Fine arts in the city of Łódź at the end of the 19th and at beginning of the 20th centuries
DOI:
https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.04Keywords:
„Evil City”, visual art, culture, 19th century, 20th centuryAbstract
The aim of this article is to present the situation of the Artistic Circles in the city of Lodz at the turn of the 19th and 20th century. In light of the research results published by various Lodz art historians and historians in different publications starting from the 1970s until the present times of the 21st century, one can say that the situation of the fine arts and the status of the artists themselves in the city of Lodz in the late 19th and early 20th century, contrary to popular belief, was not really bad but as a matter of fact quite satisfactory. The wealthy families of the capitalists and industrialists from the city of Lodz, which grew richer every day and which constantly strove to attain a higher and stronger position for their generation in the social hierarchy, emphasized their material status by means of building and constructing lavishly and expensively equipped villas and city palaces and by surrounding themselves with the works of art in these luxurious dwellings, especially in the last two decades of the 19th century. The representatives of the successive generations of factory-owners families (who were becoming increasingly well-educated) developed a strong passion for collecting works of art. Exhibition halls were being organized also at this time by such art dealers as: Z. Bartkiewicz, J. Pawłowski, K. Biedrzyński, J. Grodek and T. Kozanecki. Well-known and celebrated artists and architects who lived in the city of Lodz at the turn of the 19th and 20th century included such persons as: S. Hirszenberg, L. Pilichowski, M. Trębacz, H. Glicenstein, D. Landé and A. Zeligson.
Downloads
References
Rząd Gubernialny Piotrkowski, Wydział Budowlany [RzGP, WB], sygn. 3845.
Google Scholar
Bartkiewicz Z., Złe miasto. Obrazy z 1907 r., Warszawa 1911.
Google Scholar
Gorski S., Łódź spółczesna – obrazki i szkice publicystyczne, Łódź 1904.
Google Scholar
Kamińska M., Ścieżkami wspomnień, Warszawa 1960.
Google Scholar
Reymont W., Ziemia obiecana, wolnelektury.pl (dostęp: 15 II 2017 r.).
Google Scholar
Rocznik Artystyczno-Literacki, Teatralny na rok 1899, wyd. Z. Bartkiewicz, s. 37–39.
Google Scholar
Abnegat (J. Zlasnowska-Elzenbergowa), „Dziennik Łódzki” 1889, nr 139, s. 41.
Google Scholar
„Goniec Łódzki” 1903, nr 30, s. 2.
Google Scholar
Kronika artystyczna, „Sztuki Piękne” 1926–1927, R. III, s. 240.
Google Scholar
Peiper T., Miasto, masa, maszyna, „Zwrotnica” 1922, nr 2, s. 23–31.
Google Scholar
„Rocznik Artystyczno-Literacki, Teatralny Ilustrowany” 1899, s. 41.
Google Scholar
Stypendia dla malarzy, „Rozwój” 1914, nr 4, s. 2.
Google Scholar
Wandurski W., Sensacja, matołek a cywilizacja, „Republika” 1923, nr 1, s. 4.
Google Scholar
Wandurski W., Sztuka za nawiasem życia. Artyści to złem mieście, „Wiadomości Literackie” 1925, nr 32, s. 2.
Google Scholar
Wandurski W., W dymach fabrycznych Łodzi. Bawełna, weksle i sztuka, „Wiadomości Literackie” 1924, nr 7, s. 2.
Google Scholar
Anders H., Z dziejów życia artystycznego w Łodzi. Materiały na sesję naukową „Wczoraj, dziś i jutro Łodzi”, poświeconą 550-leciu m. Łodzi. 27–28 maja 1974 r., Łódź 1974.
Google Scholar
Badziak K., Szkice do dziejów rodziny Poznańskich. U źródeł jej awansu ekonomicznego i społecznego, [w:] Imperium rodziny Poznańskich. Przywrócone dziedzictwo czasu i miejsca, red. M. Jakóbczyk, K. Kuropatwa-Pik, C. Pawlak, Łódź 2012, s. 15–45.
Google Scholar
Badziak K., Wielkość i upadek fortuny Poznańskich, [w:] Dzieje Żydów w Łodzi 1820–1944, red. W. Puś, S. Liszewski, Łódź 1991, s. 79–113.
Google Scholar
Bojarska M., Mieczysława Ćwiklińska, Warszawa 1988.
Google Scholar
Decorum łódzkiego fabrykanta. Katalog wystawy w Muzeum Sztuki w Łodzi 01–05.1986, oprac. W. Jordan, Łódź 1986.
Google Scholar
Delaperriere M., Polskie awangardy a poezja europejska, Katowice 2004.
Google Scholar
Dzieciuchowicz J., Ludność Łodzi – rozwój i przemiany strukturalne, Łódź 2014.
Google Scholar
Dziedzictwo dwóch kultur. Kolekcja rodziny Poznańskich z Muzeum Polskiego w Rapperswilu października 2015 r. – 14 lutego 2016 r. Katalog wystawy, Łódź 2015.
Google Scholar
Fiszbak J., Mity „ziemi obiecanej” w regionalnej literaturze Łodzi. Między grą wyobraźni fikcją literacką a historią, Łódź 2013.
Google Scholar
Gadowska J., Żydowscy malarze w Łodzi w latach 1880–1919, Warszawa 2010.
Google Scholar
Gryglewski P., Przykłady wykorzystania schematów dekoracyjnych rezydencji nowożytnych w łódzkich wnętrzach fabrykanckich, [w:] Sztuka w Łodzi (5). W fabryce, salonie, teatrze i kawiarni – łódzkie wnętrza XIX i XX wieku, Materiały sesji naukowej, Łódź, 8–9 listopada 2007, Łódź 2008, s. 51–60.
Google Scholar
Gryglewski P., Stefański K., Willa Leopolda Kindermanna. Galeria Willa Miejskiej Galerii Sztuki, Łódź 2009.
Google Scholar
Klimczak A., Leon (Léon, Leo) Hirszenberg, https://web.archive.org/web/20170314184102/http://www.artinfo.pl/artysta/leon-l%C3%A9on,-leo-hirszenberg (dostęp: 20 VII 2017 r.).
Google Scholar
Jaworska J., Prasa, [w:] Łódź. Dzieje miasta, red. R. Rosin, t. I (Do roku 1918), red. B. Baranowski, J. Fijałek, wyd. 2, Warszawa–Łódź 1988, s. 546–555.
Google Scholar
Jordan W., Łódzkie środowisko malarskie na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Sztuka w Łodzi 2. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Łódzki Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w dniach 8–9 października 2001 roku, red. M. Wróblewska-Markiewicz, Łódź 2003, s. 143–156.
Google Scholar
Kacprzak D., Kolekcje ziemi obiecanej. Zbiory artystyczne łódzkiej burżuazji wielkoprzemysłowej w latach 1880–1939, Warszawa 2015.
Google Scholar
Kacprzak D., O smaku artystycznym łódzkich przemysłowców drugiej połowy XIX wieku, [w:] Rozważania o smaku artystycznym, red. J. Poklewski, T.F. de Rosset, Toruń 2002, s. 203–225.
Google Scholar
Kacprzak D., Pamięć fabrykanckiej Atlantydy, „Herito” 2012, nr 8, s. 207.
Google Scholar
Kacprzak D., Silbersteinowie i ich kolekcja dzieł sztuki. Z badań nad kolekcjonerstwem żydowskiej burżuazji wielkoprzemysłowej w Łodzi końca XIX i pierwszych dziesięcioleci XX w., [w:] Adlojada. Szczecińskie pasaże, red. J. Brejdak, D. Kacprzak, B.M. Wolska, Szczecin 2012, s. 125–145.
Google Scholar
Kołodziej K., Między „ziemią obiecaną” a „złym miastem” – cała (?) prawda o Łodzi w publicystyce i prasie warszawskiej, [cz. 1], „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Litteraria Polonica 10, 2008, s. 253–272.
Google Scholar
Kołodziej K., Między „ziemią obiecaną” a „złym miastem” – cała (?) prawda o Łodzi w publicystyce i prasie warszawskiej, [cz. 2], „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Litteraria Polonica 13, 2010, s. 177–188.
Google Scholar
Kowalczyński K., Łódź przełomu wieków XIX/XX, Łódź 2008.
Google Scholar
Krawczyk-Wasilewska V., Wprowadzenie, [w:] Kultura jako czynnik rozwoju miasta na przykładzie Łodzi, red. V. Krawczyk-Wasilewska, M. Kucner, E. Zimnica-Kuzioła, Łódź 2012, s. 5–16.
Google Scholar
Łódź: monografia miasta, red. S. Liszewski, K. Badziak, Łódź 2009.
Google Scholar
Pawłowska A., Nie tylko muzeum. O początkach plastyki w Łodzi, [w:] Sztuka Polski Środkowej. Studia, red. K. Stefański, Łódź 2007, s. 139–150.
Google Scholar
Pellowski A., Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918, Łódź 1994.
Google Scholar
Pietrzak J., Rewolucja 1905–1907 w Łodzi. W 100. rocznicę, „Przegląd Nauk Historycznych” 2005, R. IV, nr 1, s. 201–204.
Google Scholar
Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1996, t. X, s. 297–422.
Google Scholar
Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, red. P. Samuś, Łódź 1997.
Google Scholar
Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź 1998.
Google Scholar
Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa 1864–1914, Łódź 1994.
Google Scholar
Samuś P., Ziemia obiecana, złe miasto czy mała ojczyzna Polaków, „Tygiel Kultury” 1996, nr 1, s. 79–83.
Google Scholar
Skawińska L., Skibiński Z. (oprac.), Rozmowy w „Tyglu”. Lodzermensch – historia i mit, „Tygiel Kultury” 1998, nr 3–4, s. 34.
Google Scholar
Skrzydło L., Rody fabrykanckie, Łódź 1999.
Google Scholar
Stefański K., Inicjatywy budowlane Poznańskich, [w:] Imperium rodziny Poznańskich. Przywrócone dziedzictwo czasu i miejsca, red. M. Jakóbczyk, K. Kuropatwa-Pik, C. Pawlak, Łódź 2012, s. 109–147.
Google Scholar
Strzałkowski J., Artyści, obrazy i zbieracze w Łodzi do 1918 roku, Łódź 1991.
Google Scholar
Strzałkowski J., Słownik artystów łódzkich, Łódź 2005.
Google Scholar
Sztuka łódzka obok awangardy, Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Oddział Łódzki Stowarzyszenia Historyków Sztuki w dniach 18–19 listopada 2004 roku, Łódź 2005.
Google Scholar
Sztyma T., Henryk Gilcenstein jako „artysta żydowski”, [w:] Studia o artystach XVII–XX w., red. J. Malinowski, Toruń 2003, s. 121.
Google Scholar
Urbankiewicz J., Sezon w Łodzi nie zaszkodzi, Łódź 1978.
Google Scholar
Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty sztuk Pięknych w Warszawie. Zarys działalności, Wrocław 1968.
Google Scholar
Woźniak K., Przedsiębiorcy łódzcy jako mecenasi i kolekcjonerzy sztuki, [w:] Rola przedsiębiorców i bankowców w kształtowaniu kultury miejskiej w Polsce XIX–XX wieku, red. G. Grabowska, A. Stawarz, Rybnik–Warszawa 2003, s. 185–193.
Google Scholar
Zawilska H., Plastyka, [w:] Łódź. Dzieje miasta do 1918 r., t. I, red. B. Baranowski, J. Fijałek, Warszawa–Łódź 1982, s. 606–607.
Google Scholar
Zawilska H., Problemy plastyki i wystawiennictwa w Łodzi na przełomie XIX i XX w. (1884–1914), [w:] Sztuka łódzka. Materiały sesji naukowej Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa–Łódź 1977, s. 51–69.
Google Scholar
Złe miasto – dobre miasto. Sztuka w Łodzi (6), red. M. Wróblewska-Markiewicz et al., Łódź 2014.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2017 © Copyright by Authors, Łódź 2017; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2017
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.