Wybrane zagadnienia toponimiczne w kontekście przemian osadniczych na przykładzie gminy Szadek

Monika Cepil; Tomasz Figlus

doi:10.18778/1643-0700.18.02

Autor

Monika Cepil Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31
Tomasz Figlus

DOI:

https://doi.org/10.18778/1643-0700.18.02

Słowa kluczowe:

toponimia, geografia historyczna, osadnictwo, Szadek

Abstrakt

W artykule zaprezentowano wyniki badań na temat przemian toponimicznych na obszarze współczesnej gminy miejsko-wiejskiej Szadek pod wpływem rozwoju osadnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia różnych form zagospodarowania przestrzennego oraz wpływu czynników polityczno-administracyjnych. Podjęto kwestie genezy i zmienności nazewniczej jednostek osadniczych lub ich części w różnych okresach historycznych: od średniowiecza aż po czasy współczesne. W skali lokalnej pozwoliło to wykryć zróżnicowanie w zakresie typów toponomastycznych oraz szereg interesujących zależności i prawidłowości w kontekście przemian geograficzno-historycznych osadnictwa na badanym obszarze.

Bibliografia

Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego, sygn. 85.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Terrestria Siradiensia, ks. I, f. 57.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych, Terrestria Szadkoviensia, ks. II, f. 99v.
Google Scholar

Dziennik Królestwa Polskiego, 1864, t. 62, nr 187–193.
Google Scholar

Dziennik Urzędowy, Wojewódzka Rada Narodowa w Łodzi, Uchwała nr 26/54, poz. 92, 4.10.1954.
Google Scholar

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, Uchwała nr XXXVII/242/2017, poz. 3979, Rady Gminy i Miasta Szadek, 30.08.2017 r.
Google Scholar

Dziennik Ustaw Nr 96, poz. 603, z dnia 24.07.1998 r.
Google Scholar

Dziennik Ustaw Nr 166, poz. 1612, z dnia 29.08.2003 r.,
Google Scholar

Dziennik Ustaw Nr 17, poz. 141, z dnia 16.12.2009 r.
Google Scholar

Dziennik Ustaw poz. 200, z dnia 13.12.2012 r.
Google Scholar

Dziennik Ustaw, poz. 744, z dnia 1.04.2016 r.
Google Scholar

Jan Łaski, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, Wyd. J. Łukowski, Gniezno 1880-1881, t. 1-2.
Google Scholar

Kodeks dyplomatyczny Polski, Wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1878, t. 2.
Google Scholar

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, Wyd. F. Piekosiński, nr 675, Poznań 1908, t. 5.
Google Scholar

Księgi sądowe łęczyckie od 1385 do 1419, cz. 1, [w:] Teki A. Pawińskiego, Warszawa 1897, t. 3.
Google Scholar

Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, Poznań 1890, t. 1.
Google Scholar

Matricularum Regni Poloniae summaria, Wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1910, cz. IV/1, nr 448.
Google Scholar

Obwieszenie Burmistrza Gminy i Miasta Szadek z dnia 2.09.2014 r.
Google Scholar

Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 2: Wielkopolska, [w:] Źródła Dziejowe, t. 13, Warszawa 1883.
Google Scholar

Uchwała Nr 7/21/X/2009, Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych.
Google Scholar

Visitationes bonorum archiepiscopatus necnon capituli Gnesnensis saeculi XVI, Wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920, s. 250; MRPS, IV/1, nr 3232 (zapiska z 1520 r.).
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Część Leśnictwa Szadek i Ekonomii Męka, Zbiór Kartograficzny, 1840, sygn. 271–4.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Plan miasta powiatowego Szadek w Obwodzie Sieradzkim w Guberni Kaliskiej z 1824 r., Zbiór Kartograficzny, sygn. 323–26.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Plan miasta Szadek z 1824 r., Zbiór Kartograficzny, sygn. 184–3.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Mapa majoratu Szadkowice z 1846 r., Zbiór kartograficzny, sygn. 93.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Mappa Wsiów Rządowych Szadkowice, Wielka Wieś, Kromolin zwanych do Ekonomii Męka należących w obwodzie Sieradzkim woj. Kaliskim, 1821, sygn. 133.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu, Zbiór kartograficzny, Plan gruntów wsi Cesarska Łaska z 1870 r., sygn. 441.
Google Scholar

Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Topograficzeskaja Karta Carstwa Polskiego, s. l, ca 1863, 1:126000, sygn. C 609.
Google Scholar

Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego, Zbiory kartograficzne, Polska Środkowa na mapie Polski Wacława Grodeckiego w przeróbce Andrzeja Pograbki z 1595 r., 1:2 284 000, sygn. K 11572.
Google Scholar

Karte von Südpreußen, David Gilly, Cron, Langner, 1793–1796, 1: 50000, ark. 56, Preussischer Kulturbesitz – Staatsbibliothek zu Berlin, sygn. Kart N 14431, fotokopia w Pracowni Atlasu Historycznego Instytutu Historii PAN.
Google Scholar

Wojskowy Instytut Geograficzny, Topographische Karte, kopia niemiecka, 1944, sygn. P42 S28 B, P42 S28 A.
Google Scholar

Bartoszewicz A., Obraz kartograficzny Szadku w XIX w., „Biuletyn Szadkowski” 2008, t.8, s. 85–91.
Google Scholar

Bartosiewicz B., Paczkowski K., Planowana obwodnica Szadku na tle układu drogowego miasta, „Biuletyn Szadkowski” 2007, t. 7.
Google Scholar

Bieńkowska D., Umińska-Tytoń E., Nazewnictwo miejskie Łodzi, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.
Google Scholar

Borek H., Nazwy miejscowe jako źródło historyczno-osadnicze, [w:] Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, red. J. Janczak, T. Ładogórski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 34–52
Google Scholar

Chłapowski K. , Lokalizacja miejscowości, [w:] Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, red. H. Rutkowski, Instytut Historii PAN, Warszawa 1998, s. 44.
Google Scholar

Dylik J., Rozwój osadnictwa w okolicach Łodzi, ŁTN, Łódź 1948.
Google Scholar

Figlus T., Geneza i zmiany struktury społeczno-gospodarczej osadnictwa wiejskiego w dobrach królewskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu szadkowskiego, „Biuletyn Szadkowski” 2015, t. 15, s. 89–108.
Google Scholar

Figlus T., Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa we wschodniej części gminy Szadek, „Biuletyn Szadkowski” 2016, t. 16, s.117–114.
Google Scholar

Figlus T., Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa w zachodniej części gminy Szadek, „Biuletyn Szadkowski” 2016, t. 16, s.91–115.
Google Scholar

Handke K., Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy, Wrocław 1970.
Google Scholar

Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926, t. 1.
Google Scholar

Kulesza M., Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne województwa łęczyckie i sieradzkie, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001.
Google Scholar

Kulesza M., Rozwój przestrzenny i współczesna struktura morfogenetyczna Szadku, „Biuletyn Szadkowski” 2003, t. 3, s. 55–71.
Google Scholar

Kwiatek J., Lijewski T., Leksykon miast polskich, Wyd. Muza, Warszawa 1998.
Google Scholar

Leksykon sołectw gminy Szadek, red. T. Marszał, Gmina i Miasto Szadek, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Ośrodek Badawczy Europejskiej Polityki Przestrzennej i Rozwoju Lokalnego, Łódź–Szadek 2004.
Google Scholar

Malec M., Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Google Scholar

Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Zarząd Miasta i Gminy Szadek, Szadek 1995.
Google Scholar

Matuszewski J., Nazwy administracyjne osad lokowanych na prawie niemieckim, Łódź 1974.
Google Scholar

Miszewska B., Informacyjna funkcja zachowanych średniowiecznych nazw ulicy Krakowa, Poznania i Wrocławia, Miasta w badaniach geografów, red. P. Trzepacz, J. Więcław-Michniewska, A. Brzos, IGiGP UJ, Kraków 2015, t. 1, s. 259–275.
Google Scholar

Rospond S., Historia osadnictwa w świetle toponomastyki, [w:] Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, red. J. Janczak, T. Ładogórski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 55–61.
Google Scholar

Rospond S., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław i in. 1984.
Google Scholar

Rymut K., Toponomastyka w służbie badań historyczno-osadniczych, „Onomastica” 1970, t. 15, s. 289–297.
Google Scholar

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1880–1902, t. 1–16.
Google Scholar

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Szadek, Zał. nr 1 do uchwały nr XXV/178/2012 Rady Gminy i Miasta Szadek z dnia 28.11.2012 r.
Google Scholar

Szkutnik P., Opis kościoła i probostwa w Szadku w połowie XIX w., „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 15, s. 69–87.
Google Scholar

Wąsicki J., Ziemie Polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793–1806, Zakład im. Ossolińskich, Wrocław 1957.
Google Scholar

Wójcik U., Polskie toponimy związane z organizacją gospodarczą państwa Wczesnopiastowskiego. Nazwy miejscowe motywowane antroponimami zbiorowymi, Wyd. Lexis, Kraków 2013.
Google Scholar

Wójcik U., Społeczno-gospodarcze uwarunkowania dziewiętnastowiecznego nazewnictwa miejscowego w Polsce, „Onomastica” 2015, nr LIX, s. 197–207.
Google Scholar

Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, ŁTN, Łódź 1966–1970, cz. 1–2.
Google Scholar