How does a language die? Remarks on socio-political, economic and cultural factors of the death of a language, exemplified by the German-Silesian variety from the former Kreis Waldenburg (present-day powiat wałbrzyski)
DOI:
https://doi.org/10.18778/2196-8403.2018.08Keywords:
death of a language, German-Silesian, variety, Kreis WaldenburgAbstract
This article examines the socio-political, economic, and cultural changes that took place in the former Kreis Waldenburg following the shifting of Poland’s borders westwards in 1945, which in turn resulted in so-called ‘deteutonisation‘ of this area. The subsequent ban on the German language in the public sphere meant that its German-Silesian variety, spoken by the local German community, also rapidly began to fade away. Even though the Wałbrzych Germans enjoyed greater civil liberties than most German minorities in Southern Silesia, their German-Silesian language variety remains critically endangered and will likely become extinct.
References
Archiwum Historii Mówionej. https://audiohistoria.pl/nagranie/3062-ahm_1450 (30.01.2018).
Google Scholar
AUSTIN, PETER K. / SALLABANK, JULIA (2001): Introduction. In: The Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge University Press,1-24.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511975981.001
BÄR, JOCHEN A. (2000): Deutsch im Jahr 2000. Eine sprachhistorische Standortbestimmung. In: EICHHOFF CYRUS, KARIN M. / HOBERG, R. (eds.): Die deutsche Sprache zur Jahrtausendwende. Sprachkultur oder Sprachverfall? Dudenverlag (Duden, 1):9-34.
Google Scholar
BISKUP, RAFAŁ (2008): „Wu dr Herrgott noch übrohl sei Platzla hoot“. Einiges zum Motiv der Berge im Schaffen schlesischer Mundartdichter. In: BIAŁEK, E. / PACHOLSKI, J. (ed.): „Über allen Gipfeln...“. Bergmotive in der deutschsprachigen Literatur des 18. bis 21. Jahrhunderts. Dresden / Wrocław:431-440.
Google Scholar
BISKUP, RAFAŁ (2010): Philo vom Walde (Johannes Reinelt). Dialektdichter, Lebens-reformer, Nietzscheanist. In: Silesia Nova. Vierteljahresschrift für Kultur und Geschichte. 3-4/2010:157-185.
Google Scholar
BROWAREK, TOMASZ (2009): Działalność kulturalna ludności niemieckiej w Polsce w latach 1945-1989. In: TEKA Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych 4:133-149.
Google Scholar
CRYSTAL, DAVID (2000): Language death. Cambridge University Press.
Google Scholar
GRENOBLE, LENORE A. (2011): Language ecology and endangerment. In: The Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge University Press, 28-44.
Google Scholar
GRUND, BERNHARD (2015): Die erste Grundschule mit deutscher Unterrichtssprache. In: STEMPOWSKA, REICHERT (ed.): Gestern, heute, morgen. Die zweite Ausgabe der Festschrift zum 50-jährigen Bestehen der Deutschen Sozial-Kulturellen Gesellschaft in Waldenburg Niederschlesien. Wałbrzych, 49-56.
Google Scholar
GRUSZKA, WALDEMAR (2016a): Prasa jako wyraz tęsknoty za utraconą ojczyzną Rozważania wokół czasopisma „Waldenburger Heimatbote”. In: Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media 22(3):53-60.
Google Scholar
GRUSZKA, WALDEMAR (2016b): Czasopismo „Waldenburger Heimatbote“ i jego znaczenie dla tożsamości mieszkańców Wałbrzycha. http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/20723 (28.02.2019).
Google Scholar
HORNSBY, MICHAEL: Language endangerment. http://languagesindanger.eu/book-of-knowledge/language-endangerment/ (26.02.2019).
Google Scholar
JANKOWSKA-NAGÓRKA, ANNA (2017): „Deteutonizacja” Dolnego Śląska w latach 1945-1949 jako przykład polityki władz Polski Ludowej wymierzonej przeciwko niemczyźnie. http://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/3009/Jankowska-Nag%C3%B3rka_Anna-praca_doktorska.pdf?sequence=1&isAllowed=y (28.02.2019).
Google Scholar
KELLNER, WOLFGANG (2015): Selbsthilfe der deutschen Eltern für ihre schulpflichtige Kinder. In: STEMPOWSKA, REICHERT (ed.): Gestern, heute, morgen. Die zweite Ausgabe der Festschrift zum 50-jährigen Bestehen der Deutschen Sozial-Kulturellen Gesellschaft in Waldenburg Niederschlesien. Wałbrzych, 47-48.
Google Scholar
KRAUSS, MICHAEL (1992): The world's languages in crisis. In: Language, 68(1):4-10.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1353/lan.1992.0075
KURASZ, IRENA (2015): Mniejszość niemiecka na Dolnym Śląsku. Studium socjologiczne. Kraków: NOMOS.
Google Scholar
KURASZ, IRENA (2017a): Niemcy wczoraj i dziś. Przyczynek do analizy przemian społeczno-kulturowych ludności niemieckiej Dolnego Śląska od 1945 roku do współczesności. In: Opuscula sociologica. 2/201 (20):5-21.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18276/os.2017.2-01
KURASZ, IRENA (2017b): Politische und gesellschaftliche Gegebenheiten der Anwesenheit von Deutschen in Niederschlesien zwischen 1945 und 1989. In: DZIUROK, A. / MADAJCZYK, P. / ROSENBAUM, S. (ed.): Die deutsche Minderheit in Polen und die kommunistischen Behörden 1945-1989. Ferdinand Schöningh Verlag, 166-187.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.30965/9783657787173_015
KURASZ, IRENA (2017c): Sytuacja Niemców na Dolnym Śląsku po 1989 r. na przykładzie działalności Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno-Społecznego we Wrocławiu. In: Rocznik Ziem Zachodnich. 01/2017:306-322.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.26774/rzz.173
LÖFFLER, HEINRICH (2004): XIV. Entwicklungstendenzen der deutschen Sprache seit der Mitte des 20. Jahrhunderts. In: BESCH, WERNER ET ALII (ed.): Sprachgeschichte. 4. Teilband: Ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung (=Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft (HSK). De Gruyter Mouton, 2037-2047.
Google Scholar
MADAJCZYK, PIOTR (2001): Niemcy polscy 1944-1989. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
MENZEL, WILHELM (1976): Mundart und Munadrtdichtung in Schlesien”, 2. Auflage, München: Delp’sche Verlagsbuchhandlung.
Google Scholar
NITSCHKE, BERNADETTA (2000): Wysiedlenie czy wypędzenie? Ludność niemiecka w Polsce w latach 1945-1949. Toruń: A. Marszałek.
Google Scholar
OCIEPKA, BEATA (1992): Niemcy na Dolnym Śląsku w latach 1945-1970. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
OCIEPKA, BEATA (2001): Deportacje, wysiedlenia, przesiedlenia – powojenne migracje z Polski i do Polski. Poznań: Instytut Zachodni.
Google Scholar
RETECKI, PIOTR (2009): Obcy w swojej własnej ojczyźnie – mniejszość niemiecka w powiecie wałbrzyskim. http://dtr-dtsk.pl/index.php/piotr-retecki-obcy-w-swojej-wlasnej-ojczyznie-mniejszosc-niemiecka-w-powiecie-walbrzyskim/ (28.02.2019).
Google Scholar
RETECKI, PIOTR (2013): Szkolnictwo z niemieckim językiem nauczania w powiecie i mieście Wałbrzych w latach 1950-1961. In: Nowa Kronika Wałbrzyska. Tom I pod red. Sylwii Bielawskiej. Wałbrzych, 135-149.
Google Scholar
RETECKI, PIOTR (2014): Powstanie i działalność Niemieckiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w regionie wałbrzyskim w latach 1957-1960. In: Nowa Kronika Wałbrzyska. Tom II pod red. Sylwii Bielawskiej. Wałbrzych, 181-196.
Google Scholar
RETECKI, PIOTR (2015): Akcja łączenia rodzin między Polską a RFN i NRD w latach 50.XX wieku. In: Nowa Kronika Wałbrzyska. Tom III pod red. Sylwii Bielawskiej. Wałbrzych, 85-98.
Google Scholar
SCHILKE, ROSEMARIE (2015): Meine Erinnerungen. Vortrag zum 50-jährigen Gründungsjubiläum. In: STEMPOWSKA, REICHERT (ed.): Gestern, heute, morgen. Die zweite Ausgabe der Festschrift zum 50-jährigen Bestehen der Deutschen Sozial-Kulturellen Gesellschaft in Waldenburg Niederschlesien. Wałbrzych, 57-62.
Google Scholar
STEMPOWSKA, DORIS / REICHERT, MARTIN (ed.) (2015): Gestern, heute, morgen. Die zweite Ausgabe der Festschrift zum 50-jährigen Bestehen der Deutschen Sozial-Kulturellen Gesellschaft in Waldenburg Niederschlesien. Wałbrzych.
Google Scholar
THOMAS, STEPHAN (2014): Zwischen Dialektabbau und Assimilation. Eine ‚oral language history‘ der regionalen Varietäten des Deutschen in Niederschlesien nach 1945 anhand von Sprachbiographien. http://digital.bibliothek.uni-halle.de/hs/content/titleinfo/1990219 (15.12.2016).
Google Scholar
UNESCO (2003): Language Vitality and Endangerment. http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT/pdf/Language_vitality_and_endangerment_EN.pdf (26.02.2019).
Google Scholar
WICHERKIEWICZ, TOMASZ / KRÓL, TYMOTEUSZ / OLKO, JUSTYNA (2017): Awakening the Language and Speakers’ Community of Wymysiöeryś. In: European Review. (26)/1:179-191.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/S1062798717000424
WIKTOROWICZ, JÓZEF (1997). Polnisch-Deutsch. In: GOEBL, H. ET ALII (ed.): Kontakt-linguistik. Contact linguistics. Linguistique de contact. Walter de Gruyter:1594-1600.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110151541.2.15.1594
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
