Zarządzanie kadrą naukowo‑dydaktyczną – wyzwania i problemy w świetle ekonomii kosztów transakcyjnych
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6018.347.08Słowa kluczowe:
pracownicy wiedzy, akademicy, ekonomia kosztów transakcyjnych, kontraktowanie relacyjne, kontrakt psychologicznyAbstrakt
We współczesnych gospodarkach rośnie znaczenie zasobów ludzkich, rozumianych jako potencjał związany z wiedzą, umiejętnościami i zaangażowaniem pracowników, szczególnie w odniesieniu do tzw. pracowników wiedzy, cechujących się wysokim poziomem wykształcenia, doświadczenia i biegłości oraz wykonywaniem pracy związanej z wiedzą. Archetypem pracownika wiedzy jest akademik. Pracę kadry naukowo‑dydaktycznej cechują inwestycje w aktywa specjalistyczne dla transakcji z pracodawcą oraz znaczna asymetria informacji. Wskazują one na wysoki poziom kosztów transakcyjnych związanych z wymianą w ramach stosunków pracy w szkolnictwie wyższym. Świadczy to o potrzebie zabezpieczania tych stosunków (np. przez długoterminowe stabilne zatrudnienie) oraz o braku możliwości sformułowania ex ante kompletnych kontraktów, jak również o trudnościach w monitorowaniu i rozliczaniu pracy naukowców. Rozwiązaniem wyłaniającego się stąd problemu agencji może być kontraktowanie relacyjne, bazujące na budowie stosunków zaufania i współpracy stron umowy, czego wyrazem jest tzw. kontrakt psychologiczny. Tymczasem, paradoksalnie, w szkolnictwie wyższym w Polsce obserwuje się regres związany z próbą radzenia sobie z problemami zarządzania kadrą naukowo‑dydaktyczną w fordowsko‑taylorowskim stylu, tj. przez swego rodzaju akord oparty na „punktozie”. Postępujące zmiany, w tym reforma związana z tzw. ustawą 2.0, oddalają polskie uniwersytety od tradycyjnego, humboldtowskiego ideału. Wielu naukowców może odbierać te zmiany jako złamanie kontraktu psychologicznego związanego z ich stosunkiem zatrudnienia.
Pobrania
Bibliografia
Akerlof G. A. (1970), The Market for „Lemons”: Quality, Uncertainty and the Market Mechanism, „The Quarterly Journal of Economics”, t. 84, nr 3, s. 488–500, https://doi.org/10.2307/1879431
Google Scholar
Akerlof G. A. (2005 [1982]), Labor Contracts as Partial Gift Exchange, [w:] Explorations in Pragmatic Economics. Selected of George A. Akerlof (and co‑authors), Oxford University Press, New York, s. 362–385, reprint.
Google Scholar
Akerlof G. A., Shiller R. J. (2010), Zwierzęce instynkty, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa.
Google Scholar
Alchian A. A. (2006 [1984]), Specificity, Specialization, and Coalitions, [w:] D. K. Benjamin (red.), The Collected Works of Armen A. Alchian. Volume 2: Property Rights and Economic Behavior, Liberty Fund, Indianapolis, s. 269–286, reprint.
Google Scholar
Alchian A. A., Demsetz H. (1972), Production, Information Costs, and Economic Organization, „The American Economic Review”, t. 62, nr 5, s. 777–795.
Google Scholar
Armstrong M. (2010), Strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Google Scholar
Armstrong M. (2011), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Google Scholar
Arrow K. J. (1969), The Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market versus Non‑market Allocations, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;jsessionid=F-5BEB6352F75BFE7B895535FF18525CD?doi=10.1.1.324.971&rep=rep1&type=pdf [dostęp: 2.07.2019].
Google Scholar
Baron J. N., Kreps D. M. (2013), Employment as an Economic and Social Relation, [w:] R. Gibbons, J. Roberts (red.), The Handbook of Organizational Economics, Princeton University Press, Princeton, s. 315–341.
Google Scholar
Barzel Y. (1982), Measurement Cost and the Organization of Markets, „The Journal of Law and Economics”, t. 25, nr 1, s. 27–48, https://doi.org/10.1086/467005
Google Scholar
Barzel Y. (2009), Economic Analysis of Property Rights, Cambridge University Press, New York.
Google Scholar
Campbell D. (2004), Ian Macneil and the Relational Theory of Contract, „CDAMS Discussion Paper” 04/1E, March, s. 1–82.
Google Scholar
Coase R. H. (2013 [1937]), Natura firmy, [w:] R. H. Coase, Firma, rynek i prawo, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa, s. 30–50, reprint.
Google Scholar
Coase R. H. (2013 [1960]), Problem kosztu społecznego, [w:] R. H. Coase, Firma, rynek, prawo, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa, s. 86–142, reprint.
Google Scholar
Commons J. R. (1931), Institutional Economics, „The American Economic Review”, t. 21, nr 4, s. 648–657.
Google Scholar
Daft R. L., Kendrick M., Vershinina N. (2010), Management, Cengage Learning EMEA, Cheriton House.
Google Scholar
Davenport T. H. (2005), Thinking for a Living: How to Get Better Performance and Results from Knowledge Workers, Harvard Business School Press, Boston.
Google Scholar
Drucker P. F. (1969), Age of Discontinuity, Harper and Row, New York.
Google Scholar
Drucker P. F. (1999), Społeczeństwo pokapitalistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Drucker P. F. (2002), Myśli przewodnie Druckera, Wydawnictwo MT Biznes, Warszawa.
Google Scholar
Furubotn E. G., Richter R. (2011), Institutions and Economic Theory, The University of Michigan Press, Ann Arbor.
Google Scholar
Godłów‑Legiędź J. (2012), Spory metodologiczne w ekonomii z perspektywy kryzysu finansowego, [w:] S. Rudolf (red.), Nowa ekonomia instytucjonalna wobec kryzysu gospodarczego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. Prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach, Kielce, s. 45–59.
Google Scholar
Gorynia M. (2000), Zachowania przedsiębiorstw w okresie transformacji. Mikroekonomia przejścia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Gruszecki T. (2002), Współczesne teorie przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Hackman J. R., Oldham GR. (1976), Motivation through the Design of Work: Test of the Theory, „Organizational Behavior and Human Performance”, t. 16, s. 250–279.
Google Scholar
Handy C. (1996), Wiek paradoksu, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa.
Google Scholar
Hviid M. (2000), Long‑Term Contracts and Relational Contracts, [w:] B. Boudewijn, G. de Geest (red.), Encyclopedia of Law and Economics, Edward Elgar Pub., Cheltenham, s. 46–72.
Google Scholar
Iwanek M., Wilkin J. (1998), Instytucje i instytucjonalizm w ekonomii, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar
Jan Paweł II (1981), Encyklika Laborem exercens, https://w2.vatican.va/content/john‑paul‑ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp‑ii_enc_14091981_laborem‑exercens.html [dostęp: 2.07.2019].
Google Scholar
Kay J. (1996), Podstawy sukcesu firmy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar
Klein B., Crawford R. G., Alchian A. A. (2006 [1978]), Vertical Integration, Appropriable Rents, and the Competitive Contracting Process, [w:] D. K. Benjamin (red.), The Collected Works of Armen A. Alchian. Volume 2: Property Rights and Economic Behavior, Liberty Fund, Indianapolis, s. 179–213, reprint.
Google Scholar
Król H. (2007), Podstawy koncepcji zarządzania zasobami ludzkimi, [w:] H. Król, A. Ludwiczyński, Zarządzanie zasobami ludzkimi. Tworzenie kapitału ludzkiego organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 50–91.
Google Scholar
Leibenstein H. (1983), Property Rights and X‑Efficiency: Comment, „The American Economic Review”, t. 73, nr 4, s. 831–842.
Google Scholar
Leja K. (2013), Zarządzanie uczelnią. Koncepcje i współczesne wyzwania, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa.
Google Scholar
Macneil I. R. (1985), Relational Contract: What We Do and Do Not Know, „Wisconsin Law Review”, nr 3, s. 484–525.
Google Scholar
North D. C. (2011), Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar
North D. C., Willis J. A. (1994), Integrating Institutional Change and Technical Change in Economic History. A Transaction Cost Approach, „Journal of Theoretical and Institutional Economics”, t. 150, nr 4, s. 609–624.
Google Scholar
Pietrzak M. (2016), Nadzór właścicielski, nadzór korporacyjny czy „samo‑władztwo oligarchii akademickiej”? – Dylematy ładu akademickiego w publicznych szkołach wyższych w świetle nowej ekonomii instytucjonalnej, „Studia Prawno‑Ekonomiczne”, t. C, s. 285–302.
Google Scholar
Polanyi K. (2010), Wielka transformacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Robbins S. P., DeCenzo D. A. (2002), Podstawy zarządzania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar
Shore C., Wright S. (1999), Audit Culture and Anthropology: Neo‑liberalism in British Higher Education, „Journal of the Royal Anthropological Institute”, t. 5, nr 4, s. 557–575.
Google Scholar
Shore C., Wright S. (2015), Audit Culture Revisited. Rankings, Ratings, and the Reassembling of Society, „Current Anthropology”, t. 56, nr 3, s. 421–444, https://doi.org/10.1086/681534
Google Scholar
Smythe J. (2009), CEO – dyrektor do spraw zaangażowania, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków.
Google Scholar
Sobczak A. (2018), Podmiotowość pracy i towarowość usług. Analiza prawna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
Steinmann H., Schreyögg G. (2001), Zarządzanie. Podstawy kierowania przedsiębiorstwem. Koncepcje, funkcje, przykłady, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
Google Scholar
Straffin P. D. (2004), Teoria gier, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Sułkowski Ł. (2016), Kultura akademicka. Koniec utopii?, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Wilkin J. (2016), Instytucjonalne i kulturowe podstawy gospodarowania. Humanistyczna perspektywa ekonomii, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Williamson O. E. (1983), Markets and Hierarchies: Analysis and Antitrust Implications. A Study in the Economics of Internal Organization, The Free Press, New York.
Google Scholar
Williamson O. E. (1985), The Economic Institutions of Capitalism, The Free Press, New York.
Google Scholar
Williamson O. E. (2000), The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead, „Journal of Economic Literature”, t. 38, s. 595–613, https://doi.org/10.1257/jel.38.3.595
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
