicznej. Wydawnictwo Scholar, Warszawa, s. 137–151.
Google Scholar

Kołomycew A., Kotarba B. (2017). Leadership style, political interest and rationality of municipal executive bodies in the implementation of public policies: the case of Poland, “Challengesof the Future”, no. 3 (2), s. 121–136.
Google Scholar

Kopeć E. (2013). Postulaty dotyczące rodzicielskiej aktywności w ratowaniu małych szkół, [w:] A. Piasecki (red.), Lider społeczny w XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków, s. 366–370.
Google Scholar

Kotarba B. (2013). Liderzy społeczni w gminie wiejskiej, [w:] A. Piasecki (red.), Lider społeczny w XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego Kraków, s. 346–351.
Google Scholar

Kozińska-Bałdyga A. (2015). Zalety i wady innych niż JST organów prowadzących szkoły na terenie gminy, [w:] E. Tołwińska-Królikowska (red.), Mała szkoła – problem czy szansa. Poradnik dla samorządowców. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa.
Google Scholar

Kurzyna-Chmiel D. (2012). Główne formy współdziałania samorządu terytorialnego w wykonywaniu oświatowych zadań publicznych, [w:] B. Dolnicki (red.), Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego. Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Google Scholar

Kurzyna-Chmiel D. (2013). Oświata jako zadanie publiczne. Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Google Scholar

Lipka-Szostak K. (2015). Szkoły prowadzone przez organy niepubliczne jako trwały element gminnej oświaty, [w:] E. Tołwińska-Królikowska (red.), Mała szkoła – problem czy szansa? Poradnik dla samorządowców. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa.
Google Scholar

Majewska K. (2015). Przekazanie szkoły innemu organowi prowadzącemu – regulacje prawne, [w:] E. Tołwińska-Królikowska (red.), Mała szkoła – problem czy szansa? Poradnik dlasamorządowców. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa, s. 28–34.
Google Scholar

Marek J. (2007). Lokalizacja, wielkość i sposób zarządzania szkołą a wyniki egzaminów zewnętrznych, „Biuletyn Badawczy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Ekonomiczne oraz geopolityczne uwarunkowania zróżnicowania wyników egzaminów”, nr 11, s. 7–12.
Google Scholar

Marzec-Holka K. (2015). Peryferie edukacyjne szkół wiejskich w warunkach niżu demograficznego, „Pedagogika Społeczna”, nr 3 (57), s. 149–150.
Google Scholar

Michels A., De Graaf L. (2010). Examining Citizen Participation: Local Participatory Policy Making and Democracy, “Local Government Studies”, vol. 36 (4), s. 481–482.
Google Scholar

NIK (2015). Wykonanie wybranych zadań oświatowych przez jednostki samorządu terytorialnego. Informacja o wynikach kontroli. KNO-4101-007-00/2014 Nr ewid. 49/2015/P/14/027/KNO, Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego Najwyższej Izby Kontroli, Warszawa.
Google Scholar

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej – z upoważnienia ministra na interpelację nr 20537 w sprawie zapewnienia władzom samorządowym większej swobody decyzyjnej w zakresie przekazywania prowadzenia szkół podmiotom prywatnym. Sejm VII Kadencja. Archiwum, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=7EDAFFCD [dostęp 15.12.2017].
Google Scholar

Ostrom E. (1996). Crossing the great divide: Coproduction, synergy and development, “World Development”, vol. 24, issue 6, s. 1078–1079.
Google Scholar

Pawłowska A., Gąsior-Niemiec A., Kołomycew A. (2014). Partnerstwa międzysektorowe na obszarach wiejskich. Studium przypadku lokalnych grup działania w województwie podkarpackim. Wydawnictwo Scholar, Warszawa, s. 22, 167–168.
Google Scholar

Provan K. G., Milward H. B. (2001). Do Networks Really Work? A Framework for Evaluating Public-Sector Organizational Networks, “Public Administration Review”, no. 61 (4), s. 417.
Google Scholar

Psyk-Piotrowska E. (2011). Aktywizacja i rozwój lokalny jako program i metoda działania na rzecz zmian, „Acta Universitatis Lodziensis ”, Folia Sociologica, nr 37, s. 149.
Google Scholar

Rajca L. (2012). Reformy samorządu terytorialnego w Anglii w latach 1997–2010, Europejskie Centrum Edukacyjne, Warszawa.
Google Scholar

Rhodes R. A. W. (1999). Control and Power in Central-Local Relations. Aldershot, Ashgate.
Google Scholar

Rootes C. A. (1990). Theory of Social Movements: Theory for Social Movements, “Philosophy and Social Action”, vol. 16 (4), s. 5–7.
Google Scholar

Sadura P., Murawska K., Włodarczyk Z. (2017). Wieś w Polsce 2017: diagnoza i prognoza. Raport z badania – pełna wersja, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa.
Google Scholar

Smak M., Walczak D. (2015). Pozycja społeczno-zawodowa nauczycieli, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Google Scholar

Sørensen E., Torfing J. (2009). Making governance networks effective and democratic through metagovernance, “Public Administration”, vol. 87 (2), s. 239.
Google Scholar

Stowarzyszenie rozwoju wsi w sieci, http://srw.fio.org.pl/o-projektach/stowarzyszenia-rozwoju-wsi-w-sieci [dostęp 20.11.2017].
Google Scholar

Sześciło D. (2015). Współzarządzanie jako koprodukcja usług publicznych, „Zarządzanie Publiczne”, nr 1 (31), s. 14–19, doi: 10.15678/ZP.2015.31.1.02.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15678/ZP.2015.31.1.02

Tołwińska-Królikowska E. (2011). Wiejska szkoła ośrodkiem rozwoju (20 czerwca 2011), http://fio.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1327:wiejska-szkola-osodkiem-rozwoju&catid=120:o-szkolach&Itemid=100030 [dostęp 20.11.2017].
Google Scholar

Tovey H. (2007). Environmentalism in Ireland: Movement and Activists. Institute of Public Administration, Colour Books Ltd., Dublin.
Google Scholar

Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Dz. U. z 2009 r., nr 56, poz. 458 z późn. zm.
Google Scholar

Uzasadnienie (2009). Projekt o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Druk 2369, 24 lipca 2009, s. 2.
Google Scholar

Wiłkomirska A., Putkiewicz E. (2004). Szkoły publiczne i niepubliczne – porównanie środowisk edukacyjnych, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Google Scholar

Wiśniewska-Paź B. (2005). Tendencje prywatyzacyjne w obszarze edukacji w wybranych krajach Europy, „Kultura i Edukacja”, nr 3, s. 7–21.
Google Scholar

Wojciechowski E, Podgórniak-Krzykacz A., Dolewka Z., Wojciechowski M. (2014). Samorząd terytorialny w Polsce. Raport. Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytetu Łódzkiego, Instytut Diagnoz i Analiz Społecznych IDAS, Łódź.
Google Scholar

Zajda K. (2011). Czym jest kapitał społeczny mieszkańców polskiej wsi, jak go mierzyć i czy warto inwestować w jego wzmocnienie?, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Sociologica, nr 37, s. 182.
Google Scholar

Zbróg Z. (2010). Dynamika rozwoju niepublicznych szkół podstawowych, „Forum Oświatowe”, nr 2 (43), s. 143–159.
Google Scholar