O wejściu w boskie i lekarskie kompetencje. Zbieżności medycznych i katolickich perspektyw na aborcję w polskiej debacie publicznej

Dorota Wójciak; Joanna Krotofil; Dagmara Mętel

doi:10.18778/0208-600X.93.02

Autor

Dorota Wójciak Uniwersytet Jagielloński, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych https://orcid.org/0000-0002-9114-9331
Joanna Krotofil Uniwersytet Jagielloński, Instytut Religioznawstwa https://orcid.org/0000-0003-2308-5329
Dagmara Mętel Uniwersytet im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Psychologii, Pedagogiki i Nauk Humanistycznych https://orcid.org/0000-0002-5036-9821

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.93.02

Słowa kluczowe:

aborcja, medykalizacja ciąży, religia i medycyna, Kościół wobec aborcji, lekarze wobec aborcji

Abstrakt

Artykuł omawia przenikanie się medycznych i religijnych perspektyw na aborcję w polskiej debacie publicznej. Uwzględniająca wypowiedzi lekarzy analiza dyskursu medialnego po dwóch śmierciach ciężarnych kobiet w 2021 i 2023 roku ujawnia zbieżności w medycznych i katolickich praktykach dyskursywnego konstruowania płodu jako podmiotu i ograniczania autonomii reprodukcyjnej poprzez definiowanie samodzielnej decyzji o aborcji jako wkroczenia w cudze (lekarskie lub boskie) kompetencje. Rozważania osadzone są w kontekście zjawiska medykalizacji ciąży i historii antyaborcyjnych sojuszy między Kościołem katolickim a polskim środowiskiem medycznym.

Bibliografia

Bińczyk E. (1999), O czym szepcze władza (w ujęciu Michela Foucaulta), „Przegląd Artystyczno-Literacki”, nr 9, s. 67–72.
Google Scholar

Bińczyk E. (2002), Nieklasyczna socjologia medycyny Michela Foucault: praktyki medykalizacji jako praktyki władzy, [w:] W. Piątkowski, A. Titkow (red.), W stronę socjologii zdrowia, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 181–193.
Google Scholar

Borowik I., Koralewska I. (2018), Religia w dyskursie o aborcji w Polsce. Analiza dokumentów Episkopatu Kościoła rzymskokatolickiego i wybranych tygodników opinii, „Przegląd Religioznawczy”, t. 268, nr 2, s. 199–220.
Google Scholar

Bulsa M. (2023), Ginekolog po tragedii w Nowym Targu: czekam z niecierpliwością na wytyczne, rozm. J. Rokicka, „Medonet”, https://dziecko.medonet.pl/ciaza/ginekolog-po-tragedii-w-nowymtargu-czekam-z-niecierpliwoscia-na-wytyczne/hwmp06l [dostęp: 2.02.2024].
Google Scholar

Chełstowska A., Dziewanowska M., Więckiewicz K. (2016), „Dzień dobry, chcę przerwać ciążę…” O procedurach dostępu do legalnej aborcji w polskich szpitalach. Raport z Monitoringu, FEDERA, Warszawa.
Google Scholar

Coleman E.B., White K. (2010), The meanings of health and illness: medicine, religion, and the body, [w:] E.B. Coleman, K. White (red.), Medicine, Religion, and the Body, Brill, Leiden–Boston, s. 1–14.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004179707.i-300.6

De Zordo S., Mishtal J. (2011), Physicians and abortion: Provision, political participation and conflicts on the ground – The cases of Brazil and Poland, „Women’s Health”, t. 21, nr 3, s. S32–S36.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.whi.2011.01.006

Deklaracja wiary lekarzy katolickich i studentów medycyny w przedmiocie płciowości i płodności ludzkiej (2014), https://pl.wikipedia.org/wiki/Deklaracja_wiary_lekarzy_katolickich#cite_ref-12 [dostęp: 2.02.2024].
Google Scholar

Dębska M. (2021), Fakty po Faktach, TVN 24, https://tvn24.pl/polska/pszczyna-kobieta-zmarla-w-22-tygodniu-ciazy-ginekolozka-profesor-marzena-debska-komentuje-5475352 [dostęp: 2.02.2024].
Google Scholar

Domańska U. (2005), Medykalizacja i demedykalizacja macierzyństwa, [w:] W. Piątkowski, W.A. Brodniak (red.), Zdrowie i choroba. Perspektywa socjologiczna, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza, Tyczyn, s. 311–322.
Google Scholar

Doroszewska A., Nowakowski M. (2017), Medykalizacja opieki okołoporodowej w Polsce, „Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia”, t. 15, nr 2, s. 172–177.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/20842627OZ.17.019.6789

Foucault M. (1978), The History of Sexuality. Volume 1: An Introduction, Pantheon Books, New York.
Google Scholar

Foucault M. (1995), Discipline and Punish. The Birth of the Prison, Vintage Books, New York.
Google Scholar

Fuszara M. (1991), Legal regulation of abortion in Poland, „Signs”, t. 17, nr 1, s. 117–128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/494716

Głowacki M., Kuś M. (2019), Media accountability meets media polarisation: A case study from Poland, [w:] T. Eberwein, S. Fengler, M. Karmasin (red.), Media Accountability in the Era of Post-Truth Politics, Routledge, London–New York, s. 100–115.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781351115780-7

Grabowska M. (2017), Zróżnicowanie, strach i konformizm. Lekarze w debacie na temat prawa kobiet do przerywania ciąży: wyniki badań jakościowych, [w:] A. Grzybek, M. Kicińska (red.), Sojusznicy czy przeciwnicy? Środowisko lekarskie w debacie o prawie kobiet do przerywania ciąży, STER, Warszawa, s. 2–94.
Google Scholar

Ignaciuk A. (2021), In sickness and in health. Expert Discussions on abortion indications, risks and patient-doctor relationships in postwar Poland, „Bulletin for the History of Medicine”, t. 95, nr 1, s. 83–112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/bhm.2021.0003

Kościelniak M. (2020), Transformacja i aborcja. Genealogia „kompromisu aborcyjnego”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 27, s. 134–170.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2247

Krajewska A. (2022), Revisiting Polish abortion law: Doctors and institutions in a restrictive regime, „Social & Legal Studies”, t. 31, nr 3, s. 409–438.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/09646639211040171

Kraśko N. (1994), O życiu ludzkim, wartościach, odpowiedzialności i wygodnictwie życiowym. Przyczynek do kwestii ustawy antyaborcyjnej w prasie katolickiej, [w:] M. Chałubiński (red.), Polityka i aborcja, Agencja Scholar, Warszawa, s. 68–88.
Google Scholar

Maciąg R. (2021), Medicalization of abortion in Poland: How medicine affects the lives of women, „Sociology Study”, t. 11, nr 5, s. 195–210.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17265/2159-5526/2021.05.003

Mishtal J. (2015), The Politics of Morality: The Church, the State and Reproductive Rights in Postsocialist Poland, Ohio University Press, Athens.
Google Scholar

Morgan L.M. (2014), Claiming Rosa Parks: Conservative catholic bids for ‘rights’ in contemporary Latin America, „Culture, Health & Sexuality”, t. 16, nr 10, s. 1245–1259.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13691058.2014.885086

Prosen M., Tavčar Krajnc M. (2013), Sociological conceptualization of the medicalization of pregnancy and childbirth: The implications in Slovenia, „Revija za socjologiju”, nr 43, s. 251–272.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5613/rzs.43.3.3

Rodak O. (2017), Twitter jako przedmiot badań socjologicznych i źródło danych społecznych: perspektywa konstruktywistyczna, „Studia Socjologiczne”, t. 226, nr 3, s. 209–236.
Google Scholar

Sieroszewski P. (2023), Prof. Sieroszewski: zasłanianie się lekarzy klauzulą sumienia w sytuacji zagrożenia życia pacjentki jest niedopuszczalne, rozm. K. Matusewicz, „Puls Medycyny”, https://pulsmedycyny.pl/prof-sieroszewski-zaslanianie-sie-lekarzy-klauzula-sumienia-w-sytuacjizagrozenia-zycia-pacjentki-jest-niedopuszczalne-1188472 [dostęp: 2.02.2024].
Google Scholar

Smolińska N. (2018), Moment animacji płodu jako element dyskusji o dopuszczalności aborcji w Kościele katolickim, „Prawo Kanoniczne”, t. 61, nr 4, s. 79–91.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2018.61.4.04

Socha M. (2021), Biegnę do umierającej pacjentki i myślę o dokumentach. Boję się, bo w brzuchu bije jeszcze serce, rozm. J. Theus, OKO Press, https://oko.press/biegne-do-pacjentki-z-peknieta-ciaza-i-mysle-co-wpisac-w-dokumentacje [dostęp: 2.02.2024].
Google Scholar

Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonywania oraz o skutkach stosowania w 2021 r. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (2022), https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2758 [dostęp: 22.01.2025].
Google Scholar

Szewczyk M. (2016), Opowieści z ultrasonograficznych mroków, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 16.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2016.16.708

Wejbert-Wąsiewicz E. (2012), Aborcja w dyskursie publicznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-684-0

Wężyk K. (2021), Aborcja jest, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
Google Scholar

Wężyk K. (2023), W sprawie kobiet lekarze szli i idą pod rękę z Kościołem, „Gazeta Wyborcza”, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,29323840,katarzyna-wezyk-w-sprawie-aborcji-srodowiskolekarskie-szlo.html [dostęp: 2.02.2024].
Google Scholar

Wieczorkowska M. (2012), Medykalizacja społeczeństwa w socjologii amerykańskiej, „Przegląd Socjologiczny”, t. 61, nr 2, s. 31–56.
Google Scholar

Zaręba K., La Rosa V.L., Wójtowicz S., Kołb-Sielecka E., Banasiewicz J., Ciebiera M., Jakiel G. (2022), The opinions of specialists in obstetrics and gynecology on the indications for pregnancy termination in Poland – A preliminary cross-sectional study, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, t. 19, nr 19.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph191912578

Ziemkiewicz R. (2021), Lewicowe hieny każdą tragedię dostosują do swojej wersji, „Do Rzeczy”, https://dorzeczy.pl/opinie/224134/ziemkiewicz-lewicowe-hieny-kazda-tragedie-dostosuja-do-swojej-wersji.html [dostęp: 2.08.2024].
Google Scholar