Archiwum zmian środowiska naturalnego okresu przełomu plejstocen-holocen w basenie uniejowskim

Danuta Dzieduszyńska

doi:10.18778/2299-8403.02.03

Autor

Danuta Dzieduszyńska Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii https://orcid.org/0000-0002-2284-2183

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.02.03

Abstrakt

Archives of changes in the natural environments are gathered in various kinds of sediments,depending on the time in the history of the Earth. The Quaternary environmental variations are recorded from the ocean cores and the Greenland or Antarctic ice cores. High temporal resolution for shorter periods may be derived from annually laminated lacustrine sediments. A versatile archive for palaeogeographical reconstruction of the time of the Pleistocene–Holocene transition in the fluvial has been found at Koźmin Las site in the Uniwejów Basin of the middle Warta river valley. Well-preserved remains of pine subfossil forest as trunks and in situ stumps and accompanying organic deposits, of the late Alleröd and Younger Dryas age, have been subjected to multiproxy palaeoecological analysis and geological investigations. The sediments stored signals of a few short terrestrial events intrrupted by periodic floods. It has been concluded that the forest was destroyed by deteriorating hydrological conditions or a sudden catastrophic event, like a strong wind, in response to a global climatic change of the Pleistocene–Holocene transition. The Late Weichselian natural events recorded at the site point to a possible reaction of the fluvial system in a changing climate and environment. The knowledge about the past is essential to the creation of current ecosystem management strategies.

Bibliografia

Alley R. B., Meese D. A., Shuman C. A., Gow A. J., Taylor K. C., Grootes P. M., White W. C., Ram M., Waddington E. D., Mayewski P. A., Zielinski G. A., Abrupt increase in Greenland snow accumulation at the end of the Younger Dryas event, ,,Nature" 1993, 362, s. 527-529.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1038/362527a0

Andrzejak K., Rozprzestrzenienie i uwarunkowania rozwoju późnovistuliańskich osadów organicznych w Koźminie [maszynopis pracy magisterskiej], Archiwum Katedry Geomorfologii i Paleogeografii UŁ, Łódź 2012.
Google Scholar

Björck S., Younger Dryas Oscillation, Global Evidence, [w:] S. A. Elias (ed.), Encyclopedia of Quaternary Science, vol. 3, Elsevier B.V., Oxford 2007, s. 1085-1093.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/B0-444-52747-8/00134-4

Bradley R. S., Paleoclimatology: Reconstructing Climates of the Quaternary, ,,International Geophysic Series" 1999, vol. 68.
Google Scholar

Dylik J., The main elements of the Upper Pleistocene paleogeography in Central Poland, ,,Biuletyn Peryglacjalny" 1967, 16, s. 85-115.
Google Scholar

Dylikowa A., Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu, [w:] R. Galon, J. Dylik (red.), Czwartorzęd Polski, PWN, Warszawa 1967, s. 353–371.
Google Scholar

Dzieduszyńska D., Ochłodzenie młodszego dryasu i jego efekty morfogenetyczne w regionie łódzkim, ,,Acta Geographica Lodziensia" 2011, 98.
Google Scholar

Dzieduszyńska D., Kittel P., Basen uniejowski - historia i stan badań paleogeograficznych w Uniwersytecie Łódzkim, ,,Biuletyn Uniejowski" 2012, 1, s. 189-203.
Google Scholar

Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Brooks S. J., Korzeń K., Krąpiec M., Pawłowski D., Płaza D., Płóciennik M., Stachowicz-Rybka R., Twardy J., Environmental infiuence on forest development and decline in the Warta River valley (Central Poland) during the Late Weichselian, ,,Quaternary International" [w druku].
Google Scholar

Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Twardy J., Paleogeograficzne elementy rozwoju doliny Warty w Kotlinie Kolskiej w świetle badań w stanowisku „Koźmin Las", ,,Acta Geographica Lodziensia" 2012, 100, s. 35-49.
Google Scholar

Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Geologic position of the Younger Dryas subfossil forest in the Warta River Valley, central Poland, ,,Bulletin of the Geological Society of Finland" 2012, 84, 1, s. 69–79.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17741/bgsf/84.1.006

Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Krąpiec M., The age of the subfossil trunk horizon in deposits of the Warta River valley (central Poland) based on I4C datings, ,,Geochronometria" 2011, 38 (4), s. 334–340.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/s13386-011-0019-4

Forysiak J., Ewolucja doliny Warty między Burzeninem a Dobrowem po zlodowaceniu warty, ,,Acta Geographica Lodziensia" 2005, 90.
Google Scholar

Goździk J., A permafrost and its impact on some depositional conditions between 20 and 10 ka in Poland, ,,Biuletyn Peryglacjalny" 1995, 34, s. 53-72.
Google Scholar

Kittel P., Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Twardy J., Krąpiec M., Bijak S., Bronisz K., Zasada M., Płaza D., Badania „kopalnego lasu" ze schyłku vistulianu w dolinie Warty (Kotlina Kolska, środkowa Polska), ,,Studia i Materiały CEPL w Rogowie" 2012, 14, z. 1 (30), s. 238–245.
Google Scholar

Klatkowa H., Załoba M., Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia basenu uniejowskiego, [w:] Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek, red. W. Stankowski, Instytut Badań Czwartorzędu UAM, Poznań 1991.
Google Scholar

Kozarski S., Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacja geosystemu (~20-10 ka BP), ,,Dokumentacja Geograficzna" 1996, 1.
Google Scholar

Kozarski S., Rotnicki K., Problemy późnowurmskiego i holoceńskiego rozwoju den dolinnych na Niżu Polskim, ,,Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej PTPN" 1978, 19.
Google Scholar

Kozłowski S. K., Wielka historia świata, t. 1, Świat przed „rewolucją" neolityczną, Forga Oficyna Wydawnicza, Kraków 2004.
Google Scholar

Krajewski K., Późnoglacjalne i holoceńskie procesy wydmotwórcze w pradolinie warszawsko-berlińskiej w widłach Warty i Neru, ,,Acta Geographica Lodziensia" 1977, 39.
Google Scholar

Lowe J. J., Rasmussen S. O., Björck S., Hoek W. Z., Steffensen J. P., Walker M. J. C., Yu Z. C., Synchronization of palaeoenvironmental events in the North Atlantic region during the Last Termination: a revised protocol recommended by the 1NT1MAE group, ,,Quaternary Science Review" 2008, 27, s. 6-17.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2007.09.016

Madeyska T., Zróżnicowanie roślinności Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia, ,,Studia Geologica Polonica" 1998, 113, s. 137-180.
Google Scholar

Madeyska T., Kozłowski S. K., Human settlement and palaeoenvironmental changes in Poland 20.000-8.000 years ago, ,,Biuletyn Peryglacjalny" 1995, 34, s. 103-124.
Google Scholar

Manikowska B., Gleby kopalne i okresy pedogenetyczne w ewolucji środowiska Polski środkowej po zlodowaceniu warciańskim, ,,Acta Geographica Lodziensia" 1999, 76, s. 41-100.
Google Scholar

Petera J., Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna, ,,Acta Geographica Lodziensia" 2002, 83.
Google Scholar

Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Wymowa paleogeograficzna horyzontu pni kopalnych w osadach późnego vistulianu, ,,Acta Geographica Lodziensia" 2007, 93, s. 57-66.
Google Scholar

Petera-Zganiacz J., Forysiak J., Historia rozwoju doliny Warty w basenie uniejowskim, ,,Biuletyn Uniejowski" 2012, 1, s. 23-41.
Google Scholar

Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T., Madeyska T., Starkel L., Lake Gościąż, central Poland. A monographic study, Part 1, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków 1998.
Google Scholar

Shackleton N. J., Opdyke N. D., Oxygen isotope and paleomagnetic stratigraphy of equatorial Pacific core V28-238. Oxygen isotope temperatures and its volumens on a I0 year scale, ,,Quaternary Research" 1973, 3, 1, s. 39-55.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0033-5894(73)90052-5

Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2007.
Google Scholar

Spurk M., Kromer B., Peschke P., Dendrochronologische, palynologische und Radiokarbon-Untersuchungen eines Waldes aus der Jungeren Tundrenzeit, ,,Quartar" 1999, 49/59, s. 34-48.
Google Scholar

Starkel L., Paleogeografia holocenu, PWN, Warszawa 1977.
Google Scholar

Starkel L., Współczesna rzeźba Polski dziedziczy cechy peryglacjalne, ,,Przegląd Geograficzny" 2005, 77, 1, s. 11–19.
Google Scholar

Starkel L., Gębica P., Evolution of river valleys in Southern Poland during the Pleistocene-Holocene transition, ,,Biuletyn Peryglacjalny" 1995, 34, s. 177-190.
Google Scholar

Turkowska K., Recognition of valleys evolution during the Pleistocene-Holocene transition in non- glaciated regions of Polish Lowlands, ,,Biuletyn Peryglacjalny" 1995, 34, s. 209-227.
Google Scholar

Turkowska K., Geomorfologia regionu łódzkiego, Wyd. UŁ, Łódź 2006.
Google Scholar

Walker M. J. C., Björck S., Lowe J. J., Cwynar L. C., Johnsen S., Knudsen K. L., Wohlfarth B., INTIMATE group, Isotopic "events" in the GRIP ice core: a stratotype for the late Pleistocene, ,,Quaternary Science Review" 1999, 18, s. 1143-1150.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-3791(99)00023-2

Wasylikowa K., Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy, ,,Biuletyn Peryglacjalny" 1964, 13, s. 261-376.
Google Scholar