Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6077.56.21Słowa kluczowe:
gwara Polski północno-wschodniej, leksyka dotycząca ciała człowieka, leksykografia gwarowa, pole semantyczne, relacje semantyczneAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.
Pobrania
Bibliografia
Białoskórska M., 1994, Staropolskie semantyczne dublety słowotwórcze rzeczownikowe i ich kontynuacja w polszczyźnie XVI oraz XX wieku, w: M. Kucała, Z. Krążyńska (red.), Studia historycznojęzykowe I, Kraków: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, s. 29–41.
Google Scholar
Buttler D., 1967, Koncepcja pola znaczeniowego, „Przegląd Humanistyczny” 2, s. 41–59.
Google Scholar
Buttler D., 1984, Zmienność znaczeń wyrazów w polszczyźnie przełomu XIX i XX wieku. III. Repartycja semantyczna dubletów słowotwórczych, „Poradnik Językowy” 5, s. 276–289.
Google Scholar
Dubisz S., 2002, Język — historia — kultura (wykłady, studia, analizy), t. 1, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Filar D., 2010, Synonimia leksykalna w leksykologii i leksykografii polskiej, „Roczniki Humanistyczne” 6, s. 41–57.
Google Scholar
Gawroński A., 1928, Szkice językoznawcze, Warszawa: Wydawnictwo Gebethner i Wolff, s. 199–217.
Google Scholar
Gloger Z., 1893, Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim, „Prace Filologiczne” IV, s. 795–904.
Google Scholar
Handke K., 2010, Pole semantyczne barw fioletu w twórczości Stefana Żeromskiego, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 45, s. 49–64. https://doi.org/10.11649/sfps.2010.003
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.11649/sfps.2010.003
Jankowiak L.A., 2005, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (SOW).
Google Scholar
Jankowiak L.A., 2015, Synonimia w polskiej terminologii medycznej drugiej połowy XIX wieku (na podstawie „Słownika terminologii lekarskiej polskiej” z 1881 roku), Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (SOW). https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.5
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2015.22.1.5
Kaczmarek L., 1936, Sposoby spieszczeń w wielkopolskiej pieśni ludowej, „Język Polski” 21, s. 141–147.
Google Scholar
Karaś H., b.r., Ekspresywne nacechowanie wypowiedzi, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=leksykon&lid=564 (dostęp: 23.02.2022).
Google Scholar
Kleszczowa K., 2003, Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Kuryłowicz B., 2005, Zygmunt Gloger jako językoznawca, „Roczniki Humanistyczne” 6, s. 61–80.
Google Scholar
Kuryłowicz B., 2006a, Charakterystyka fonetyczna dziewiętnastowiecznej gwary tykocińskiej, „Białostockie Archiwum Językowe” 6, s. 41–61. https://doi.org/10.15290/baj.2006.06.04
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2006.06.04
Kuryłowicz B., 2006b, Językowy obraz świata roślin w dziewiętnastowiecznych słowniczkach gwarowych, w: B. Nowowiejski (red.), Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 155–167.
Google Scholar
Kuryłowicz B., 2006c, Tykocińskie nazwy i określenia człowieka w słowniczku Zygmunta Glogera, w: H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna regionalna IV, Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, s. 295–302.
Google Scholar
Kuryłowicz B., 2007a, O słowniczku tykocińskim Zygmunta Glogera, w: I. Kaproń-Charzyńska, J. Kamper-Warejko (red.), Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 87–97.
Google Scholar
Kuryłowicz B., 2007b, Słowotwórstwo dziewiętnastowiecznej gwary tykocińskiej, „Białostockie Archiwum Językowe” 7, s. 83–97. https://doi.org/10.15290/baj.2007.07.08
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2007.07.08
Kuryłowicz B., 2008, Uwagi o fleksji w tykocińskim słowniku Zygmunta Glogera, w: H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna regionalna V, Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, s. 162–169.
Google Scholar
Kuryłowicz B., Nowowiejski B., 2020, Słownik gwary ludowej w okr[ęgu] Tykocińskim, w: B. Nowowiejski, B. Kuryłowicz (red.), Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej, cz. 2, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 7–205.
Google Scholar
Markowski A., 1990, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. 1–2, Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Google Scholar
Markowski A., 2012, Wykłady z leksykologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Mikołajczak-Matyja N., 2008, Hierarchiczna struktura leksykonu umysłowego. Relacje semantyczne w leksykonie widzących i niewidomych użytkowników języka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Miodunka W., 1980, Teoria pól językowych. Społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego, Warszawa: E. Wende i Sp, Kraków: skład główny Leon Frommer.
Google Scholar
Okoniowa J., Okoń J., 2019, Zygmunta Glogera „Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim”. Dopełnienia, Kraków: Collegium Columbinum.
Google Scholar
Pisarek W., 1967, Pojęcie pola wyrazowego i jego użyteczność w badaniach stylistycznych, „Pamiętnik Literacki” 2, s. 493–516.
Google Scholar
Polański K. (red.), 1993, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Skubalanka T., 1970, Problemy synonimii poetyckiej, w: M. Głowiński (red.), Studia z teorii i historii poezji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 429–445.
Google Scholar
Stobiecki K., 2011, Teoria semantyki w kontekście hierarchicznych relacji semantycznych, „Językoznawstwo: Współczesne Badania, Problemy i Analizy Językoznawcze” 5, 167–175.
Google Scholar
Szczaus A., 2005, Rzeczownikowe synonimy słowotwórcze w polszczyźnie XVI wieku, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Tokarski R., 1984, Struktura pola znaczeniowego (studium językoznawcze), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Tokarski R., 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Trier J., 1931, Der Deutsche Wortschatz im Sinnbezirk des Verstandes, Heidelberg: Heidelberg, C. Winter.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.