O literackich sposobach mistyfikowania doświadczenia obozowego kobiet w historycznoliterackim kontekście. Zofia Kossak, Seweryna Szmaglewska, Krystyna Żywulska

Dariusz Kulesza

doi:10.18778/1505-9057.67.10

Autor

Dariusz Kulesza Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0002-1250-6696

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.67.10

Słowa kluczowe:

polska literatura obozowa, kobiece doświadczenie obozu, KL Auschwitz-Birkenau, Zofia Kossak Z otchłani, Seweryna Szmaglewska Dymy nad Birkenau, Krystyna Żywulska Przeżyłam Oświęcim

Abstrakt

Wyniki badań, jakie przeprowadziłem nad trzema napisanymi przez kobiety powieściami dotyczącymi KL Auschwitz-Birkenau: Z otchłani Zofii Kossak, Dymy nad Birkenau Seweryny Szmaglewskiej i Przeżyłam Oświęcim Krystyny Żywulskiej wskazują, że wymienione teksty mistyfikują obozową rzeczywistość, a środki do tego użyte, niezależnie od ich zróżnicowania, są literackiej proweniencji. Na tej podstawie zasadny wydaje mi się przede wszystkim ten wniosek, który wskazuje potrzebę opracowania historycznoliterackiej syntezy omawiającej literaturę obozową napisaną przez kobiety i umieszczenie jej w kontekście polskiej literatury obozowej, zwłaszcza tej, która dotyczy Zagłady. W ten sposób weryfikowane rezultaty moich badań powinny okazać się użyteczne ze względu na stan wiedzy o kobiecym doświadczeniu obozu, funkcjonalność tego, co literackie w tekstach obozowych i wreszcie całościowy obraz polskiej literatury obozowej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Dariusz Kulesza - Uniwersytet w Białymstoku

Dariusz Kulesza, prof. dr hab., Katedry Współczesności i Tradycji Literackiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku; zainteresowania badawcze: literatura chrześcijańska (np. Zofii Kossak), ślady procesu historycznoliterackiego w zdeterminowanej przez politykę polskiej literaturze powojennej i współczesnej, epopeja jako ponadgatunkowe spełnienie relacji między literaturą i rzeczywistością, tekstowy sposób na wyłączenie czasu, przeniesienie rzeczywistości z przestrzeni historii w przestrzeń kultury (np. Kamień na kamieniu); autor kilku książek, trzy wydane ostatnio też dotyczą wymienionych obszarów badawczych: Całość i sens. Ćwiczenia historycznoliterackie (Warszawa 2019), Kossak-Szczucka. Służba (Łódź 2021), Ćwiczenia z życia. O twórczości Wiesława Myśliwskiego (Kraków 2022).

Bibliografia

Amiel Irit, Osmaleni, posł. M. Głowiński, Świat Literacki, Izabelin 1999.
Google Scholar

Białoszewski Miron, Pamiętnik z powstania warszawskiego, PIW, Warszawa 1970.
Google Scholar

Borowski Tadeusz, Alicja w krainie czarów, [w:] Tadeusz Borowski, Utwory wybrane, oprac. A. Werner, Ossolineum, Wrocław–Kraków 1991, s. 487–497.
Google Scholar

Borowski Tadeusz, Kamienny świat, [w:] Tadeusz Borowski, Proza 1, oprac. S. Buryła, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004, s. 252–325.
Google Scholar

Defoe Daniel, Dziennik roku zarazy, przeł. J. Dmochowska, PIW, Warszawa 1959.
Google Scholar

Dichter Wilhelm, Koń Pana Boga, posł. S. Barańczak, Znak, Kraków 1996.
Google Scholar

Dichter Wilhelm, Szkoła bezbożników, Znak, Kraków 1999.
Google Scholar

Fielding Henry, Historia życia Toma Jonesa, t. 1, przeł. A. Bidwell, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1985.
Google Scholar

Fink Ida, Wiosna 1941, W.A.B., Warszawa 2009.
Google Scholar

Głowiński Michał, Czarne sezony, Open, Warszawa 1998.
Google Scholar

Głowiński Michał, Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010.
Google Scholar

Gross Jan Tomasz, Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Pogranicze, Sejny 2000.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Dziedzictwo, Aneks, Londyn 1993.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Ekipa „Antygona”, PIW, Warszawa 1963.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Kadisz, Znak, Kraków 1987.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Święto kamieni, Pax, Warszawa 1964.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Zwycięstwo, Instytut Literacki, Paryż 1969.
Google Scholar

Grynberg Henryk, Żydowska wojna, Czytelnik, Warszawa 1965.
Google Scholar

Kossak Zofia, Nasze drogi, „Gość Niedzielny” 1935, nr 7, s. 85–86, nr 8, s. 99–100.
Google Scholar

Kossak Zofia, Służba pisarza, „Albertinum” 1939, nr 1, s. 2–4.
Google Scholar

Kossak Zofia, Z otchłani, Pax, Warszawa 1958.
Google Scholar

Kossak Zofia, Z otchłani. Wspomnienia z lagru, Wydawnictwo Księgarni Wł. Nagłowskiego, Częstochowa–Poznań 1946.
Google Scholar

Krall Hanna, Fantom bólu. Reportaże wszystkie, wstęp M. Szczygieł, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.
Google Scholar

Krall Hanna, Zdążyć przed Panem Bogiem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
Google Scholar

Ligocka Roma, Dziewczynka w czerwonym płaszczyku, współpraca I. von Finckenstein, z niem. przeł. K. Zimmerer, Znak, Kraków 2001.
Google Scholar

Ligocka Roma, Kobieta w podróży, przeł. S. Lisiecka, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
Google Scholar

Ocalony na Wschodzie. Z Julianem Stryjkowskim rozmawia Piotr Szewc, Noir sur Blanc, Montricher 1991.
Google Scholar

Rudnicki Adolf, Szekspir, Książka, Warszawa 1948.
Google Scholar

Rudnicki Adolf, Ucieczka z Jasnej Polany, Książka i Wiedza, Warszawa 1949.
Google Scholar

Rudnicki Adolf, Żywe i martwe morze, Książka i Wiedza, Warszawa 1952.
Google Scholar

Rudnicki Adolf, Żywe i martwe morze, wyd. 2, rozszerzone, Czytelnik, Warszawa 1955.
Google Scholar

Rudnicki Adolf, Żywe i martwe morze, wyd. 3, Czytelnik, Warszawa 1956.
Google Scholar

Rymkiewicz Jarosław Marek, Umschlagplatz, Instytut Literacki, Paryż 1988.
Google Scholar

Segal Kalman, Opowiadania z zabitego miasteczka, przedmowa M. Ruta, Wydawnictwo Austeria, Kraków–Budapeszt 2017.
Google Scholar

Stryjkowski Julian, Austeria, Czytelnik, Warszawa 1966.
Google Scholar

Stryjkowski Julian, Echo, Czytelnik, Warszawa 1988.
Google Scholar

Stryjkowski Julian, Głosy w ciemności, Czytelnik, Warszawa 1956.
Google Scholar

Stryjkowski Julian, Sen Azrila, Czytelnik, Warszawa 1975.
Google Scholar

Szczypiorski Andrzej, Msza za miasto Arras, Czytelnik, Warszawa 1971.
Google Scholar

Szczypiorski Andrzej, Początek, „Przedświt”, Warszawa 1986.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Chleb i nadzieja, Wydawnictwo MON, Warszawa 1958.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Czarne Stopy, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1960.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Dymy nad Birkenau, wyd. XVII, posł. W. Sadkowski, [w:] Seweryna Szmaglewska, Utwory wybrane, Książka i Wiedza, Warszawa 1989. Pierwodruk: 1945.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Łączy nas gniew, Wydawnictwo w Językach Obcych „Polonia”, Warszawa 1955.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Nowy ślad Czarnych Stóp, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1973.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Odcienie miłości, wyd. V, PIW, Warszawa 1985.
Google Scholar

Szmaglewska Seweryna, Zapowiada się piękny dzień, wyd. VII, popr., Czytelnik, Warszawa 1988. Pierwodruk: 1960.
Google Scholar

Wojdowski Bogdan, Chleb rzucony umarłym, PIW, Warszawa 1971.
Google Scholar

Żywulska Krystyna, Przeżyłam Oświęcim, wyd. nowe, zmienione (rozszerzone) i popr., posł. S. Grodzieńska, Do Czytelników J. i T. Andrzejewscy, doM wYdawniczy tCHu, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, Warszawa 2011. Pierwodruk: 1946.
Google Scholar

Żywulska Krystyna, Pusta woda. Wspomnienia z warszawskiego getta, posł. J. Pańków, Warszawa 2009. Pierwodruk: 1963.
Google Scholar

Balcerzan Edward, Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2013.
Google Scholar

Balcerzan Edward, Poezja polska w latach 1939-1965, cz. II: ideologie artystyczne, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1988.
Google Scholar

Czarnecka Barbara, Kobiety w lagrze. Zapis doświadczenia, Wydawnictwo UJ, Kraków 2018.
Google Scholar

Drewnowski Tadeusz, Ucieczka z kamiennego świata. O Tadeuszu Borowskim, wyd. 2, przejrzane i uzup., PIW, Warszawa 1977.
Google Scholar

Janion Maria, Wojna i forma, w: [w:] Maria Janion, Płacz generała. Eseje o wojnie, Sic!, Warszawa 1998, s. 23–126. Pierwodruk: 1976.
Google Scholar

Jarosiński Zbigniew, Nadwiślański socrealizm, IBL PAN. Wydawnictwo, Warszawa 1999.
Google Scholar

Kaniewska Bogumiła, Nurt żydowski w prozie po roku 1956, [w:] Historia literatury i kultury polskiej, t. 4: Literatura współczesna, red. A. Skoczek, Świat Książki, Warszawa 2008, s. 476–488.
Google Scholar

Karwowska Bożena, Ciało, seksualność, obozy zagłady, Universitas, Kraków 2009.
Google Scholar

Krupa Batłomiej, Wspomnienia obozowe jako specyficzna odmiana pisarstwa historycznego, Universitas, Kraków 2006.
Google Scholar

Kulesza Dariusz, Dwie prawdy. Zofia Kossak i Tadeusz Borowski wobec obrazu wojny w polskiej prozie lat 1944-1948, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok 2006.
Google Scholar

Kulesza Dariusz, Epopeje polskiej literatury powojennej. Rekonesans, [w:] Dariusz Kulesza, Epopeja. Myśliwski, Herbert, Mrożek, Alter Studio, Białystok 2016, s. 61–103.
Google Scholar

Kulesza Dariusz, Komunizm, socrealizm, opozycja. Wokół książki Anny Bikont i Joanny Szczęsnej „Lawina i kamienie”, [w:] Dariusz Kulesza, Z historią literatury w tle. Daty, osoby, miejsce, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok 2011, s. 37–73.
Google Scholar

Kulesza Dariusz, Kossak-Szczucka. Służba, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2021.
Google Scholar

Kulesza Dariusz, Polska literatura obozowa. Kilka pytań o syntezę, której nie ma, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2017, nr 4, s. 23–41. https://doi.org/10.18778/1505-9057.42.02
Google Scholar

Kulesza Dariusz, Przełom: lata 1944–1948 w literaturze polskiej, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 2, s. 5–29.
Google Scholar

Lang Berel, Przedstawianie zła. Etyczna treść a literacka forma, przeł. A. Ziębińska-Witek, „Literatura na świecie” 2004, nr 1–2, s. 15–63
Google Scholar

Lata czterdzieste. Początki polskiej narracji o Zagładzie, pod red. M. Hopfinger i T. Żukowskiego, IBL PAN, Warszawa 2019.
Google Scholar

Literatura polska wobec Zagłady (1939–1968), pod red. S. Buryły, D. Krawczyńskiej i J. Leociaka, wyd. 2, IBL PAN, Warszawa 2016.
Google Scholar

Makowiecki Andrzej Z., Szmaglewska, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, PWN, Warszawa 1985, s. 431–432.
Google Scholar

Molisak Alina, Judaizm jako los. Rzecz o Bogdanie Wojdowskim, Cyklady, Warszawa 2004.
Google Scholar

Morawiec Arkadiusz, Literatura polska wobec ludobójstwa, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2018.
Google Scholar

Morawiec Arkadiusz, Seweryna Szmaglewska (1916–1992). Bibliografia, Wydawnictwo WSHE, Łódź 2007.
Google Scholar

Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942–2015), projekt i red. tomu M. Hopfinger, T. Żukowski, IBL PAN, Warszawa 2018.
Google Scholar

Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie?, red. M. Głowiński, K. Chmielewska, K. Makaruk, A. Molisak, T. Żukowski, Universitas, Kraków 2005.
Google Scholar

Sucharski Tadeusz, Literatura polska z sowieckiego „domu niewoli”. Poetyka, aksjologia, twórcy, Instytut Literatury, Kraków 2021.
Google Scholar

Szczepan Aleksandra, Krystyna Żywulska, parade gojka. O dwóch językach polskiej kultury po Zagładzie, „Teksty Drugie” 2020, nr 3, s. 265–282. https://doi.org/10.18318/td.2020.3.17.
Google Scholar

„Teksty Drugie” 2004, nr 5.
Google Scholar

Walas Teresa, PRL jako przedmiot dyskursu encyklopedycznego, [w:] Narracje po końcu (Wielkich) Narracji. Kolekcje, obiekty, symulakra…, red. nauk. H. Gosk, A. Zieniewicz, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2007, s. 93–113.
Google Scholar

Watt Ian, Narodziny powieści. Studia o Defoe`em, Richardsonie i Fieldingu, przeł. A. Kreczmar, PIW, Warszawa 1973.
Google Scholar

Wölfflin Henryk, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej, przekł. D. Hanulanka, Ossolineum, Wrocław 1962.
Google Scholar

Wyka Kazimierz, Pogranicze powieści, wyd. 3, Czytelnik, Warszawa 1989.
Google Scholar

Wysłouch Seweryna, Ruchome granice literatury, [w:] Ruchome granice literatury. W kręgu teorii kulturowej, pod red. nauk. S. Wysłouch, B. Przymuszały, PWN, Warszawa 2009, s. 7–25.
Google Scholar

Zbierski Henryk, Zarys rozwoju powieści angielskiej w XVII wieku, [w:] Dzieje literatury europejskich, pod red. W. Floryana, t. 2, cz. 1, PWN, Warszawa 1982, s. 425–434.
Google Scholar

Żukowski Tomasz, Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Wielka Litera, Warszawa 2018.
Google Scholar