Wyznaczniki biolektu schizofatycznego w języku i tekstach wspólnoty osób chorujących na schizofrenię

Wojciech Lipski

doi:10.18778/0208-6077.59.13

Autor

Wojciech Lipski Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0003-4445-9940

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.13

Słowa kluczowe:

schizofrenia, schizofazja, wspólnota

Abstrakt

Autor artykułu postawił tezę, że możliwe jest określenie wspólnotowości osób chorujących na schizofrenię na podstawie ich zachowań językowych. Zaburzenia językowe w schizofrenii (schizofazja) określił jako biolekt, ponieważ schizofrenia jest chorobą mózgu i to właśnie aberracje w jego funkcjonowaniu wywołują typowe dla psychozy objawy, także językowe. Artykuł podejmuje problem deskrypcji tego biolektu oraz wskazania w nim wykładników wspólnotowości osób chorujących na schizofrenię. Wspólnota oznacza grupę ludzi powiązanych ze sobą. Może ona kształtować się od wewnątrz, gdzie wspólne czynniki determinują daną grupę osób, bądź od zewnątrz, kiedy pewne cechy tych osób są tożsame i wskazują na ich wspólnotowość. W przypadku osób chorujących na schizofrenię to powiązanie i wspólnotowość od wewnątrz wynika z zaistnienia samej choroby, widać to chociażby w tworzonych przez pacjentów grupach wsparcia. Od zewnątrz wyznacznikiem wspólnotowości w tej grupie osób będą między innymi zaburzenia mowy — schizofazja.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Andreasen N.C., 1979, Thought, language, and communication disorders: I. Clinical assessment, definition of terms, and evaluation of their reliability, „Archives of General Psychiatry”, t. 36 (12), s. 1315–1321.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/archpsyc.1979.01780120045006

Andreasen N.C., 1982, Negative symptoms in schizophrenia: Definition and reliability, „Archives of Generaly Psychiatry”, t. 39 (7), s. 784–788.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1001/archpsyc.1982.04290070020005

Andreasen N.C., 1986, Scale for the Assessment of Thought, Language, and Communication (TLC), „Schizophrenia Bulletin”, t. 12 (3), s. 473–482.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/schbul/12.3.473

Bilikiewicz T., 1957, Psychiatria kliniczna, Warszawa: PZWL.
Google Scholar

Bleuler E., 1950, Dementia Praecox or the Group of Schizophrenias, New York: International Universities Press.
Google Scholar

Cardella V., 2018, Language and schizophrenia. Perspectives from Psychology and Philosophy, New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315123233

Carpenter K., 1982, Neologisms in ‘Word Salad’: How Schizophrenic Speakers Make Themselves Misunderstood, w: M. Macaulay (red.), Proceedings of the Eighth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, Berkeley, California: Berkeley Linguistics Society, s. 562–571.
Google Scholar

Chaika E., 1982, A unifield explanation for the diverse structural deviations reported for adult schizophrenics with disrupted speech, „Journal of Communication Disorders”, t. 15, s. 167–189.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0021-9924(82)90032-6

Chaika E., Lambe R.A., 1989, Cohesion in schizophrenic narratives, revisited, „Journal of Communication Disorders”, t. 22 (6), s. 407–421.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0021-9924(89)90034-8

Czernikiewicz A., 1998, Językowy wymiar przewlekłej schizofrenii, Lublin: Akademia Medyczna.
Google Scholar

Czernikiewicz A., 2004, Przewodnik po zaburzeniach językowych w schizofrenii, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Google Scholar

Czernikiewicz A., Woźniak T., 2001, Schizofazja, „Logopedia”, t. 29, s. 7–36.
Google Scholar

Damasio A., 2017, Błąd Kartezjusza: emocje, rozum i ludzki mózg, Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”.
Google Scholar

Gilbert F.N., 2022, Pragmatic Deviations in the Speech of Paranoid Schizophrenic Patients in Cameroon, „Open Journal of Modern Linguistics”, t. 12, s. 89–122.
Google Scholar

Grabias S., 1994, Logopedyczna klasyfikacja zaburzeń mowy, „Audiofonologia”, t. 6, s. 7–22.
Google Scholar

Grabias S., 1997, Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia”, t. 10, s. 9–36.
Google Scholar

Grabias S., 2001, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, w: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 235–253.
Google Scholar

Grabias S., 2003, Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Grabias S., 2010/2011, Logopedia — nauka o biologicznych uwarunkowaniach języka i zachowaniach językowych, „Logopedia”, t. 39/40, s. 9–34.
Google Scholar

Grabias S., 2012, Terapia zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postepowania logopedycznego, w: S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 15–71.
Google Scholar

Grabias S., 2019, Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Grucza F., 1993, Zagadnienia ontologii lingwistycznej: O językach ludzkich i ich (rzeczywistym) istnieniu, w: S. Grabias (red.), Opuscula Logopaedica, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 25–47.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1975, Korelacyjna klasyfikacja zaburzeń słownego i pisemnego porozumiewania się, „Logopedia”, t. 12, s. 5–13.
Google Scholar

Keshavan M.S., Srihari V.H., Reddy R., 2024, Schizophrenia. A practical Primer, New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315152806

Klimczuk A., 2013, Hipoteza Sapira–Whorfa — przegląd argumentów zwolenników i przeciwników, „Kultura — Społeczeństwo — Edukacja”, t. 1 (3), s. 165–181.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/kse.2013.3.1.08

Kraepelin E., 1919, Dementia Praecox and Paraphrenia, Edinburg: Livingstone.
Google Scholar

Lipski W., 2010, Zaburzenia narracji w schizofrenii paranoidalnej — analiza wypowiedzi 51-letniej kobiety, „Acta Humana”, t. 1, s. 125–137.
Google Scholar

Lipski W., 2018, Zaburzenia konotacji w schizofrenii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Łuczyński E., 2019, Dyslekt jako swoista odmiana biolektu, „Poradnik Językowy”, t. 761 (2), s. 83–91.
Google Scholar

Niepytalska-Osiecka A., 2021, Słownictwo przestępcze za murami polskich zakładów karnych dla kobiet. Rekonesans badawczy na podstawie badań ankietowych, „Socjolingwistyka”, t. 35, s. 373–390.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.35.21

Obrębska M., 2013, Styl mówienia w schizofrenii, Poznań: Wydawnictwo UAM.
Google Scholar

PSWP — Zgółkowa H. (red.), 1994–2005, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 46, Poznań: Kurpisz.
Google Scholar

Rodasik R., Ćwiertnia E., Zat’co J., Język podkultury więziennej: gwara, język migowy, tatuaż, „Kultura bezpieczeństwa. Nauka — Praktyka — Refleksje”, t. 13, s. 116–141.
Google Scholar

SBr — Bralczyk J. (red.), 2005, Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sims A., 1995, Speech and Language Disorders in Psychiatry. Proccedings of the Fifth Leeds Psychopathology Symposium, London: Gaskell.
Google Scholar

SJPDor — Doroszewski W. (red.), 1958–1969, Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa, http://sjp.pwn.pl/doroszewski/html (dostęp: 9.08.2025).
Google Scholar

SJPSzym — Szymczak M. (red.), 1981, Słownik języka polskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Skubalanka T., 1962, Neologizmy w polskiej poezji romantycznej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Google Scholar

Skubalanka T., 1976, Założenia analizy stylistycznej, w: H. Markiewicz, J. Sławiński (red.), Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 250–273.
Google Scholar

Stępniak K., 2013, Słownik gwar przestępczych, Kraków: Oficyna Wydawnicza Mireki.
Google Scholar

Styczek I., 1970, Zarys logopedii, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Styczek I., 1979, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Voppel A.E., de Boer J.N., Brederoo S.G., Schnack H.G., Sommer I.E.C., 2021, Quantified language connectedness in schizophrenia-spectrum disorders, „Psychiatry Research”, t. 304, s. 114–130.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.psychres.2021.114130

Wilkoń A., 2000, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Woźniak T., 2000, Zaburzenia języka w schizofrenii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Woźniak T., 2005, Narracja w schizofrenii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Woźniak T., 2024, Trzy wymiary znaku językowego i trzy typy schizofazji, „Prace Językoznawcze”, t. 26 (4), s. 235–248.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31648/pj.10598

Woźniak T., Czernikiewicz A., 2002–2003, Krótka Skala Oceny Schizofazji (KSOS), „Badania nad Schizofrenią”, t. 4 (4), s. 569–576.
Google Scholar

Zeigarnik B.W., 1969, Patologia myślenia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar