Sława, chwała i plotka. Władysław Warneńczyk jako król Węgier

Stanisław A. Sroka

doi:10.18778/1644-857X.15.02.04

Autor

Stanisław A. Sroka Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Historii, Zakład Historii Polski Średniowiecznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.15.02.04

Słowa kluczowe:

historia Węgier, król Władysław Warneńczyk, bitwa pod Warną

Abstrakt

Autor omawia panowanie Władysława Warneńczyka na Węgrzech (1440–1444), akcentując te zagadnienia, które w odniesieniu do postaci króla są w ostatnim czasie żywo dyskutowane. Chodzi głównie o trzy wątki. Pierwszy z nich dotyczy rzekomego zniknięcia Warneńczyka podczas bitwy pod Warną (1444). W historiografii występują różne fantastyczne teorie o losach Warneńczyka po tej bitwie (ich autorami są zazwyczaj historycy amatorzy, którzy bezpodstawnie odrzucają przekazy wielu kronik tureckich donoszących o śmierci monarchy podczas bitwy). Najbardziej popularna teoria dotyczy królewskiego pobytu na portugalskiej wyspie Madera. Niektórzy uważają nawet, że Władysław ożenił się tam i spłodził Krzysztofa Kolumba. Drugim zagadnieniem żywo ostatnio dyskutowanym jest sprawa rzekomej orientacji homoseksualnej władcy, co doprowadziło nawet do okrzyknięcia go nieformalnym patronem gejów w Europie Środkowej. Zwolennicy tego poglądu opierają się na przekazie kroniki Jana Długosza, który raczej miał na myśli pewną obyczajową rozwiązłość władcy (tak zapewne rozumieć należy użyte przez kronikarza sformułowanie, że król był in marium libidinem proclivus). W artykule autor zajął się także kwestią pochówku króla w świetle ostatniej inicjatywy intelektualistów bułgarskich, którzy uważają, że szczątków Władysława Warneńczyka należy poszukiwać w kaplicy greckiej w miejscu zwanym Ak Yazala Baba (dzisiejsza wieś Obrocziszte w pobliżu Warny).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Die altosmanischen anonymen chroniken, hrsg. F. Giese, Bd. I (Text und Variantenverzeichnis), Breslau 1922, Bd. II (Ubersetzung), Liepzig 1925.
Google Scholar

Die Denkwürdigkeiten der Helene Kottannerin 1439–1440, hrsg. K. Mollay, Wien 1971.
Google Scholar

Długosz J., Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 11 i 12, Warszawa 2004.
Google Scholar

Dokumenty polskie z archiwów dawnego Królestwa Węgier, wyd. S.A. Sroka, t. I, Kraków 1998.
Google Scholar

Dvořáková D., Papsonová M., Spomienky Heleny Kottannerovej, Budmerice 2008.
Google Scholar

Gazavât-ı Sultân Murâd b. Mehemmed Hân. İzladı ve Varna Savaşları (1443–1444) Üzerinde Anonim Gazavâtnâme, yay. H. İnalcık, M. Oğuz, Ankara 1978.
Google Scholar

İdris-i Bitlis î, Heşt Bihişt, C. II, haz. M. Karataş, S. Kaya, Y. Baş, Ankara 2008.
Google Scholar

Jana Długosza, kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przekł. K. Mecherzyński, t. IV (ks. XI i XII), Kraków 1869.
Google Scholar

Joannis Dlugossii, Annales seu cronicae incliti regni Poloniae, liber XI et XII, Varsaviae 2001.
Google Scholar

Kallimach F., Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka, Łódź 1994.
Google Scholar

Kemal S., Selâtînnâme (1299–1490), haz. N. Öztürk, Ankara 2001.
Google Scholar

Neşri M., Neşri tarihi, c. II, haz. M.A. Köymen, Ankara 1983–1984.
Google Scholar

Oruç Beğ Tarihi. Giriş, Metin, Kronoloji, Dizin, Tıpkıbasım, haz. N. Öztürk, Istanbul 2008.
Google Scholar

Osmanlı Tarihleri I, hazır. N. Atsız, İstanbul 1949.
Google Scholar

Paşazâde Â., Osmanoğulların T arihi. Tevârîh-i Âl-i Osmân, haz. K. Yavuz, M.A. Yekta Saraç, İstanbul 2010.
Google Scholar

Pehlivan G., Varna Savaşı ve Bir Tarih Kaynağı Olarak Gazavâtnâmeler, „Turkish Studies” 2008, No. 3–4.
Google Scholar

Prochaska A., List Andrzeja de Palatio o klęsce warneńskiej, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1882, R. X, s. 97–113.
Google Scholar

Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, t. I,cz. 2, wyd. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1949.
Google Scholar

Rûhî Târîhi, haz. H. E. Cengiz, Y. Yücel, Ankara 1992.
Google Scholar

Tar Lőrinc pokoljárása. Középkori magyar víziók, ed. Gy. Belya, Budapest 1985.
Google Scholar

Antoche E.C., Isiksel G., Les batailles de Sibiu (22 mars 1442) et de la rivière de Ialomita (2 septembre 1442). Essai de reconstitution d’après les sources de l’époque, [w:] Extincta est lucerna orbis: John Hunyadi and his Time. In memoriam Zsigmond Jako, eds A. Dumitran, L. Máldy, A. Simon, Cluj-Napoca 2009, s. 405–426.
Google Scholar

Babinger F., Z dziejów imperium Osmanów. Sułtan Mehmed Zdobywca i jego czasy, przekł. T. Zabłudowski, Warszawa 1977.
Google Scholar

Baczkowski K., Stosunek leopoldyńskiej linii Habsburgów do walki o tron węgierski po śmierci Albrechta II, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne” 1995, z. 119, s. 15–33.
Google Scholar

Baczkowski K., Polska i jej sąsiedzi za Jagiellonów, Kraków 2012.
Google Scholar

Bukowski B., Czy znaleziono grób króla Władysława Warneńczyka?, „Dziennik Berliński”, 12 XI 2015 r. (http://www.dziennikberlinski.pl/index.php/Aktualnosci-2/czy-znaleziono-grob-krola-wladyslawa-warnenczyka.html).
Google Scholar

Chrościcki A.J., La vie et la mort de Ladislas III Jagellon (dit de Varna) d’après les dessins de Jacopo Bellini, „Quaestiones medii aevi novae” 1998, vol. III, s. 245–264.
Google Scholar

Chrościcki A.J., Najstarsze przedstawienie „Śmierci króla Władysława III pod Warną” – na rysunku Jacopo Belliniego, [w:] Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000, s. 541–551.
Google Scholar

Cvetkova B., Pametna bitka na narodite, Varna 1969.
Google Scholar

Czwojdrak B., Kilka uwag o konfederacji Spytka z Melsztyna z 1439 roku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2002, t. II, s. 197–211.
Google Scholar

Czwojdrak B., Zofia Holszańska. Studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.
Google Scholar

Dąbrowski J., Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440–1444), Warszawa 1922 (wznowienie: Oświęcim 2015).
Google Scholar

Dąbrowski J., Rok 1444. Spór o traktat szegedyński, Wrocław 1966.
Google Scholar

Dvořáková D., Čierna kráľovná. Barbora celjská (1392–1451). Životný príbeh uhorskej, rímsko-nemeckej a českej kráľovnej, Budmerice–Bratislava 2013.
Google Scholar

Engel P., A szegedi eskü és a váradi béke. Adalék az 1444. év eseménytörténetéhez, [w:] Mályusz Elemér Emlékkönyv, red. E.H. Balázs, E. Fügedi, F. Maksay, Budapest 1984, s. 77–96.
Google Scholar

Engel P., János Hunyadi: the decisive years of his career 1 440–1444, [w:] From Hunyadi to Rákóczi. War and Society in late medieval and early modern Hungary, eds J.M. Bak, B.K. Király, Brooklyn 1982, War and Society in eastern Central Europe, t. III, s. 103–123.
Google Scholar

Engel P., Szent István birodalma. A középkori Magyarország története, Budapest 2001.
Google Scholar

Grzegorzewski J., Grób Warneńczyka, Kraków 1911 (nadbitka z „Rozpraw wydziału filologicznego PAU”, Seria II, t. XX, ogólnego zbioru 35).
Google Scholar

Halecki O., Nowe uwagi krytyczne o wyprawie warneńskiej, Kraków 1939 (nadbitka z „Rozpraw wydziału historyczno-filozoficznego PAU”, Seria II, nr XLV [ogólnego zbioru LXX], nr 5).
Google Scholar

Halecki O., The Crusade of Varna. A Discussion of Controversial Problems, New York 1943, Polish Institute Series, No. 3.
Google Scholar

Halecki O., Spór o Warneńczyka, „Teki Historyczne” 1958, t. IX s. 16–34.
Google Scholar

Heck R., Tabor a kandydatura jagiellońska w Czechach (1438–1444), Wrocław 1964.
Google Scholar

Held J., Hunyadi’s Long Campaign and the Battle of Varna 1443–1444, „Ungarn Jahrbuch” 1989, t. XVI, s. 10–27.
Google Scholar

Hojdis B., Żywot i sprawy Władysława Warneńczyka w literackiej kreacji Leopolda Kielanowskiego, [w:] Warna 1444. Rzeczywistość i tradycja, red. I. Czamańska, W. Szulc, Poznań 1997, s. 201–207.
Google Scholar

Ivanov P., The Death of Władysław III Warneńczyk as Literary Fact: Review of Primary and Secondary Sources, „Slavic Studies Faculty Publications” 1995, Paper 9 http://digitalcommons.conncoll.edu/slavicfacpub/9
Google Scholar

Jakubczak S., Mikołaj Rychlik, który się za króla polskiego Władysława III Warneńczyka podawał, „Kwartalnik Historyczny” 1989, t. XLV, z. 3, s. 199–205.
Google Scholar

Jefferson J., The Holy Wars of King Wladislas and Sultan Murad. The Ottoman-Christian Conflict from 1438–1444, Leiden–Boston 2012.
Google Scholar

Kartouz P., Habsbursko-jagelovské dvojvládie v Uhorsku v rokoch 1440–1444. Začiatky Jiskrovej vojenskej činnosti na území Slovenska, „Historické štúdie” 1980, t. XXIV, s. 225–263.
Google Scholar

Kielanowski L., A odesseia de Ladislau, o Varnense, Funchal 1996.
Google Scholar

Kielanowski L., Odyseja Władysława Warneńczyka, Londyn 1991.
Google Scholar

Kołodziejczyk D., Traktat segedyński odnaleziony?, [w:] Warna 1444. Rzeczywistość i tradycja, red. I. Czamańska, W. Szulc, Poznań 1997, Balcanica Posnaniensia. Acta et studia, t. VIII, s. 119–128.
Google Scholar

Köhler G., Die Schlachten von Nicopolii und Warna, Breslau 1882.
Google Scholar

Kupelwieser L., Die Kämpfe Ungarns mit den Osmanen bis zur Schlacht bei Mohács 1526, Wien–Leipzig 1899.
Google Scholar

Mályusz E., Az első Habsburg a magyar trónon, „Aetas” 1994, t. IX, nr 1.
Google Scholar

Michałowska T., Średniowiecze, wyd. 5, Warszawa 1999.
Google Scholar

Mitev N., Maršrut”t na kr”stonasnata armiâ na Vladislav Varnenčik v Severoiztočna B”lgariâ (po numizmatični danni), „Žurnal za istoričeski i arheologičeski izsledvaniâ” 2013, 2, s. 154–159.
Google Scholar

Nikodem J., Data urodzenia Jagiełły. Uwagi o starszeństwie synów Olgierda i Julianny, „Genealogia. Studia i Materiały Historyczne” 2000, t. XII, s. 23–49.
Google Scholar

Olejnik K., Bitwa pod Warną, [w:] Warna 1444. Rzeczywistość i tradycja, red. I. Czamańska, W. Szulc, Poznań 1997, s. 5–15.
Google Scholar

Olejnik K., Władysław III Warneńczyk (1424–1444), Szczecin 1996.
Google Scholar

Pálosfalvi T., Az 1442. márciusi török hadjárat. Adalékok Hunyadi János elő törökellenes harcaihoz, „Történelmi Szemle” 2001, t. XLIII, nr 1–2, s. 43–54.
Google Scholar

Papajík D., Jan Čapek ze Sán cseh nemes és szerepe a magyar koronáért folytatott harcban (1440–1443), „Aetas” 2013, t. XXVIII, nr 1, s. 128–136.
Google Scholar

Potkowski E., Warna, Warszawa 2004.
Google Scholar

Prochaska A., Konfederacja Spytka z Melsztyna, Lwów 1887.
Google Scholar

Rosa M., Colombo português: novas revelaçőes: o homen que enganou os reis espanhóis e serviu o genial D. João II, Lisboa 2009.
Google Scholar

Rosa M., Columbus – the untold story, New Jersey 2016.
Google Scholar

Rosa M., Kolumb: historia nieznana, Poznań 2012.
Google Scholar

Ruciński H., Polityczne dzieje Spisza w późnym średniowieczu, [w:] Historia Scepusii, t. I, red. M. Homza, S.A. Sroka, Bratislava–Kraków 2010.
Google Scholar

Sepiał M., Zastaw na dobrach ziemskich i dochodach królewskich w okresie panowania Władysława III Warneńczyka na Węgrzech (1440–1444), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne” 1998, z. 125, s. 35–49.
Google Scholar

Skružný L., Bratři Karel a Hermenegild Škorpilové a bulharská středověká archeologie, „Archaeologia historica” 2001, t. XXVI, s. 487–499.
Google Scholar

Sochacka A., Konfederacja Spytka z Melsztyna z 1439 r. Rozgrywka polityczna czy ruch szlachecki, „Rocznik Lubelski” 1973, t. XVI, s. 41–62.
Google Scholar

Sroka A.S., Historia Węgier do 1526 roku w zarysie, Bydgoszcz 2000.
Google Scholar

Sroka A.S., Polacy u początków węgierskiego humanizmu, [w:] 600-lecie Grzegorza z Sanoka, red. L. Puchała, S.A. Sroka, Sanok 2008.
Google Scholar

Sroka A.S., Turecko-węgierskie rokowania pokojowe w roku 1444 w świetle najnowszej historiografii węgierskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne” 1995, z. 119, s. 43–46.
Google Scholar

Sroka A.S., Zawitkowska W., Itinerarium Władysława Warneńczyka 1434–1444 [w druku].
Google Scholar

Strzelczyk J., Pamiętnik Helene Kottannerin, [w:] Ecclesia, regnum, fontes. Studia z dziejów średniowiecza, Warszawa 2014, s. 387–402.
Google Scholar

Swoboda W., Warna 1444, Warszawa 1994, Dzieje narodu i państwa polskiego, I–13.
Google Scholar

Szakály F., A török-magyar küzdelem szakaszai a mohácsi csata előtt (1365–1526), [w:] Mohács. Tanulmányok a mohácsi csata 450. évfordulója alkalmából, red. L. Rúzsás, F. Szakály, Budapest 1986.
Google Scholar

Święch Z., Klątwy, mikroby i uczeni, t. III, cz. 1 (Ostatni krzyżowiec Europy. Oddychający sarkofag Warneńczyka?), Kraków 1997.
Google Scholar

Tazbir J., „Krzywoprzysiężca Władysław” w opinii potomnych, „Kwartalnik Historyczny” 1985, R. XCII, z. 3, s. 511–532.
Google Scholar

Tęgowski J., Data urodzenia Jagiełły oraz data chrztu prawosławnego jego starszych braci, „Genealogia. Studia i Materiały Historyczne” 2003, t. XV, s. 137–144.
Google Scholar

Tęgowski J., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań–Wrocław 1999.
Google Scholar

Vach M., Jan Jiskra z Brandýsa a politický zápas Habsburků s Jagellovci o Uhry v letech 1440–1442, „Historické štúdie” 1957, t. III, s. 172–227.
Google Scholar

Varna 1444. Zbornik ot izsliedowanija i dokumienty w cziest na 525-ta godiszcznina ot bitkata kraj gr. Varna, Sofia 1969.
Google Scholar

Wasilewski T., Daty urodzin Jagiełły i Witolda. Przyczynek do genealogii Giedyminowiczów, „Przegląd Wschodni” 1991, t. I, z. 1, s. 15–34.
Google Scholar

Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005.
Google Scholar

Zawitkowska W., W służbie pierwszych Jagiellonów. Życie i działalność kanclerza Jana Taszki Koniecpolskiego, Kraków 2005.
Google Scholar

Zawitkowska W., Walka polityczno-prawna o następstwo tronu po Władysławie Jagielle w latach 1424–1434, Rzeszów 2015.
Google Scholar

Zielińska T., Zabawa dzieci węgierskich, której bohaterem jest król Polski Władysław III, [w:] Z dziejów polsko-węgierskich stosunków historycznych i literackich, red. I. Csapláros, A. Sieroszewski, Warszawa 1979, s. 121–129.
Google Scholar