Raport i lament – zapiski z Auschwitz Załmena Gradowskiego

Kazimierz Adamczyk

doi:10.18778/1505-9057.47.04

Autor

Kazimierz Adamczyk Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Historii Literatury Polskiej XX wieku, ul. Gołębia 16–18, 30-007 Kraków

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.47.04

Słowa kluczowe:

Załmen Gradowski, Holocaust, Auschwitz-Birkenau, Jews, Sonderkommando, gas-chamber, testimony, literariness

Abstrakt

Notes of Załmen Gradowski, one of the leaders of the Sonderkommando revolt in Auschwitz-Birkenau, is one of the most important documents of the Holocaust produced by his victims during the crime and at its epicenter. Their fragments were published in Poland and Israel. Gradowski was a religious Jew from Grodno, he prayed daily in the camp and wrote down transport information. His family: mother, wife and children, immediately after arriving in Auschwitz, were murdered in gas chambers. The author analyzes the literary value of this extraordinary document, which consists of narrative diary entries and imaginative lyrical inscriptions, rooted in the Jewish tradition of conversation with God. So we read the records of the nature of the report and lament. This unique record – given its place of origin and literary values – a testimony of the crimes committed against and suffering of the victims of the Holocaust once again asks us about the inexpressibility of the Holocaust.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Cohen Nathan, „Diaries” of the Sonderkommando, w: Anatomy of the Auschwitz Death Camp, red. Yisrael Gutman i Michael Berenbaum, Indiana University Press, Bloomington 1998, s. 522–534.
Google Scholar

Czech Danuta, Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz, Wydawnictwo Państwowego Muzeum w Oświęcimiu-Brzezince, Oświęcim 1992.
Google Scholar

Delaperrière Maria, Świadectwo jako problem literacki, „Teksty Drugie” 2006, nr 3, s. 59–70.
Google Scholar

Eaglestone Robert, The Holocaust and the Postmodern, Oxford University Press, Oxford 2004.
Google Scholar

Foley Barbara, Fact, Fiction, Fascicm. Testimony and Mimezis in Holocaust Narratives, „Comparative Literature” 1982, nr 34, s. 330–360.
Google Scholar

Friedländer Saul, Czas eksterminacji. Nazistowskie Niemcy i Żydzi 1939–1945, przekł. Sławomir Kupisz, Anna Maria Nowak, Krzysztof Masłowski, Prószyński Media, Warszawa 2010.
Google Scholar

Gradowski Załmen, [List], [Dziennik], przekł. Bernard Mark, popr. i uzup. Roman Pytel, „Zeszyty Oświęcimskie” 1972, numer specjalny (II): Wśród koszmarnej zbrodni. Rękopisy członków Sonderkommando, s. 131–162.
Google Scholar

Gradowski Załmen, Noc księżycowa, przekł. Elżbieta Golińska, w: Cywiński Piotr M.A., Zagłada w pamięci więźniów Sonderkommando, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim2015, s. 69–82.
Google Scholar

Gradowski Załmen, Wolny człowieku wiedz, że to jest ogień z piekła…, „Pro memoria” 2006, nr 25, s. 35–44.
Google Scholar

Greif Gideon, „…płakaliśmy bez łez…”. Relacje byłych więźniów żydowskiego Sonderkommando z Auschwitz, tłum. Jan Kapłon, konsultacja nauk. Franciszek Piper, Piotr Setkiewicz, Żydowski Instytut Historyczny, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Warszawa–Oświęcim 2001.
Google Scholar

Kielar Wiesław, Anus mundi, przedm. Mieczysław Kieta, Atut, Wrocław 2004.
Google Scholar

Lang Berel, Przedstawienie zła: etyczna treść a literacka forma, tłum. Anna Ziębińska-Witek, „Literatura na Świecie” 2004, nr 1–2, s. 15–63.
Google Scholar

Laub Dori, Zdarzenie bez świadka: prawda, świadectwo, oraz ocalenie, tłum. Tomasz Łysak, „Teksty Drugie” 2007, nr 5, s. 118–130.
Google Scholar

Leociak Jacek, Tekst wobec Zagłady. O relacjach z getta warszawskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
Google Scholar

Levi Primo, Pogrążeni i ocaleni, przekł. Stanisław Kasprzysiak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007.
Google Scholar

Mark Bernard, O rękopisie Załmena Gradowskiego, „Zeszyty Oświęcimskie” 1972, nr specjalny (II): Wśród koszmarnej zbrodni. Rękopisy członków Sonderkommando, s. 127–130.
Google Scholar

Roskies David, Wartime Victim Writing in Eastern Europe, w: Literature of the Holocaust, red. Alan Rosen, Cambridge University Press, Cambridge 2013, s. 15–32.
Google Scholar

Szwarc Zając Anna, Willy, przyjaciel prawdziwy czy wymyślony? Rozważania nad polskim i włoskim tłumaczeniem książki „Szukajcie w popiołach”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”,t. 8 (2012), s. 403–418.
Google Scholar

Wygodzki Stanisław, W sercu piekła, „Nowiny-Kurier” 1977, nr 157, s. 8.
Google Scholar

Zaklinowski David, Sanctification of the Moon. Kiddush Levanah, the blessing on the moon [online], chabad.org/library/article_cdo/aid/1904288/jewish/Sanctification-of-the-Moon.htm[dostęp 15.05.2016].
Google Scholar

Zawodny Marta, Świadectwo śmierci Innego w zapiskach Załmena Gradowskiego, „Rocznik Antropologii Historii” 2013, nr 1, s. 241–250.
Google Scholar