Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej wsi
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.63.02Słowa kluczowe:
struktura społeczna, przestrzeń społeczna, dezagraryzacja, proletaryzacja, burżuazyjnienie, zróżnicowanie struktury społecznejAbstrakt
W ostatnim trzydziestoleciu struktura społeczna polskiej wsi gruntownie się zmieniła. Sprawiły to trzy, nakładające się, procesy: dezagraryzacja/depezantyzacja, proletaryzacja oraz burżuazyjnienie/gentryfikacja. Autorka, na podstawie danych z reprezentatywnych badań prowadzonych w latach 1991, 2003 oraz 2013, ukazuje zmiany w zakresie podstawowych elementów położenia społecznego ludności wiejskiej: źródeł dochodów, poziomu wykształcenia oraz struktury zawodowej. Dominującym segmentem w strukturze społecznej wsi są obecnie robotnicy (45,6%), natomiast udział rolników i tzw. nowej klasy średniej równoważy się i wynosi po 27,2%. Istnieje jednak duże przestrzenne zróżnicowanie tej struktury, co ukazane zostało na przykładzie regionów historycznych (byłe zabory), obszarów wielofunkcyjnych zurbanizowanych i głównie rolniczych oraz regionów polityczno-administracyjnych (województwa). Największe różnice w strukturze społecznej i dynamice zmian istnieją między obszarami wielofunkcyjnymi zurbanizowanymi a obszarami głównie rolniczymi.
Bibliografia
Arlaud S., Jean Y., Royaux D. (2005). Rural – Urban. Nouveax liens, nouvelles frontières. Presses Universitaires de Rennes, Rennes.
Google Scholar
Bartkowski J. (2003). Tradycja i polityka. Wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Google Scholar
Bassand M. (1982). Villes, region i société. Presses politechnique et univesitaires romand. Lausanne.
Google Scholar
Castells M. (1982). Kwestia miejska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Domański H. (2002). Polska klasa średnia. Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław.
Google Scholar
Domański H. (2004). Struktura społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Domański H., Pokropek A. (2011). Podziały terytorialne, globalizacja a nierówności społeczne. Wprowadzenie do modeli wielopoziomowych. Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Google Scholar
Eisenstadt S. N. (1992). A reappraisal of theories of social change and modernization, [w:] H. Haferkamp, N. Smelcer (eds.), Social Change and Modernity. University of California Press, Berkeley, s. 412–430.
Google Scholar
Gilejko L. K. (2010). Klasy i warstwy we współczesnym społeczeństwie polskim, [w:] M. Jarosz (red.), Polacy równi i równiejsi. Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa, s. 17–44.
Google Scholar
Gorlach K. (1998). Zmierzch klasy chłopskiej, „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 61–88.
Google Scholar
Gorlach K. (2011). Kierunki badań wsi w społeczeństwie globalnej ponowoczesności, czyli od „nowej” socjologii wsi do studiów nad wsią ponowoczesną, [w:] M. Halamska (red.), Wieś jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 139–168.
Google Scholar
Gorzelak G. (1995). Transformacja systemowa a restrukturyzacja regionalna. EUROREG, Warszawa.
Google Scholar
Gorzelak G., Jałowiecki B. (1998). Koniunktura gospodarcza i mobilizacja społeczna w gminach w latach 1995–2007, [w:] G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Koniunktura gospodarcza i mobilizacja społeczna w gminach. EUROREG, Warszawa.
Google Scholar
Grzeszczak J. (2010). Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, Warszawa.
Google Scholar
Halamska M. (2013). Wiejska Polska na początku XXI wieku. Rozważania o gospodarce i społeczeństwie. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Halamska M. (2015). Zróżnicowanie społeczne „wiejskiej Europy”, „Wieś i Rolnictwo”, nr 4, s. 47–67.
Google Scholar
Halamska M. (2016). Struktura społeczna ludności wiejskiej na początku XXI wieku, [w:] M. Halamska, S. Michalska, R. Śpiewak, Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 1: Stare i nowe wymiary społecznego zróżnicowania. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Halamska M., Michalska S., Śpiewak R. (2016). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 1: Stare i nowe wymiary społecznego zróżnicowania. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Halamska M., Stanny M., Hoffmann R. (2017). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 2: Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Hipsz N., Cybulska A., Boguszewski R. (2014). Polska wieś: przemiany, trendy, stereotypy. CBOS, Opinie i Diagnozy, nr 30, Warszawa.
Google Scholar
Hoggard K. (1997). The middle classes in rural England 1971–1997, “Journal of Rural Studies”, no. 13 (3), s. 253–257.
Google Scholar
Hryniewicz J. (2007). Historyczne przesłanki różnic regionalnych. Regiony ekonomiczne i ideologiczne, [w:] G. Gorzelak (red.), Polska regionalna i lokalna w świetle badań EUROREG-u. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 97–113.
Google Scholar
Jałowiecki B. (1989). Rozwój regionalny. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar
Jałowiecki B. (1993). Kwestia regionalna, [w:] G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym? EUROREG, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar
Jałowiecki B. (2000). Przestrzeń społeczna, [w:] Encyklopedia socjologii, t. 3. Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 241–244.
Google Scholar
Jałowiecki B. (2010). Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Wyd. II. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Karwińska A. (2008). Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kayser B. (1990). La renaissance rural. Sociologie des campagnes du monde occidental. Armand Colin, Paris.
Google Scholar
Korcelli-Olejniczak E. (2012). Region metropolitalny. Pojęcie. Struktura przestrzenna. Dynamika. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
Google Scholar
Lagopulos A. P. (1978). Analysé sémiotique de l’agglomération européenne précapitaliste, “Semiotica” , no. 23, s. 99–164.
Google Scholar
Ledrut R. (1984). La forme et le sens dans la société. Klincksieck, Paris.
Google Scholar
Lefebvre H. (1970). La révolution urbaine. Gallimard, Paris.
Google Scholar
Lefebvre H. (1974). La production de l’éspace. Anthropos, Paris.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.3406/homso.1974.1855
Malikowski M. (1994). Przestrzeń jako wymiar struktury i nierówności społecznych, „Studia Socjologiczne”, nr 1 (132), s. 93–106.
Google Scholar
Robertson R. (1992). Globalization: Social Theory and Global Culture. Sage Publications Ltd., London.
Google Scholar
Rosner A., Stanny M. (2014). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap I. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w 2010 roku. Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
Google Scholar
Rosner A., Stanny M. (2016). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap II. Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
Google Scholar
Simmel G. (2006). Most i drzwi. Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar
Smętkowski M., Płoszaj A. (2016a). Zróżnicowanie społeczno-gospodarcze gmin według regionów historycznych, [w:] G. Gorzelak (red.), Polska gmina 2015. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 114–163.
Google Scholar
Smętkowski M., Płoszaj A. (2016b). Porównanie metropolitalnego i historycznego wymiaru zróżnicowania polskiej przestrzeni, [w:] G. Gorzelak (red.), Polska gmina 2015. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 164–186.
Google Scholar
Stanny M. (2013). Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
Google Scholar
Stanny M., Hoffmann R., Śliwowska Z. (2016). Miasto–wieś: dychotomia czy continuum? Rozważania osadzone w trzech kontekstach: socjologicznym, ekonomicznym i geograficznym, „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej”, nr 20 (1), s. 265–279.
Google Scholar
Starosta P. (1995). Poza metropolią: wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Szacki J. (1983). Historia myśli socjologicznej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Sztompka P. (2003). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar
Śleszyński P. (2013). Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, nr 85 (2), s. 173–197.
Google Scholar
Topolski J. (1993). Dzieje Polski 1501–1975. Wyd. IV. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Wciórka B., Zagórski K. (2007). Miasto i wieś w badaniach opinii publicznej. CBOS, Diagnozy i Opinie, nr 5, Warszawa.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
