Wojskowi wykładowcy warszawskiej Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii i ich udział w powstaniu listopadowym
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.104.06Słowa kluczowe:
powstanie listopadowe, Szkoła Aplikacyjna Artylerii i Inżynierii, wykładowcyAbstrakt
W czasach Królestwa Polskiego do wybuchu powstania listopadowego ważną rolę społeczną, polityczną, wychowawczą i narodową odgrywała armia. Była ona oczkiem w głowie władz państwowych, a także świadomej narodowo części społeczeństwa. Bycie oficerem dawało prestiż społeczny i umożliwiało karierę, również polityczną. Stąd też młodzieńcy wywodzący się z rodzin elity społecznej starali się zdobyć odpowiednie wykształcenie, aby zdobyć szlify oficerskie. Najlepszą uczelnią wojskową była wówczas Szkoła Aplikacyjna Artylerii i Inżynierii w Warszawie. Jej wykładowcami byli znakomici oficerowie, którzy w zdecydowanej większości mieli dużą wiedzę i doświadczenie wyniesione z ukończonych szkół i uczestnictwa w walkach napoleońskich. W chwili wybuchu powstania listopadowego stanęli oni przed decyzją złamania przysięgi złożonej carowi/królowi. Niemal wszyscy wykładowcy uczelni przystąpili do walki z Rosją w 1831 r. i wykonywali powierzone im obowiązki do końca powstania. Dwaj z nich zginęli w obronie suwerenności Królestwa Polskiego, inni pozostali po klęsce w kraju, składając przysięgę wierności carowi Mikołajowi I. Żaden z wykładowców Szkoły Aplikacyjnej nie udał się na emigrację. W okresie międzypowstaniowym podjęli różne obowiązki, najczęściej usuwając się z życia publicznego. Powstanie sprawiło, że stali się realistami politycznymi.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Wojny [KRW], Przepisy o znaku honorowym i lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędników wojskowych w służbie i zdymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830. 25 V 1830, Warszawa, za 35, 30, 25, 20, 15 lat służby, sygn. 62.
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Wojny [KRW], Projet d’une Ecole d’Application pour les services de l’Artillerie, du Genie et du Quartier Nailrat, sygn. 263.
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Wojny [KRW], Raport Sowińskiego z czynności naukowych w Szkole Aplikacyjnej w roku szkolnym 1822–1823, sygn. 265.
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Wojny [KRW], Stany służby oficerów Szkoły Aplikacyjnej i Korpusu Kadetów, sygn. 352.
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Wojny [KRW], Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych tudzież urzędników wojskowych armii polskiej będących w czynnej służbie na dniu 29 listopada 1830 r., którzy wykonali na nowo przysięgę wierności Najjaśniejszemu Cesarzowi i Królowi i dopełnili przepisanych formalności, sygn. 478.
Google Scholar
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Wojny [KRW], Liste nominative des Officiers Généraux Supérieurs et Subalternes ainsi que des fonctionnaires et employés militaires de l’Armée Polonaise en activité de service a l’époque du 29 Novembre 1830 qui ont de nouveau preté Serment de fidélité a Sa Mte l’Empereur et Roi et rempli les formalités prescrites [Lista imienna Oficerów Sztabowych Wyższych i Niższych jak również funkcjonariuszy i urzędników wojskowych Armii Polskiej w służbie czynnej w okresie od 29 listopada 1830 którzy znowu przysięgli wierność Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości i spełnili formalności nakazane], sygn. 479.
Google Scholar
Chmielowski P., Ludwik Sztyrmer, „Ateneum” 1890, t. LIX, z. 9, s. 389–424.
Google Scholar
Jaszowski J., Pamiętnik dowódcy rakietników konnych, przedmowa J. Łojek, Warszawa 1968.
Google Scholar
[Kołaczkowski K.], Wspomnienia jenerała Klemensa Kołaczkowskiego, ks. III–V, Kraków 1900–1901.
Google Scholar
Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymże roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lwów 1881.
Google Scholar
Lipiński T., Zapiski z lat 1825–1831, do druku przygotował i przypiskami objaśnił Kazimierz Bartoszewicz, Kraków 1883.
Google Scholar
Nekrologi „Kuriera Warszawskiego” 1821–1939, oprac. A.T. Tyszka, t. I (1821–1845), Warszawa 2001.
Google Scholar
[Prądzyński I.], Pamiętniki generała Prądzyńskiego, oprac. B. Gembarzewski, t. I, Kraków 1909.
Google Scholar
„Rocznik Wojskowy Królestwa Polskiego” za lata 1817–1830.
Google Scholar
„Gazeta Warszawska” 1851.
Google Scholar
„Kurier Warszawski” 1858.
Google Scholar
„Przegląd Poznański” 1858.
Google Scholar
„Tygodnik Ilustrowany” 1860, 1869.
Google Scholar
Bielecki R., Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. II–III, Warszawa 1996–1998.
Google Scholar
Bugajski J., Wyższe szkolnictwo wojskowe w Polsce w XIX w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1961, t. VII, cz. 2, s. 94–142.
Google Scholar
Chwaściński B., Pancer Feliks, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, Wrocław 1980, s. 115–116.
Google Scholar
Drozdowska A., Koriot Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV, Wrocław 1968–1969, s. 73–74.
Google Scholar
Gembarzewski B., Wojsko Polskie. Królestwo Polskie 1815–1830, Warszawa 1903.
Google Scholar
Giergielewicz J., Wybitni polscy inżynierowie wojskowi, Warszawa 1938.
Google Scholar
Jaroszewski T.S., Minter Wilhelm Henryk, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXI, Wrocław 1976, s. 314–315.
Google Scholar
Klechta J., Generał Klemens Kołaczkowski 1793–1873, Warszawa 1977.
Google Scholar
Knot A., Dzieje szkolnictwa wojskowego w Polsce, Lwów 1938.
Google Scholar
Kowalczykowski T., Generał Klemens Kołaczkowski – działalność wojskowo-techniczna i naukowo-dydaktyczna w latach 1807–1831, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1981, t. XXIV, s. 137–166.
Google Scholar
Kucharzewski F., Inżynier polski Feliks Pancer i jego prace, „Przegląd Techniczny” 1900, t. XXXVIII, nr 45, s. 751–755; nr 46, s. 770–773; nr 49, s. 820–824; nr 50, s. 839–844; nr 51, s. 861–867; nr 52, s. 874–881.
Google Scholar
Levittoux J., Szkoły artylerii i inżynierii za czasów Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, „Saper i Inżynier Wojskowy” 1923, nr 8, s. 323–335.
Google Scholar
Łoś R., Generał Józef Longin Sowiński, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1963, t. IX, cz. 2, s. 105–170.
Google Scholar
Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, t. II, Warszawa 1954.
Google Scholar
Łoza S., Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. I–II, Warszawa 1932–1934.
Google Scholar
Małachowski-Łempicki S., Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków 1738–1821, Kraków 1929.
Google Scholar
Ochman M., Polski korpus inżynierów wojskowych w latach 1807–1831, Warszawa 2017, [praca doktorska], https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/2480/3100-DR-HI-338527.pdf?se-quence=1 (dostęp: 22 II 2019).
Google Scholar
Olszewicz B., Polska kartografia wojskowa, Warszawa 1921.
Google Scholar
Rostworowski S., Generał Sowiński jako komendant Szkoły Aplikacyjnej, „Polska Zbrojna” 1924, nr 112, s. 3; nr 113, s. 3.
Google Scholar
Słownik biograficzny techników polskich, z. 3, Warszawa 1993.
Google Scholar
Słownik biograficzny techników polskich, z. 7, Warszawa 1996.
Google Scholar
Sokołowski M., Arcybiskup Jan Marceli Gutkowski – wybitna postać z mojego rodu, „Nasze Korzenie” 2013, nr 5, s. 35–37.
Google Scholar
Strzeżek T., Armia polska w latach 1815–1830: teoria i praktyka funkcjonowania w systemie konstytucyjnym Królestwa Polskiego, „Echa Przeszłości” 2013, nr 14, s. 67–91.
Google Scholar
Strzeżek T., Bitwa o Warszawę 6–7 września 1831 r., Oświęcim 2015.
Google Scholar
Szulc E., Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989.
Google Scholar
Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917.
Google Scholar
Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, Warszawa 1980.
Google Scholar
Wesołowski Z., Order Virtuti Militari i jego kawalerowie, Miami 1992.
Google Scholar
Wielkopolski słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa 1981.
Google Scholar
Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807–1831), Lublin 2002.
Google Scholar
Zacharewicz Z., Rossman Henryk Wilhelm, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXII, Wrocław 1989–1991, s. 138–139.
Google Scholar
Ziółek J., Paszkowski Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXV, Wrocław 1980, s. 296–298.
Google Scholar
Ziółek S., Sejm Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego 1830–1831, Warszawa 2007.
Google Scholar
Żywczyński M., Sprawa Gutkowskiego (1832–1839), „Rocznik Lubelski” 1958, t. I, s. 129–146.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
