Ruch zetowy w Drugiej Rzeczypospolitej wobec zagadnienia roli państwa w gospodarce

Przemysław Waingertner

doi:10.18778/2080-8313.25.03

Autor

Przemysław Waingertner Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.25.03

Słowa kluczowe:

Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, polska myśl polityczna w XX w., Druga Rzeczpospolita

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest przedstawienie i analiza poglądów przedstawicieli ruchu zetowego w Polsce międzywojennej na kwestię roli państwa w gospodarce. Początek ruchowi zetowemu dał zakonspirowany, niepodległościowy Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, utworzony w 1886 r. Jeszcze w okresie zaborów stworzył on sieć organizacji społecznych, politycznych i kulturalno-oświatowych. W Drugiej Rzeczypospolitej zetowcy nadal kontrolowali liczne stowarzyszenia społeczno-polityczne, kulturalno-oświatowe i gospodarcze, wspierając równocześnie poczynania Józefa Piłsudskiego. Po przewrocie majowym 1926 r. weszli w skład obozu piłsudczykowskiego. Opowiadali się za wprowadzeniem systemu prezydenckiego. Propagowali wizję Polski jako państwa prowadzącego politykę prospołeczną. Byli orędownikami idei Rzeczypospolitej integrującej region Europy Środkowo- Wschodniej. Charakterystyczną cechą koncepcji ekonomicznych wypracowanych przez środowisko „Zetu” było akcentowanie konieczności zaangażowania państwa w gospodarkę. Miało ono wyrażać się w stosowaniu planowania ekonomicznego w skali ogólnokrajowej, wykorzystywaniu instrumentów interwencjonizmu gospodarczego, wreszcie – w posunięciach etatystycznych. Przywiązanie zetowców do zasady udziału państwa w życiu gospodarczym wynikało z ich stosunku do samej instytucji niepodległego polskiego państwa, w którym widzieli ,,najwyższy wytwór” narodu. Traktowali oni możliwość skutecznego kształtowania przez nie życia ekonomicznego jako dopełnienie wpływu instytucji państwowych w sferze politycznej i społecznej. Równocześnie działanie czynnika państwowego miało wpływać, według zetowców, na wyrównywanie szans społecznych, w konsekwencji – uzupełniać hasło demokracji politycznej ideą społecznej sprawiedliwości.

Biogram autora

Przemysław Waingertner - Uniwersytet Łódzki

kierownik Katedry Historii Polski Najnowszej w Instytucie Historii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich UŁ, wiceprezes Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, przewodniczący Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łodzi.

Zainteresowania naukowe: polska myśl polityczna i czyn zbrojny w XX w., dzieje II Rzeczypospolitej, historia Łodzi i regionu w XX w.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych, Zbiór Druków Ulotnych, sygn. 39.
Google Scholar

,,Droga” 1931.
Google Scholar

,,Kultura Polski” 1917.
Google Scholar

„Miesięcznik Młodzieży Polskiej” 1918–1919.
Google Scholar

,,Naród i Państwo” 1937, 1938.
Google Scholar

,,Polska Gospodarcza” 1936, 1937, 1938.
Google Scholar

,,Przełom” 1926, 1928, 1929, 1930, 1931, 1832, 1933.
Google Scholar

,,Solidarność Pracy” 1928.
Google Scholar

,,Wschód Polski” 1920.
Google Scholar

Bukowiecki S., Polityka Polski Niepodległej. Szkic programu, Warszawa 1922.
Google Scholar

Lechnicki T., O jasny program i zwarte działanie. I. Rolnictwo (szkic dyskusyjny), Warszawa 1937.
Google Scholar

Prus W. [Szczepanowski S.], ,,Zet” i Zjednoczenie. Wielka tajna organizacja młodzieży polskiej (1886–1914), Lwów 1937.
Google Scholar

W pięćdziesiątą rocznicę powstania ,,Zetu”. Sprawozdanie ze Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległościowego
Google Scholar

Związku Młodzieży Polskiej (,,Młodzieży Narodowej”) 28 i 29 XI 1936 w Warszawie, oprac. T. Piskorski, Warszawa 1937.
Google Scholar

Wańkowicz M., COP. Ognisko siły – Centralny Okręg Przemysłowy, Warszawa 1938.
Google Scholar

Wańkowicz M., Sztafeta. Książka o polskim pochodzie gospodarczym, Warszawa 1939.
Google Scholar

Wojciechowski J., Po nową treść. Z kuźni ideowej Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, Poznań 1932.
Google Scholar

Zet w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia, red. T.W. Nowacki, Warszawa 1996.
Google Scholar

Cat-Mackiewicz S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 5 lipca 1945 r., Londyn 1993.
Google Scholar

Gierat S., Podstawy ruchu młodowiejskiego, Warszawa 1935.
Google Scholar

Gołębiowski J., Spór o etatyzm wewnątrz obozu sanacyjnego w latach 1926–1939, Kraków 1978.
Google Scholar

Jędruszczak T., Piłsudczycy bez Piłsudskiego. Powstanie Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1937 roku, Warszawa 1963.
Google Scholar

Katelbach T., Zet, ,,Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1968, z. 13, s. 3–54.
Google Scholar

Kowalski B., Grupa Techniczna – Spółdzielnia Pracy. Monografia, Warszawa 1964.
Google Scholar

Marszałek L., Michał Grażyński, ,,Zeszyty Historyczne” [Paryż] 1983, z. 64, s. 91–131.
Google Scholar

Pilch A., Studencki ruch polityczny w Polsce w latach 1932–1939, Kraków 1972.
Google Scholar

Rakowski J., Ideologia gospodarcza epoki Józefa Piłsudskiego, ,,Niepodległość” [Londyn] 1948, t. 1, s. 117–135.
Google Scholar

Rechowicz H., Wojewoda śląski dr Michał Grażyński, Warszawa 1988.
Google Scholar

Turlejska M., Rok przed klęską, Warszawa 1965.
Google Scholar

Waingertner P., Konspiracja trzech pokoleń. Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i ruch zetowy (1886–1996), Łódź 2017 i 2018.
Google Scholar

Waingertner P., Ruch zetowy w Drugiej Rzeczypospolitej. Studium myśli politycznej, Łódź 2006.
Google Scholar

Wierzbicka M., Problematyka ,,Przełomu” w latach 1926–1935, ,,Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1963, t. 3, z. 1, s. 251–284.
Google Scholar