Tożsamości biograficzne zakładowych działaczy związkowych a rewitalizacja związków zawodowych w Europie Środkowo-Wschodniej

Adam Mrozowicki

doi:10.18778/0208-600X.41.13

Autor

Adam Mrozowicki Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Ogólnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.41.13

Słowa kluczowe:

rewitalizacja związków zawodowych, tożsamość biograficzna, Europa Środkowo-Wschodnia

Abstrakt

Analizy związków zawodowych w Europie Środkowo-Wschodniej sugerują, że ich obecny kryzys ma swoje źródła zarówno w strukturalnych przemianach współczesnego kapitalizmu, jak i w problemach tożsamościowych wypływających z trudności ze zredefiniowaniem ich roli po upadku państwowego socjalizmu. Istniejące badania zdominowane są jednak przez perspektywę instytucjonalną i dość rzadko podejmują problem znaczeń przypisywanych związkom zawodowym przez samych działaczy związkowych. Niniejszy artykuł proponuje nowe spojrzenie na przekształcenia tożsamości związkowych przez analizę relacji pomiędzy doświadczeniami biograficznymi zakładowych liderów związkowych a przemianami ich zaangażowania związkowego w czterech krajach Europy Środkowo-Wschodniej: Estonii, Polsce, Słowenii i Rumunii. Empirycznym punktem odniesienia są biograficzne wywiady narracyjne z 43 działaczami i działaczkami związkowymi w firmach sektora motoryzacyjnego i handlowego (hipermarketach), przeprowadzone w latach 2010–2011. Badania sugerują, że praca nad „oddziedziczoną” tożsamością związkową w przypadku długoletnich działaczy związków zawodowych i pojawienie się nowych, pragmatycznych tożsamości związkowych wśród ich nowych liderów są dwoma procesami tożsamościowymi, które leżą u podstaw rewitalizacji ruchu związkowego w badanych krajach. Wskazane zostają również bariery strukturalne i biograficzne, które ograniczają potencjał odnowy związków zawodowych w regionie.

Bibliografia

Alheit P. (1995), „Patchworkers”: Biographical Constructions and Professional Attitudes – Study Motivation of Adult Education Students, [w:] Alheit P., Bron-Wojciechowska A., Brugger E. (red.), The Biographical Approach in European Adult Education, Wien: Verband Wiener Volksbildung.
Google Scholar

Archer M. (2003), Structure, Agency and the Internal Conversation, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139087315

Archer M. (2007), Making our Way through the World: Human Reflexivity and Social Mobility, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511618932

Archer M. (2000, 2012), Człowieczeństwo: problem sprawstwa, przeł. A. Dziuban, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Google Scholar

Becker H. (1960), Notes on the Concept of Commitment, „American Journal of Sociology”, Vol. 66 (1), 32–40.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/222820

Becker S.H., Carper J. (1956), The Development of Identification with an Occupation, „American Journal of Sociology”, Vol. 61 (4), s. 289–298.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/221759

Behrens M., Hamann K., Hurd R. (2004), Conceptualizing Labour Union Revitalization, [w:] Frege C.M., Kelly J. (red.), Varieties of Unionism. Strategies for Union Revitalization in a Globalizing Economy, Oxford: Oxford University Press, s. 11–29.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199270149.003.0002

Bohle D., Greskovits B. (2007), Neoliberalism, Embedded Neoliberalism, and Neocorporatism: Paths Towards Transnational Capitalism in Central-Eastern Europe, „West European Politics”, Vol. 30 (3), s. 443–466.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01402380701276287

Bourdieu P. (1986), The Forms of Capital, [w:] Richardson J.G. (red.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York: Greenwood Press, s. 241–258.
Google Scholar

Buchowski M. (2006), The Specter of Orientalism in Europe: From Exotic Other to Stigmatized Brother, „Anthropological Quarterly”, Vol. 79 (3), s. 463–482.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/anq.2006.0032

Domecka M., Mrozowicki A. (2008), Robotnicy i ludzie biznesu. Wzory karier zawodowych a zmiana społeczna w Polsce, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, Vol. 4 (1), s. 136–155.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.1.06

Dunlop E.T.J. (1958), Industrial Relations Systems, Carbondale: Southern Illinois UP.
Google Scholar

Friedman J.R. (2007), Shock and Subjectivity in the Age of Globalization. Marginalization, Exclusion, and the Problem of Resistance, „Anthropological Theory”, Vol. 7 (4), s. 421–448.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1463499607083428

Frege M.C., Kelly J. (2003), Union Revitalization Strategies in Comparative Perspective, „Euro„EuroEuropean Journal of Industrial Relations”, Vol. 9 (1), s. 7–24.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/095968010391002

Gardawski J. (red.) (2009), Polacy pracujący a kryzys fordyzmu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Google Scholar

Giddens A. (2003), Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji, przeł. S. Amsterdamski, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Glaser B., Strauss A. (2009), Odkrywanie teorii ugruntowanej, przeł. M. Gorzko, Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Google Scholar

Goldthorpe J.H., Lockwood D., Bechhofer F., Platt J. (1968), The Affluent Worker: Industrial Attitudes and Behaviour, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Hyman R. (1999), Imagined Solidarities: Can Trade Unions Resist Globalization?, [w:] Leisink P. (red.), Globalization and Labour Relations, Cheltenham: Edward Elgar, s. 94–115.
Google Scholar

Jackson P.M. (1988), Industrial Relations. A Textbook, London–New York: Routledge.
Google Scholar

Kalb D. (2009), Conversations with a Polish Populist: Tracing Hidden Histories of Globalisation, Class, and Dispossession in Postsocialism (and Beyond), „American Ethnologist”, Vol. 36 (2), s. 207–233.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1548-1425.2009.01131.x

Kolarska-Bobińska L. (1998), Egalitaryzm i interesy grupowe w procesie zmian ustrojowych, [w:] Adamski W. (red.), Polacy ’95. Aktorzy i klienci transformacji, Warszawa: Wydawnictwo InWarszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar

Kozek W. (2003), Destruktorzy. Tendencyjny obraz związków zawodowych w tygodnikach politycznych w Polsce, [w:] Kozek W. (red.), Instytucjonalizacja stosunków pracy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, s. 161–185.
Google Scholar

Krzywdziński M. (2010), Organising Employees in Central and Eastern Europe: The Approach of Solidarnosc, „European Journal of Industrial Relations”, Vol. 16 (3), s. 277–292.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0959680110375137

Levesque Ch., Murray G. (2010), Understanding Union Power: Resources and Capabilities for Renewing Union Capacity, „Transfer: European Review of Labour and Research”, Vol. 16, s. 333–350.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1024258910373867

Mrozowicki A. (2011), Trade Union Organising in Eastern Europe: A Viable Pathway to Trade Union Revitalisation (the Case of the Automotive Sector)?, „EMECON: Journal for Emploment and Economy in Central and Eastern Europe”, Vol. 2 (1), http://www.emecon.eu/currentissue/second/adam-mrozowicki/ (odczyt 28.03.2012).
Google Scholar

Mrozowicki A., Pulignano V., Van Hootegem G. (2010), Worker Agency and Trade Union Renewal: the Case of Poland, „Work Employment and Society”, Vol. 24 (2), s. 221–240.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0950017010362143

Mrozowicki A., Trawińska M. (2012), Women Activism and Trade Union Revitalisation: The Polish Experience, „Economic and Industrial Democracy” (w druku).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0143831X12442578

Ost D. (2007), Klęska solidarności. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, Warszawa: Muza.
Google Scholar

Ost D. (2009), The Consequences of Postcommunism: Trade Unions in Eastern Europe’s Future, „East European Politics and Societies”, Vol. 23 (1), s. 13–33.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0888325408326791

Pravda A., Ruble B.A. (red.) (1986), Trade Unions in Communist States, Boston: Allen & Unwin.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-18339-5_3

Schütze F. (1983), Biographieforschung und Narratives Interview, „Neue Praxis”, Vol. 3, s. 283–293.
Google Scholar

Schütze F. (1984, 2005), Cognitive Figures of Autobiographical Extempore Narration, [w:] Miller R. (red.), Biographical Research Methods, London: Sage, s. 289–338.
Google Scholar

Silver B. (2009), Globalny Proletariat. Ruchy pracownicze i globalizacja po 1870 r., przeł. M. Starnawski, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”.
Google Scholar

Strauss A. (1993), Continual Permutations of Action, New York: Aldine.
Google Scholar

Swidler A. (1986), Culture in Action: Symbols and Strategies, „American Sociological Review”, Vol. 51 (2), s. 273–286.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2095521

Turner L. (2007), Introduction. An Urban Resurgence of Social Unionism, [w:] Turner L., Cornfield D.B. (red.), Labor in the New Urban Battlegrounds. Local Solidarity in a Global Economy, Ithaca– London: ILR Press, s. 1–18.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7591/9781501726682-004