Historia statusu prawnego języka ukraińskiego. Od Rusi Kijowskiej do współczesnej Ukrainy
DOI:
https://doi.org/10.18778/1427-9657.12.11Słowa kluczowe:
historia Ukrainy, język ukraiński, polityka językowa, polityka radziecka, współczesne prawo ukraińskie, budowanie państwa, język zagrożonyAbstrakt
Niepewność wynikająca z rosyjskiej inwazji na Ukrainę oznacza, że polityczna przyszłość kraju wciąż się kształtuje. Obecnie rozstrzygane są liczne aspekty dalszego funkcjonowania kraju. Dotyczy to również języka ukraińskiego, który ma znaczną liczbę rodzimych użytkowników, których nie można uznać za nawet zdalnie zagrożony, a mimo to jego przyszły status jako głównego języka instytucji państwowych jest stale zagrożony.
Jeśli przyjrzymy się burzliwej historii Ukrainy, możemy zauważyć, że nie jest to wcale nowy problem. Przez wieki ziemie ukraińskie były kontrolowane przez wiele krajów. Należały do nich Rzeczpospolita Obojga Narodów, Austro-Węgry, Czechosłowacja, Rumunia, Imperium Rosyjskie i Związek Radziecki. Wszystkie one prowadziły różną politykę wobec narodu ukraińskiego, jak również jego języka. Ponadto polityka ta była stale zmieniana. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie ewolucji języka ukraińskiego, w szczególności jego statusu prawnego w podmiotach kontrolujących terytoria ukraińskie. Oprócz wyżej wymienionych unii i imperiów, wyjaśniono również status języka, jaki istniał w protopaństwowych próbach utworzenia niepodległej Ukrainy w przeszłości, takich jak Ruś Kijowska, Sicz Zaporoska, URL, ZURL i Ukraińska SRR.
Szczególny nacisk położono na historię współczesną, a mianowicie rozwój praw językowych w Związku Radzieckim i niepodległej Ukrainie. To, czy Ukraina stanie się de jure i de facto jednojęzyczną europejską demokracją, zależy od następstw aktualnie trwających wydarzeń.
Bibliografia
Andrusyshen, C.H., Kirkconnell, W. (ed.). 1963. The Ukrainian Poets 1189–1962 (Ivan Kotlyarevsky Eneida). University of Toronto Press, https://tarnawsky.artsci.utoronto.ca/elul/English/218/Eneida.pdf (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Appelbaum, A. 2018. Red Famine. London: Penguin Books.
Google Scholar
Bertelsen, O. 2022. In the Labyrinth of the KGB. Ukraine’s Intelligentsia in the 1960s and 1970s. Lexington Books. https://doi.org/10.5771/9781793608932
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5771/9781793608932
Bilinsky, Ya. 1962. The Soviet Education Laws of 1958–59 and Soviet Nationality Policy. Soviet Studies 14, pp. 138–157. https://doi.org/10.1080/09668136208410313
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09668136208410313
Bolukbasi, S. 2014. Azerbaijan: A Political History. I. B. Tauris & Co Ltd.
Google Scholar
Crystal, D. 2002. Language Death. Cambridge University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139871549
Dalewska-Gren, H. 2007. Języki Słowiańskie. PWN.
Google Scholar
Davies, A. 2003. The Native Speaker: Myth and Reality. Multilingual Matters. https://doi.org/10.21832/9781853596247
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21832/9781853596247
Dragneva, R., Wolczuk, K. 2015. Yanukovych, the EU and Russia: The End of Balancing Ukraine Between the EU and Russia. The Integration Challenge 83–99. https://doi.org/10.1057/9781137516268_6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137516268_6
Dyczok, M. 1994 Ukraine: The Road to Independence. History of European Ideas 19(1–3), pp. 471–477. https://doi.org/10.1016/0191-6599(94)90249-6
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0191-6599(94)90249-6
Engels, F. 1847. Principles of Communism, https://www.marxists.org/archive/marx/works/1847/11/prin-com.htm (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Ermak, D. 2012. Київське Метро. Погляд крізь Роки. Kyiv: TOV Sky Horse.
Google Scholar
Frank, T. 2000. The Austro-Hungarian Compromise of 1867 and Its Contemporary Critics. Hungarian Studies 14(2), pp. 193–199. https://doi.org/10.1556/HStud.14.2000.2.5
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1556/HStud.14.2000.2.5
Frost, R. 2015. The Oxford History of Poland–Lithuania. Vol. I: The Making of the Polish–Lithuanian Union, 1385–1569. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198208693.001.0001
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198208693.001.0001
Hrushevsky, M. 1911. Киевская Русь, Т. 1.
Google Scholar
Judah, T. 2016. In Wartime. Stories from Ukraine. London: Penguin Books.
Google Scholar
Kenez, P. 2017. A History of the Soviet Union. From the Beginning to Its Legacy. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316493267
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/9781316493267
Krause, T.B., Slocum, J. 2013. Old Russian Online. Series Introduction. University of Texas, https://lrc.la.utexas.edu/eieol/oruol (accessed: 19.10.2024).
Google Scholar
Kruhlova, L. 2003. The Study of Historic-Ethnographic Problems in the University of St. Volodymyr in Kyiv, Late 19th early 20th Century. Етнічна Історія Народів Європи 14, pp. 76–80.
Google Scholar
Kubiyovych, V. 1935. Територія і Людність Українських Земель: Монографія.
Google Scholar
McArthur, T. (ed.). 1998. Concise Oxford Companion to the English Language. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar
Mosely, Ch. 2011. Atlas of the World ‘s Languages in Danger. The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation – UNESCO publishing, https://web.archive.org/web/20220531155026/https://www.unesco.org/tools/fileretrieve/43fdd320.pdf (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Moser, M.A. 2015. Pushing the ‘Regional Language’. Ukraine’s Law ‘On Principles of the State Language Policy’ in Force. In: G.E. Brogi, M. Dyczok, O. Pachlovska, G. Siedina (eds.), Ukraine Twenty Years after Independence. Assessments, Perspectives, Challenges. Aracne editrice S.r.lm.
Google Scholar
O’ Sullivan, J. 2008. The President, the Pope, And the Prime Minister: Three Who Changed the World. Regnery Publishing.
Google Scholar
Parafianowicz, Z., Potocki, M. 2015. Wilki Żyją poza Prawem. Jak Janukowycz Przegrał Ukrainę. Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar
Pascu, Ș. 1992. Documente Străine despre Români. State Archives Publishing House.
Google Scholar
Plokhy, S. 2016. The Gates of Europe. A History of Ukraine. London: Penguin Books.
Google Scholar
Plokhy, S. 2017. Lost Kingdom. A History of Russian Nationalism from Ivan the Great to Vladimir Putin. London: Penguin Books.
Google Scholar
Reznik, V. 2018. Language Policy in Independent Ukraine: A Battle for National and Linguistic Empowerment. In: E. Andrews (ed.), Language Planning in the Post-Communist Era: The Struggles for Language Control in the New Order in Eastern Europe, Eurasia and China. Palgrave Macmillan.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-70926-0_7
Schattenberg, S. 2019. Leonid Breschnew. Staatsmann und Schauspieler im Schatten Stalins. Eine Biographie. Böhlau Verlag.
Google Scholar
Schenker, A. M. 1995. The Dawn of Slavic: An Introduction to Slavic Philology. Yale University Press.
Google Scholar
Schmid, U., Myshlovska, O. (eds.). 2019. Regionalism without Regions. Reconceptualising Ukraine’s Heterogeneity. CEU Press.
Google Scholar
Serczyk, W.A. 1990. Historia Ukrainy. Zaklad Narodowy im. Ossolinskich.
Google Scholar
Service, R. 2010a. Lenin. A Biography. Pan Books.
Google Scholar
Service, R. 2010b. Stalin. A Biography. Pan Books.
Google Scholar
Service, R. 2010c. Trotsky. A Biography. Pan Books.
Google Scholar
Sklokin, V. 2016. Debates on the Use of History in Contemporary Ukraine. In: Позитивізм: Рефлексії Щодо Класичної Моделі Історіописання. University of Kharkiv.
Google Scholar
Slukhaii, S. 2015. Decentralization in Ukraine: What Is on the Agenda? Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem 2, pp. 11–24.
Google Scholar
Tolochko, P. 1987. Древняя Русь: Очерки Социально-Политической Истории. Naukova Dumka.
Google Scholar
Ukrayinka, L. 1914. Бояриня. Рідний Край, Olena Pchilka editorship publication.
Google Scholar
Vakareliyska, C., Pugh. S.M. 1996. Testament to Ruthenian: A Linguistic Analysis of the Smotryc’kyj Variant. Canadian-American Slavic Studies 32, Harvard Ukrainian Research Institute, Harvard University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1163/221023998X00130
Vydaychuk, T. 2021. Історія Української Мови у Вимірах Освітнього Процесу Початку ХХ Століття. Мова: Класичне-Модерне–Постмодерне. Kyiv: Kyiv University.
Google Scholar
Wilson, A. 2015. The Ukrainians. Unexpected Nation. Yale University Press.
Google Scholar
(Annonymous) About the Cult of Personality.... 1956. O Kulcie Jednostki i Jego Nastepstwach. Referat I Sekretarza KC PZPR tow. N.S. Khrushcova na XX Zjezdzie Komunistrcznej Partii Zwiazku Radzieckiego. PUWP.
Google Scholar
Skaryna, F. 1517 or 1519. Francysk Skaryna’s Bible, National Library of Russia, St. Petersburg, https://expositions.nlr.ru/eng/faust/skorina.php (accessed: 25.06.2024).
Google Scholar
Constitution of the Autonomous Republic of Crimea. 1998.
Google Scholar
Constitution of Ukraine. 1996.
Google Scholar
Draft Law of Ukraine. 2012. Висновок на Проект Закону України «Про Засади Державної Мовної Політики» (реєстраційний № 9073). Verkhovna Rada, May 23.
Google Scholar
European Charter. 1996. European Charter for Regional or Minority Languages, (ETS No. 148), https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=signatures-by-treaty&treatynum=148 (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
European Commission. 2024. European Commission for Democracy Through Law. CDL-REF(2024)001 from January 22, Ukraine Law 10288 “On Amendments to Certain Laws of Ukraine Concerning the Consideration of the Expert Assessment of the Council of Europe and Its Bodies on the Rights of National Minorities (Communities) in Specific Spheres”. In Analytical Note and Comparison Table,
Google Scholar
https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-REF(2024)001-#:~:text=The%20Venice%20Commission%20Opinion%20of,the%20law%20complies%20with%20European (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Law of Ukraine. 2012. “No. 5029-VI”, July 3, https://cis-legislation.com/document.fwx?rgn=53865 (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Law of the USSR. 1990. Закон о Языках Народов СССР, April 24, https://www.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc&base=ESU&n=57#hDXr6HUgZzFEyWAR4 (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
National Statistics Committee Belarus. 2020. Общая Численность Населения, Численность Населения по Возрасту и Полу, Состоянию в Браке, Уровню Образования, Национальностям, Языку, Источникам Средств к Существованию по Республике Беларусь. In: National Statistics Committee of the Republic of Belarus, https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/345/34515eeb3bb5f4ea5ca53b72290e9595.pdf (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Ukrainian Census. 2001. https://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/language/ (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Kuzio, T. 2010. Russophile Agenda Rising Once Again, Kyiv Post, August 12.
Google Scholar
Arloŭ, U., Sahanovič, H. 1996. Дзесяць Вякоў Беларускай Гісторыі, Беларуская Палічка, https://knihi.com/Uladzimir_Arlou/Dziesiac_viakou_bielaruskaj_historyi.html (accessed: 25.06.2024).
Google Scholar
Denber, R. 2002. The New Language Requirement Raises Concerns in Ukraine Commission. Human Rights Watch, January 19, https://www.hrw.org/news/2022/01/19/new-language-requirement-raises-concerns-ukraine (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Divanovskiy, F. 2019. Гэ-фрикативное. Proza.ru, October 28, https://proza.ru/2019/10/28/19 (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Lesaffer, R. n.d. The Peace of Brest-Litovsk (3 March 1918). In: Oxford Public International Law. Oxford University Press, https://opil.ouplaw.com/page/679 (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Marples, D.R. 2017. Comparing Ukraine’s Maidan 2004 with Euromaidan 2014. E-International Relations, July 14, https://www.e-ir.info/2017/07/14/comparing-ukraines-maidan-2004-with-euromaidan-2014/#google_vignette (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Moskvichova, A., Kuhnir, M., Panasiuk, Vi. 2018. Законпро Мову: Що Саме Ухвалила Верховна Рада Після Палких Дебатів. Radio Svoboda, October 4, https://www.radiosvoboda.org/a/zakon-pro-movu/29525736.html (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Petrova, S. 2023. Ukrainians Who Grew Up Speaking Russian Learn a New Mother Tongue. AlJazeera news, August 23, https://www.aljazeera.com/features/2023/4/28/ukrainians-who-grew-up-speaking-russian-learn-a-new-mother-tongue (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
(Annonymous). 2012. Ukrainians Protest Against Russian Language Law. The Guardian, July 4, https://www.theguardian.com/world/2012/jul/04/ukrainians-protest-russian-language-law (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
(Annonymous). 2016. Ukraine Imposes Language Quotas for Radio Playlists. BBC News, November 8, https://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-37908828 (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
(Annonymous). 2019. Нардеп від ’Слуги Народу’ Бужанський Хоче Скасувати Закон про Державну Мову, Портал Мовної Політики [Language Policy Portal], December 12, http://language-policy.info/2019/12/5742-buzhanskyi/ (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
(Annonymous). 2001. Ems Ukaz, Internet Encyclopaedia of Ukraine, Canadian Institute of Ukrainian Studies, https://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CE%5CM%5CEmsUkase.htm (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
(Annonymous). 2024. Crimea. Encyclopaedia Britannica, June 25, https://www.britannica.com/place/Crimea (accessed: 29.06.2024).
Google Scholar
Putin, V. 2021. Putin’s Speech on Ukraine, and Recognition of Donbass, February 21, 2022, https://www.youtube.com/watch?v=X5-ZdTGLmZo (accessed: 27.05.2024).
Google Scholar
Stone, O. 2016. Ukraine on Fire, a documentary.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.