Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera

Beata Kuryłowicz

doi:10.18778/0208-6077.56.21

Autor

Beata Kuryłowicz Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0003-2309-4313

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.56.21

Słowa kluczowe:

gwara Polski północno-wschodniej, leksyka dotycząca ciała człowieka, leksykografia gwarowa, pole semantyczne, relacje semantyczne

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Białoskórska M., 1994, Staropolskie semantyczne dublety słowotwórcze rzeczownikowe i ich kontynuacja w polszczyźnie XVI oraz XX wieku, w: M. Kucała, Z. Krążyńska (red.), Studia historycznojęzykowe I, Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, s. 29–41.
Google Scholar

Buttler D., 1967, Koncepcja pola znaczeniowego, „Przegląd Humanistyczny” 2, s. 41–59.
Google Scholar

Buttler D., 1984, Zmienność znaczeń wyrazów w polszczyźnie przełomu XIX i XX wieku. III. Repartycja semantyczna dubletów słowotwórczych, „Poradnik Językowy” 5, s. 276–289.
Google Scholar

Dubisz S., 2002, Język — historia — kultura (wykłady, studia, analizy), t. 1, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Filar D., 2010, Synonimia leksykalna w leksykologii i leksykografii polskiej, „Roczniki Humanistyczne” 6, s. 41–57.
Google Scholar

Gawroński A., 1928, Szkice językoznawcze, Warszawa: Wydawnictwo Gebethner i Wolff, s. 199–217.
Google Scholar

Gloger Z., 1893, Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim, „Prace Filologiczne” IV, s. 795–904.
Google Scholar

Handke K., 2010, Pole semantyczne barw fioletu w twórczości Stefana Żeromskiego, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 45, s. 49–64. https://doi.org/10.11649/sfps.2010.003
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.11649/sfps.2010.003

Jankowiak L.A., 2005, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (SOW).
Google Scholar

Jankowiak L.A., 2015, Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie „Słownika terminologii lekarskiej polskiej” z 1881 roku), Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (SOW). https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.5
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.5

Kaczmarek L., 1936, Sposoby spieszczeń w wielkopolskiej pieśni ludowej, „Język Polski” 21, s. 141–147.
Google Scholar

Karaś H., b.r., Ekspresywne nacechowanie wypowiedzi, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=leksykon&lid=564 (dostęp: 23.02.2022).
Google Scholar

Kleszczowa K., 2003, Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Kuryłowicz B., 2005, Zygmunt Gloger jako językoznawca, „Roczniki Humanistyczne” 6, s. 61–80.
Google Scholar

Kuryłowicz B., 2006a, Charakterystyka fonetyczna dziewiętnastowiecznej gwary tykocińskiej, „Białostockie Archiwum Językowe” 6, s. 41–61. https://doi.org/10.15290/baj.2006.06.04
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2006.06.04

Kuryłowicz B., 2006b, Językowy obraz świata roślin w dziewiętnastowiecznych słowniczkach gwarowych, w: B. Nowowiejski (red.), Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 155–167.
Google Scholar

Kuryłowicz B., 2006c, Tykocińskie nazwy i określenia człowieka w słowniczku Zygmunta Glogera, w: H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna regionalna IV, Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, s. 295–302.
Google Scholar

Kuryłowicz B., 2007a, O słowniczku tykocińskim Zygmunta Glogera, w: I. Kaproń-Charzyńska, J. Kamper-Warejko (red.), Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 87–97.
Google Scholar

Kuryłowicz B., 2007b, Słowotwórstwo dziewiętnastowiecznej gwary tykocińskiej, „Białostockie Archiwum Językowe” 7, s. 83–97. https://doi.org/10.15290/baj.2007.07.08
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2007.07.08

Kuryłowicz B., 2008, Uwagi o fleksji w tykocińskim słowniku Zygmunta Glogera, w: H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna regionalna V, Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, s. 162–169.
Google Scholar

Kuryłowicz B., Nowowiejski B., 2020, Słownik gwary ludowej w okr[ęgu] Tykocińskim, w: B. Nowowiejski, B. Kuryłowicz (red.), Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej, cz. 2, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 7–205.
Google Scholar

Markowski A., 1990, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1–2, Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Google Scholar

Markowski A., 2012, Wykłady z leksykologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Mikołajczak-Matyja N., 2008, Hierarchiczna struktura leksykonu umysłowego. Relacje semantyczne w leksykonie widzących i niewidomych użytkowników języka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Miodunka W., 1980, Teoria pól językowych. Społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego, Warszawa: E. Wende i Sp, Kraków: skład główny Leon Frommer.
Google Scholar

Okoniowa J., Okoń J., 2019, Zygmunta Glogera „Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim”. Dopełnienia, Kraków: Collegium Columbinum.
Google Scholar

Pisarek W., 1967, Pojęcie pola wyrazowego i jego użyteczność w badaniach stylistycznych, „Pamiętnik Literacki” 2, s. 493–516.
Google Scholar

Polański K. (red.), 1993, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Skubalanka T., 1970, Problemy synonimii poetyckiej, w: M. Głowiński (red.), Studia z teorii i historii poezji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 429–445.
Google Scholar

Stobiecki K., 2011, Teoria semantyki w kontekście hierarchicznych relacji semantycznych, „Językoznawstwo: Współczesne Badania, Problemy i Analizy Językoznawcze” 5, 167–175.
Google Scholar

Szczaus A., 2005, Rzeczownikowe synonimy słowotwórcze w polszczyźnie XVI wieku, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Tokarski R., 1984, Struktura pola znaczeniowego (studium językoznawcze), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Tokarski R., 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Trier J., 1931, Der Deutsche Wortschatz im Sinnbezirk des Verstandes, Heidelberg: Heidelberg, C. Winter.
Google Scholar