Rola procesów glacjalnych w kształtowaniu rzeźby południowego obrzeżenia Kotliny Kolskiej

Autor

  • Zbigniew Rdzany Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Fizycznej
  • Aleksander Szmidt Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Fizycznej
  • Katarzyna Tarnawska Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Fizycznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.02.01

Słowa kluczowe:

rzeźba glacjalna, zlodowacenie Warty, czwartorzęd, metody GIS, Kotlina Kolska, Polska Środkowa, pradolina Bzury-Neru, oscylacje lądolodu, kemy

Abstrakt

The article analyses the southern part of the expansion of the Bzura-Ner Spillway (Bzura-Ner Pradolina), called the Koło Basin as well as neighbouring areas of the Łask Upland Plain and the Turek Upland Plain. The purpose of the study was to present the role of Pleistocene glaciations, especially the Warta Glaciation and, in particular, their role in the evolution of land relief in this area. It was noted that morphological activity of continental glaciers depended on morphology, lithology and dynamics of the bedrock. Special attention was paid to effects characteristic of the transgression and disappearance of the Warta ice sheet. A survey of geological and geomorphological literature, analyses of archival data, mainly the accounts of geological drillings as well as results of geomorphological and palaeogeomorphological research constitute the basis for the presented data and views. It was found that successive continental glaciers had reduced height differences of the Pleistocene bedrock without obliterating the main forms in the area. Despite the genetic diversity of forms, postglacial forms and sediments – which emerged during the glaciation of the Warta (the last glaciation in this area) – play a predominant part in the described area. The features of glacial tills and fluvioglacial and limnoglacial sediments which form Wartian mounds, hills, and ridges prove that at the end of the Warta glaciation, during deglaciation (in the Bzura sub-phase), the dynamics of glacial processes was intensified. Accumulation of ice in the lower part of the current Koło Basin was conducive to increased dynamics of the ice lobe through oscillations and, possibly, through glacial surges. However, activity of the ice sheet edge has been blurred as a result of areal deglaciation, which is documented by numerous kames – the most widespread convex glacial forms in the area.

Bibliografia

Baliński W., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologiczne Polski 1: 5O OOO. Arkusz Lutomiersk, PIG, Warszawa 1992.
Google Scholar

Baliński W., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1: 5O OOO. Arkusz Lutomiersk, PIG, Warszawa 1990.
Google Scholar

Ber A., Mapa glacitektoniczna Polski 1: 1 OOO OOO, PIG, Warszawa 2006.
Google Scholar

Czubla P., Eratyki fennoskandzkie w utworach czwartorzędowych Polski środkowej i ich znaczenie stratygraficzne, Acta Geogr. Lodz., 80, Łódź 2001.
Google Scholar

Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Lithological and petrographic features of till in the Koźmin region and their value for stratigraphical interpretation of glacial Lake Koźmin deposits, Central Poland, „Geologija", 52, 2010.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10056-010-0001-5

Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Grajoszek M., Wiśniewska M., Charakterystyka litologiczno-petrograficzna osadów czwartorzędowych w dolinie Warty (stanowisko Koźmin-Północ), Przegl. Geol., 61 (2), 2013.
Google Scholar

Czyż J., Forysiak J., Kamiński J., Klatkowa H., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1: 5O OOO. Arkusz Dobra, PIG, Warszawa 2008.
Google Scholar

Dadlez R., Marek S., Pokorski J., Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoiku 1: 1 OOO OOO, Ministerstwo Środowiska i Państwowy Instytut Geologiczny, Wydawnictwo Kartograficzne Polskiej Agencji Ekologicznej, Warszawa 2002.
Google Scholar

Domosławska M. D., Szczegółowa mapa geologiczna 1: 5O OOO. Arkusz Łęczyca, IG, Warszawa 1960.
Google Scholar

Dutkiewicz L., Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 5O OOO. Arkusz Parzęczew, PIG, Warszawa 1992.
Google Scholar

Dutkiewicz L., Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1: 5O OOO. Arkusz Parzęczew, PIG, Warszawa 1992.
Google Scholar

Dylikowa A., Geografia Polski. Krainy geograficzne, PZWS, Warszawa 1973.
Google Scholar

Dzieduszyńska D., Kittel P., Basen uniejowski - historia i stan badań paleogeograficznych w Uniwersytecie Łódzkim, „Biuletyn Uniejowski" 2012, t. 1.
Google Scholar

Forysiak J., Kamiński J., Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 5O OOO. Arkusz Unie}ów, PIG, Warszawa 2011.
Google Scholar

Jewtuchowicz S., Geneza pradoliny warszawsko-berlińskie między Nerem a Moszczenicą, Prace Geogr. IG PAN, 62, Warszawa 1967.
Google Scholar

Karnkowski P., Wgłębne przekroje geologiczne przez Niż Polski, WG, Warszawa 1980.
Google Scholar

Klatkowa H., Załoba M., Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia Basenu Uniejowskiego, [w:] Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek, red. W. Stankowski, Inst. Badań Czwartorzędu Uniw. A. Mickiewicza, Poznań 1991.
Google Scholar

Klatkowa H., Załoba M., Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 5O OOO. Arkusz Warta, PIG, Warszawa 1992.
Google Scholar

Kłysz P., Morfogeneza zespołu form marginalnych między Koninem, Kołem a Turkiem, Prace Uniw. A. Mickiewicza, Ser. Geogr., 23, Poznań 1981.
Google Scholar

Kobojek E., Naturalne uwarunkowania różnych reakcji rzek nizinnych na antropopresję, Rozprawy habilitacyjne Uniwersytetu Łódzkiego, Wyd. UŁ, Łódź 2009.
Google Scholar

Kobojek E., Położenie fizycznogeograficzne miasta i gminy Uniejów, „Biuletyn Uniejowski" 2012, t. 1.
Google Scholar

Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2001.
Google Scholar

Krzemiński T., Cechy rozwoju i zaniku lądolodu warciańskiego w środkowej Polsce, Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. Phisica, 1, 1997.
Google Scholar

Petera-Zganiacz J., Forysiak J., Historia rozwoju doliny Warty w basenie uniejowskim, „Biuletyn Uniejowski" 2012, t. 1.
Google Scholar

Rdzany Z., Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim, Rozprawy habilitacyjne Uniwersytetu Łódzkiego, Wyd. UŁ, Łódź 2009.
Google Scholar

Sokołowski S., Rola halokinezy w rozwoju osadów mezozoicznych i kenozoicznych struktury Mogilna i synklinorium mogileńsko-łódzkiego, Prace IG, 50, Warszawa 1966.
Google Scholar

Stankowski W., Krzyszkowski D., Stratygrafia czwartorzędu okolic Konina, [w:] Przemiany środowiska przyrodniczego Konin-Turek, red. W. Stankowski, Poznań 1991.
Google Scholar

Szmidt A., Wpływ podłoża na rzeźbę i osady czwartorzędu na obszarze województwa łódzkiego w świetle wybranych metod GIS, maszynopis pracy doktorskiej, Katedra Geografii Fizycznej WNG UŁ, Łódź 2012.
Google Scholar

Terpiłowski S., Genesis of the transverse kame trains in eastern Poland, „Sedimentary Geology", 193, 2007.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2005.06.014

Trzmiel B., Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 5O OOO. Arkusz Turek, PIG, Warszawa 1996.
Google Scholar

Wasiak G., Północno-zachodnie przedpole Wyżyny Łódzkiej podczas zaniku lądolodu warty, Acta Geogr. Lodz., 41, 1979.
Google Scholar

Wiśniewski E., The problem of outflow from the ice-dammed lake in the Warsaw Basin during the Leszno phase, Prace Geogr., 189, 2003.
Google Scholar

Wiśniewski E., Andrzejewski L., The problem of the Warsaw ice-dammed lake drainage trough the Warsaw-Berlin-Pradolina at the last ice-sheet maximum, Z. Geomorph., N.F. Suppl.,-Bd., 95, Berlin–Stuttgart 1994.
Google Scholar

Załoba M., Ślady oscylacji lądolodu warciańskiego we wschodniej części międzyrzecza Warty i Prosny, Acta Geogr. Lodz., 71, 1996, s. 275-288.
Google Scholar

Załoba M., Uwagi dotyczące wykształcenia i mechanizmów deformacji struktur glacitektonicznych w Pagórkach Warciańskich, Acta Geogr. Lodz., 72, 1996, s. 153–210.
Google Scholar

Załoba M., Czubla P., Examples of deformation structures in deposits of different ages in the vicinity of the Uniejów basin and the eastern part of the Turek Plateau, Acta Geogr. Lodz., 68, 1995, s. 197–212.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2013-12-30

Jak cytować

Rdzany, Z., Szmidt, A., & Tarnawska, K. (2013). Rola procesów glacjalnych w kształtowaniu rzeźby południowego obrzeżenia Kotliny Kolskiej. Biuletyn Uniejowski, 2, 5–22. https://doi.org/10.18778/2299-8403.02.01

Numer

Dział

Articles