Zamek arcybiskupów gnieźnieńskich w Uniejowie w XV wieku w świetle źródeł pisanych

Zofia Wilk-Woś

doi:10.18778/2299-8403.04.03

Autor

Zofia Wilk-Woś Społeczna Akademia Nauk w Łodzi, ul. Sienkiewicza 9, 90–113 Łódź

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.04.03

Słowa kluczowe:

Uniejów, zamek arcybiskupów gnieźnieńskich, XV w., rozbudowa zamku

Abstrakt

Zamek arcybiskupów gnieźnieńskich w Uniejowie po pierwszej rozbudowie, przeprowadzonej około połowy XV w., był jedną z najciekawszych i najbardziej rozbudowanych warowni późnego średniowiecza w centralnej Polsce. Piętnastowieczne źródła dotyczące obiektu obronnego w Uniejowie są niezwykle lakoniczne. Są to pojedyncze zapiski w aktach arcybiskupich, konsystorskich czy metryce kapituły gnieźnieńskiej. Dotyczą one głównie kwestii zarządu zamkiem uniejowskim lub informują nas o wydarzeniach, które miały miejsce na zamku. Walory rezydencjonalne zamku powodowały, że był on miejscem częstych przystanków na drodze arcybiskupich podróży, zaś jego walory obronne decydowały zapewne o tym, że był wykorzystywany jako schronienie dla skarbów kapituły gnieźnieńskiej.

Bibliografia

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie.
Google Scholar

Akta działalności arcybiskupa Jan Gruszczyńskiego: ACap., A2.
Google Scholar

Akta działalności arcybiskupa Wincentego Kota: ACap., A1.
Google Scholar

Akta działalności arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego: ACap., A3.
Google Scholar

Akta kapituły metropolitalnej gnieźnieńskiej. Decretalia: ACap., B14, B 15, B 16.
Google Scholar

Libri privilegiorum: ACap. B5, B6.
Google Scholar

Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie.
Google Scholar

Rachunki kapituły łęczyckiej (rkps 6568).
Google Scholar

Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. I, Acta capitulorum Gneznensis, Poznansiensis et Vladislaviensis (1408–1530), Kraków 1894.
Google Scholar

Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, wyd. J. Szlachtowski, [w:] Monumenta Poloniae Historica (dalej: MPH), t. II, Lwów 1872.
Google Scholar

Joannis Dlugossi Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, ks. 10: 1370–1405, Warszawa 1985, ks. 10 i 11: 1406–1412, Warszawa 1997, ks. 12: 1445–1461, Kraków 2003, ks. 12: 1462–1480, Kraków 2005.
Google Scholar

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. V, wyd. F. Piekosiński. Poznań 1908.
Google Scholar

Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, wyd. 2, t. I, Poznań 1890.
Google Scholar

Notae Gneznenses, wyd. W. Kętrzyński, [w:] MPH, t. V, Lwów 1888.
Google Scholar

Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych, wyd. I. Daniłowicz, t. 2, Wilno 1862.
Google Scholar

Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, wyd. A. Theiner, t. II, Rzym 1861.
Google Scholar

Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
Google Scholar

Biskup M., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959.
Google Scholar

Chmarzyński G., Brand (Brandt) Hans, PSB, t. II, Kraków 1936.
Google Scholar

Czyżak M., Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408–1448, Poznań 2003.
Google Scholar

Gąsiorowski A., Skierska I., Oficjalaty okręgowe w późnośredniowiecznej archidiecezji gnieźnieńskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, nr 47, 1995, s. 93–124.
Google Scholar

Górczak Z., Kariery majątkowe rodzin aspirujących do kręgu elity możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI w., Poznań 2013.
Google Scholar

Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
Google Scholar

Hirsch T., Oberpfarrkirche von St. Marien in Danzig, Danzig 1843.
Google Scholar

Jabłońska A., Archidiakonat uniejowski w okresie staropolskim, „Biuletyn Uniejowski”, t. 1, 2012, s. 141–156.
Google Scholar

Jabłońska A., Kapituła uniejowska do początków XVI wieku, Kielce 2005.
Google Scholar

Kajzer L., Augustyniak J., Wstęp do studiów nad świeckim budownictwem obronnym sieradzkiego w XIII– XVII/XVIII wieku, Łódź 1986.
Google Scholar

Kajzer L., Kołodziejski, Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2007.
Google Scholar

Kajzer L., Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004.
Google Scholar

Kajzer L., Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce w X–XVIII wieku, Łódź 1993.
Google Scholar

Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy: prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, t. II, Poznań 1888.
Google Scholar

Krantz L., Zamek w Uniejowie, Warszawa–Poznań 1980.
Google Scholar

Kras P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Toruń 1998.
Google Scholar

Nowak T., Szymczak J., Obiekty obronne w Sieradzkim i Wieluńskim w świetle źródeł pisanych (do końca XVI w.), [w:] T.J. Horbacz, L. Kajzer (red.), Między Północą a Południem. Sieradzkie i Wieluńskie w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych. Materiały z sesji naukowej w Kościerzynie koło Sieradza (4–6 grudnia 1991 r.), Sieradz 1993.
Google Scholar

Olejnik K., Grody i zamki w Wielkopolsce, Poznań 1993.
Google Scholar

Pastwiński Z., Jan z Czarnkowa o zajęciu zamku w Uniejowie w 1381 roku, „Biuletyn Uniejowski”, t. 3, 2014.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.03.09

Salm J., Zabytki Uniejowa. Urbanistyka i architektura, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Polskie Towarzystwo Historyczne, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Sikorski Cz., Zamek w pałuckiej Wenecji, Bydgoszcz 1986.
Google Scholar

Subera I., Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1981.
Google Scholar

Szymczak J., Początki broni palnej w Łowiczu, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, t. 2, 1996.
Google Scholar

Szymczak J., Początki broni palnej w Polsce (1383–1533), Łódź 2004.
Google Scholar

Szymczak J., Uniejów do schyłku XVI wieku, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Polskie Towarzystwo Historyczne, Łódź–Uniejów 1995.
Google Scholar

Topolski J., Rozwój latyfundium gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1955.
Google Scholar

Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupów gnieźnieńskich w średniowieczu z uwzględnieniem stosunków gospodarczych w XIV i XV w., Lwów 1929.
Google Scholar

Wiesiołowski J., Marcin Poniecki – awanturnik i poeta późnośredniowieczny, „Rocznik Leszczyński”, t. 6, 1982.
Google Scholar

Wilk-Woś Z., Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1437–1493), Łódź 2013.
Google Scholar

Wilk-Woś Z., Władysław z Oporowa (ok. 1395–1453) podkanclerzy królewski, biskup włocławski i arcybiskup gnieźnieński, „Studia Claromontana”, 21, 2003.
Google Scholar

Witanowski M. R., Uniejów, „Ziemia”, R. 4, 1913.
Google Scholar

Wroniszewski J., Nobiles Sandomirienses. Rody Dębnów, Janinów, Grzymałów, Doliwów i Powałów, Kraków 2013.
Google Scholar