Sztuka ultrakonserwatywnego buntu. Analiza dyskursu
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.85.01Słowa kluczowe:
socjologia sztuki, socjologiczna analiza dyskursu, teoria krytyczna, sztuki wizualne, ultrakonserwatyzm, hegemonia kulturowaAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest aspekt buntu w dyskursie ultrakonserwatywnym prowadzonym w polskim polu sztuk wizualnych. Korzystając ze zdobyczy socjologicznej analizy dyskursu, socjologii krytycznej i socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu, autor analizuje dzieła sztuki, teksty pisane i inne wypowiedzi artystów wyznających ultrakonserwatywne wartości. Po rozdziale poświęconym przyjętej perspektywie teoretyczno-badawczej po kolei w tekście badane są główne wątki i aspekty tego nowo powstałego fenomenu kulturowego. Ostatni rozdział, zamykający tekst, jest poświęcony zagadnieniu „marszu przez instytucje” i walki o hegemonię kulturową w polskim polu sztuki.
Bibliografia
Adamas J. (2017), Wywiad z chuliganem – Jacek Adamas, odcinek 14, https://www.youtube.com/watch?v=3-IvQL4Njl4&fbclid=IwAR05bHe7M0jhvG7XVoH49PyP9l5PCA0okRaJ_kotlgfhVo0nqqMjE2QIf0 (dostęp: 6.09.2020).
Google Scholar
Adorno T.W. (2010), Osobowość autorytarna, przeł. Marcin Pańków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Adorno T.W. (2020), Nowy prawicowy radykalizm. Wykład o jego kilku aspektach, przeł. M. Ratajczak, Znak, Kraków.
Google Scholar
Banasiak J. (2017), Ironiści i kontrrewolucjoniści, czyli artystyczna wojna III i IV RP, Magazyn „Szum”, https://magazynszum.pl/ironisci-i-kontrrewolucjonisci-czyli-artystyczna-wojna-iii-i-ivrp/?fbclid=IwAR13MwsGQFDccftWGAOn2TBS4QCt0U1P2N4w3s17gzvvPuj-Vl9KhcUzGtw (dostęp: 4.09.2020).
Google Scholar
Bauman Z. (1995), A jeśli etyki zabraknie..., „Kultura Współczesna”, nr 1–2(5–6), s. 146–159.
Google Scholar
Baumgarth C. (1987), Futuryzm, przeł. J. Tasarski, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Google Scholar
Bernatowicz P. (2015a), Bunt w nowym, wspaniałym świecie, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań, s. 5–18.
Google Scholar
Bernatowicz P. (2015b), Homofobia, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Bernatowicz P. (2015c), Polityka historyczna, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Bernatowicz P. (2015d), Faszyzm, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Bernatowicz P. (2016), Wywiad z chuliganem – Piotr Bernatowicz, odcinek 1, Radio Merkury/RadioPoznań, https://www.youtube.com/watch?v=7uWDyXgHbLc (dostęp: 5.09.2020).
Google Scholar
Bernatowicz P. (2017a), Orszak, korowód i wielbłąd, Portal „Przewodnik Katolicki”, https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2017/Przewodnik-Katolicki-3-2017/Opinie/Orszak-korowodi-wielblad (dostęp: 8.07.2020).
Google Scholar
Bernatowicz P. (2017b), Wywiad z chuliganem – Piotr Bernatowicz, odcinek 20, Radio Merkury/Radio Poznań, https://www.youtube.com/watch?v=aQ5axweSJVw (dostęp: 5.09.2020).
Google Scholar
Bernatowicz P. (2018), 1500 drzewek w Yad Vashem. Relacje polsko-żydowskie w kontekście współczesnej wojny o pamięć, [w:] Ł. Murzyn, R. Solewski, S. Stankiewicz, B. Stano (red.), #Dziedzictwo i odpowiedź w sztuce współczesnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków, s. 255–276.
Google Scholar
Bernatowicz P. (2019a), Sztuka współczesna nie musi być wcale lewicowa, Portal „Do Rzeczy”, https://dorzeczy.pl/kraj/118987/sztuka-wspolczesna-nie-musi-byc-wcale-lewicowa.html (dostęp: 5.09.2020).
Google Scholar
Bernatowicz P. (2019b), Centrum refleksji nad sztuką współczesną. Program merytoryczny i organizacyjny Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie 2020–2026, http://bip.mkidn.gov.pl/media/docs/ogloszenia/2019/Program_merytoryczny_i_organizacyjny_CSW_-_ZU_na_2020-2026_z_akceptacja_Ministra.pdf (dostęp: 13.02.2021).
Google Scholar
Bollin P. (2020), Jerzy Kalina o „Zatrutym źródle”: zaczynam się czuć jak w barbarii, Portal „Onet”, https://kultura.onet.pl/sztuka/jerzy-kalina-autor-rzezby-jana-pawla-ii-zabiera-glos-destrukcjakraju/rjjd47l (dostęp: 10.10.2022).
Google Scholar
Bourdieu P. (2001), Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
Google Scholar
Bourdieu P. (2005), Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Bourdieu P. (2021), Language And Symbolic Power, Polity Press, Malden.
Google Scholar
Bürger P. (2006), Teoria awangardy, przeł. J. Kita-Huber, Universitas, Kraków.
Google Scholar
Czyżewski M., Otrocki M., Piekot T., Stachowiak J. (red.) (2017), Analiza dyskursu publicznego.
Google Scholar
Przegląd metod i perspektyw badawczych, Wydawnictwo Akademickie Sedno, Warszawa.
Google Scholar
Debord G. (2006), „Społeczeństwo spektaklu” oraz „Rozważania o społeczeństwie spektaklu”, przeł. M. Kwaterko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Duszak A., Fairclough N. (red.) (2008), Krytyczna analiza dyskursu: interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
Google Scholar
Fairclough N. (2014), Language and Power, Routledge, London–New York.
Google Scholar
Gołaszewska M. (2001), Estetyka współczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
Gramsci A. (1977a), Nowoczesny książę, [w:] P. Śpiewak, Gramsci, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar
Gramsci A. (1977b), Inteligencja i organizowanie kultury, [w:] P. Śpiewak, Gramsci, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar
Horkheimer M., Adorno T.W. (2010), Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, przeł. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar
Kozioł W. (2021), Homary, Gołębie, Jastrzębie. Zwrot konserwatywny w sztuce polskiej, magazynszum.pl, https://magazynszum.pl/homary-golebie-jastrzebie-zwrot-konserwatywny-w-sztuce-polskiej/ (dostęp: 10.10.2022).
Google Scholar
Krakowski P. (2002), Sztuka III Rzeszy, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków.
Google Scholar
The Krasnals (2011), List otwarty grupy Krasnals, http://the-krasnals.blogspot.com/2011/11/listotwarty-grupy-krasnals-thymos.html (dostęp: 10.09.2020).
Google Scholar
The Krasnals (2012), EURO 2012. Polskie Aktywistki THE KRASNALS – przeciwko Ukraińskim Feministkom FEMEN, Blog „The Krasnals”, http://the-krasnals.blogspot.com/2012/05/euro-2012-nowy-wspaniay-dom-publiczny.html (dostęp: 10.09.2020).
Google Scholar
Kulas P. (2018), Antyelitarna narracja współczesnej polskiej prawicy, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 14, nr 4, s. 14–39, http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.14.4.02
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.14.4.02
Kulas P., Śpiewak P. (2020), Długi marsz przez instytucje kultury. Polityka Zjednoczonej Prawicy a wymiana elit w nowym ładzie kulturalnym państwa po roku 2015, „Studia Socjologiczno-Polityczne. Seria Nowa”, nr 1(12), s. 73–98, https://doi.org/10.26343/0585556X11204
Google Scholar
Laclau E., Mouffe C. (2007), Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, przeł. S. Królak, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław.
Google Scholar
Lameński L. (2007), Stach z Warty Szukalski i Szczep Rogate Serce, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Google Scholar
Możdżyński P. (2008), Rytualna sztuka współczesna, [w:] I. Borowik, M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Doktór (red.), Oblicza religii i religijności, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, s. 398–420.
Google Scholar
Możdżyński P. (2011), Inicjacje i transgresje. Antystrukturalność sztuki XX i XXI wieku w oczach socjologa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar
Możdżyński P. (2013), Tym razem poświęcimy własny kościół. Sacrum w sztuce młodych artystów, „Estetyka i Krytyka”, nr 1, s. 93–115.
Google Scholar
Mucha J. (1986), Socjologia jako krytyka społeczna. Orientacja radykalna i krytyczna współczesnej socjologii zachodniej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Muraszkiewicz E. (red.) (2015), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Pawliszak P., Rancew-Sikora D. (2012), Wprowadzenie do socjologicznej analizy dyskursu (SAD), „Studia Socjologiczne”, nr 1(204), s. 5–18.
Google Scholar
Piotrowski K. (2011), Thymós. Sztuka gniewu 1900–2011, Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu, Toruń, https://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=168551 (dostęp: 8.09.2020).
Google Scholar
Piotrowski K. (2015), Psogos, Adresteia, Epikeia (ramowanie buntu), [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Radkiewicz P. (2020), National identification in a democratic society. A view from the psychosocial perspective, „Studia Socjologiczno-Polityczne. Seria Nowa”, nr 1(12), s. 73–98, https://doi.org/10.26343/0585556X11201
Google Scholar
Rojek P. (2016), Awangardowy konserwatyzm. Idea polska w późnej nowoczesności, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
Google Scholar
Ronduda Ł. (2011), Warpechowski, Konieczny, Uklański, Bodzianowski. Warpechowski, Dawicki, Wydawnictwo SWPS Academica–Muzeum Sztuki, Warszawa–Łódź.
Google Scholar
Roose H., Roose W., Daenekindt S. (2018), Trends in Contemporary Art Discourse: Using Topic Models to Analyze 25 years of Professional Art Criticism, „Cultural Sociology”, nr 12(3).
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/1749975518764861
Schmid U. (2014), Estetyczne przejawy nacjonalistycznej rządomyślności, [w:] U. Schmid (red.), Estetyka dyskursu nacjonalistycznego w Polsce 1926–1939, przeł. P. Pieńkowska-Wiederkehr, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Sienkiewicz K. (2014), Zatańczą ci, co drżeli. Polska sztuka krytyczna, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie–Karakter, Warszawa–Kraków.
Google Scholar
Skierski M. (2015), Artysta zbuntowany – sprzeciw wyrażony performansem Zbigniewa Warpechowskiego
Google Scholar
pt. „Róg Pamięci”, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Staszak K. (2015a), Feminizm, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Staszak K. (2015b), „Jedna z najciekawszych ekspozycji ostatnich lat”. Recepcja wystawy „Strategie buntu”, [w:] E. Muraszkiewicz (red.), Strategie buntu, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Szabłowski S. (2015), Wyborny trup, Portal „Dwutygodnik”, https://www.dwutygodnik.com/artykul/6192-wyborny-trup.html (dostęp: 12.04.2017).
Google Scholar
Szabłowski S. (2017), Polskość i jej sobowtóry, Portal „Dwutygodnik”, https://www.dwutygodnik.com/artykul/7278-polskosc-i-jej-sobowtory.html (dostęp: 10.09.2020).
Google Scholar
Twórca „puzzli smoleńskich”: to dla mnie nie jest zabawa (2012), Portal „Onet”, https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/tworca-puzzli-smolenskich-to-dla-mnie-nie-jest-zabawa/tc0p3 (dostęp: 10.09.2020).
Google Scholar
Tyson L. (2006), Critical theory today, Routledge, New York.
Google Scholar
Warpechowski Z. (1998), Zasobnik. Autorski opis trzydziestu lat drogi życia poprzez sztukę performance, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar
Warpechowski Z. (2014), Konserwatyzm awangardowy, Stowarzyszenie Artystyczne Otwarta Pracownia, Kraków.
Google Scholar
Wasilewski M. (2021a), From Self-defense To Counterattack. How The Populist in Poland reclaimed The Language of Contemporary Art, [w:] D. Perrier (red.), Art Criticism in Times of Populism and Nationalism: Proceedings of the 52nd International AICA Congress, Cologne/Berlin 1–7 October 2019, https://www.arthistoricum.net, Heidelberg, s. 121–146.
Google Scholar
Wasilewski M. (2021b), Sztuka w czasach populizmu, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
Google Scholar
Wodak R. (2015), Politics of Fear: What Right-Wing Populist Discourses Mean, Sage Publications, Los Angeles–London–New Delhi–Singapore–Washington, https://doi.org/10.4135/9781446270073
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4135/9781446270073
Wodak R., Meyer M. (2016), Critical discourse studies: history, agenda, theory and methodology, [w:] R. Wodak, M. Meyer (red.), Methods of Critical Discourse Studies, Sage, Los Angeles–London–New Delhi–Singapore–Washington.
Google Scholar
Wolfgang J.D. (2022), When Fringe Hate Goes Mainstream: How White Nationalist Discourse Manifests in Online News Commenting, „Journal of Communication Inquiry”, t. 46, nr 2, s. 117–137, https://doi.org/10.1177/01968599211040840
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/01968599211040840
Ziemkiewicz R. (2016), Ostrożnie z tą rewolucją, „Do Rzeczy”, nr 51/202, s. 68−70.
Google Scholar
Żmijewski A. (2008), Drżące ciała. Rozmowy z artystami, Bytomskie Centrum Kultury–Wydawnictwo Krytyki Politycznej, wyd. II, poprawione i rozszerzone, Bytom–Warszawa.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Wersje
- 31-08-2023 - (2)
- 10-07-2023 - (1)
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
