Proletariacka biografia i dzielenie postrzegalnego. Rozmywanie granic klasowych w okresie Rewolucji 1905

Wiktor Marzec

doi:10.18778/0208-600X.41.11

Autor

Wiktor Marzec Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Kultury

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.41.11

Słowa kluczowe:

dzielenie postrzegalnego, rewolucja 1905 r., autodydaktyzm, proletariacka, sfera publiczna

Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę kwestionowania podziałów klasowych na poziomie praktyk kulturowych w okresie rewolucji 1905–1907. Zaplecze teoretyczne stanowi koncepcja „dzielenia postrzegalnego” Jacquesa Rancière’a. Podstawową stawką polityki jest w jego ujęciu definiowanie tego, co może zostać zobaczone i usłyszane, kto ma prawo politycznego obywatelstwa w sferze publicznej i polityczny głos, a także to, jakie są dostępne sposoby współ-bycia, współdzielenia tego, co wspólne. Rewolucja 1905 r. okazuje się mieć podstawowe znaczenie właśnie w tych aspektach, przynosząc bezprecedensową zmianę. To, co w badanej niegdyś przez Rancière’a Francji było udziałem robotników rekonstruujących swoje klasowe praktyki w długotrwałej walce autodydaktyzmu i samoprzekroczenia własnej kultury, w przypadku peryferyjnej gwałtowności Królestwa Polskiego działo się na skutek interwencji nieoczekiwanych procesów politycznych. Artykuł podejmuje analizę trzech emblematycznych biografii wydanych w formie książek, gdzie procesy te są dobrze uchwytne. Dodatkowy kontekst stanowią liczne, zebrane w archiwach, mniej obszerne relacje biograficzne robotników. Pozwala to naszkicować obraz praktyk kulturowych związanych z obiegami wiedzy, świadomym wysiłkiem jej nabywania i kwestionowania dotychczasowej jej cyrkulacji, a także uchwycić migawkowe obrazy dramatycznego wysiłku tych, którzy nie chcieli pozostać w zaklętym kręgu biologicznej reprodukcji własnej egzystencji.

Bibliografia

Hoggart R. (1976), Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, przeł. A. Ambros, Warszawa: PIW.
Google Scholar

Kauffman M. (1935), Przyczynki do historii Żydowskiej Organizacji PPS, „Niepodległość”, t. 12.
Google Scholar

Kujawa F., APŁ 1923, Wspomnienie z pobytu mego w byłej SDKPiL i KPP, Referat Historii Partii Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Łodzi.
Google Scholar

Kwapiński J. (1965), Moje wspomnienia 1904–1939, Paryż: Księgarnia Polska.
Google Scholar

Łęczycki F. (1969), Mojej ankiety personalnej punkt 35, Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Marzec W., Zysiak A. (2009), Miasto, morderstwo, maszyna. Osobliwe przypadki we wczesnonowoczesnej Łodzi, [w:] Majewski T. (red.), Rekonfiguracje modernizmu: nowoczesność i kultura popularna, Warszawa: WAiP.
Google Scholar

Marzec W., Zysiak A. (2011), Młyn biopolityki. Topografie władzy peryferyjnego kapitalizmu na łódzkim osiedlu robotniczym, „Praktyka Teoretyczna”, nr 2/3, s. 65–86.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2011.2.5

Monasterska T. (1973), Narodowy Związek Robotniczy 1905–1920, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Pestkowski S. (1961), Wspomnienia rewolucjonisty, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar

Rancière J. (1989), Nights of Labor. The Worker’s Dream in XIX-Century France, przeł. J. Drury, Philadelphia: Temple University Press.
Google Scholar

Rancière J. (2007), Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, przeł. M. Kropiwnicki, J. Sowa, Kraków: Korporacja Ha!art.
Google Scholar

Rancière J. (2011), Staging the People. The Proletarian and His Double, przeł. D. Fernbach, New York–London: Verso.
Google Scholar

Rudnicki L. (1979), Stare i nowe, Warszawa: PIW.
Google Scholar

Samuś P. (1984), Dzieje SDKPiL w Łodzi, 1893–1918, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar

Scott J. (1991), The Evidence of Experience, „Critical Inquiry”, Vol. 17 (4).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/448612

Singer B. (2009), „Sensacyjność” i świat wielkomiejskiej nowoczesności, przeł. zbiorowe, [w:] Majewski T. (red.), Rekonfiguracje modernizmu: nowoczesność i kultura popularna, Warszawa: WAiP.
Google Scholar

Szukiewicz M. (1939), Fragmenty mojej pracy partyjnej, „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce. Organ Stowarzyszenia Więźniów Politycznych”, t. 5, nr 1 (17).
Google Scholar

Tomicki J. (1983), Polska Partia Socjalistyczna 1892–1948, Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Wapiński R. (1980), Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar