Uwagi na temat obrządku pogrzebowego grupy olsztyńskiej na przykładzie cmentarzyska w Kosewie, pow. mrągowski (dawn. Kossewen, Kreis Sensburg)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.30.10Słowa kluczowe:
grupa olsztyńska, Bałtowie Zachodni, okres wędrówek ludów, wczesne średniowiecze, obrządek pogrzebowyAbstrakt
The cemetery in Kosewo (former Kossewen, Kr. Sensburg; from 1938, Rechenberg) is one of the largest known necropolises dated to the Roman and Migration Periods found in the Mazurian Lakeland. The site was accidentally discovered during the construction works of the road linking Mrągowo with Mikołajki in 1887. Even though a large numer of features was discovered at the cemetery in Kosewo, only single finds or assemblages from that site have been published.
At the cemetery in Kosewo there were pit and urn burials. The pit burials contained, besides the remains of the deceased, also the remains of the pyre. The predominant burial type were urn graves. Among the 728 recorded burials the majority were urn graves, amounting to 611. It seems justifiable to assume that in the Olsztyn group the urn graves were generally predominant, with some local departures from the custom. We may also say that the graves from the late Migration Period were deposited closer to the Surface than the ones from the Roman Period. This phenomenon has been also recorded at the other cemeteries of the Olsztyn Group.
In the eastern part of the area settled by the Olsztyn Group, in which the Kosewo cemeteries are located, the burial grounds were usually made in the same places as the necropolises of the Bogaczewo culture. Large cemeteries used only in the Late Migration Period are exceptional. Graves from Phase E usually did not disturb the earlier burials, but at the cemetery in Kosewo this happened quite often. Basing on the research conducted so far it is possible to state that the graves from the Olsztyn Group were usually located in separate clusters located away from the graves from the Roman Period or only slightly overlapping with them.
In the urn graves of the Olsztyn Group the urns are sometimes covered with overturned bowl- or plate-shaped vessels, or beakers with hollow stems. No stone linings, pavements, or cist graves have been registered. Also no horse graves, which can be found in Mazuria of the Roman and Migration Periods, have been discovered at the cemetery in Kosewo. The cemetery yielded some finds of weapons in the assemblages dated to Phase E.
The decline of the Olsztyn Group is connected with the disappearance of archaeologically recordable burial rites. The change of the form of the burial rite probably did not concern cremation, which is recorded for the Prussian tribes from the Early Middle Ages. The change of the burial rites probably consisted in the introduction of a different form of deposition of the burials. Also at the cemetery in Kosewo no materials later than the 7th century have been recorded. The necropolis may have been abandoned or the way of depositing the burials was changed. The question about the final stages of use of the Olsztyn Group cemeteries may be answered by further investigations.
Pobrania
Bibliografia
Gall Anonim, Kronika Polska, przekład R. Grodecki, Wrocław 1982.
Google Scholar
Jakobson Spuścizna, Spuścizna naukowa Feliksa Jakobsona przechowywana w Latvijas Nacionālais Vēstures Muzejs w Rydze.
Google Scholar
PM–A 1848/1–4, Ortsakte Kossewen przechowywana w Prussia-Museum Archiv w Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie.
Google Scholar
Åberg N. (1919), Ostpreuβen in der Völkerwanderungszeit, Uppsala-Leipzig.
Google Scholar
Andrzejowski J., Cieśliński A. (2007), Germanie i Bałtowie u schyłku starożytności. Przyjazne związki, czy wrogie sąsiedztwo, [w:] Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa 26–27 marca 2003, red. A. Bitner-Wróblewska, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Warszawie, Warszawa, s. 279–319.
Google Scholar
Antoniewicz J. (1952), (rec.) E. Šturms „Die etnische Deutung der masurgermanischen Kultur”, Contributions of Baltic University, nr 31, Pinneberg 1947, „Sprawozdania PMA”, t. IV, z. 3–4, s. 215–220.
Google Scholar
Baranowski T. (1996), Pochówki koni z Tumian w woj. olsztyńskim, „Archeologia Polski”, t. 41, z. 1–2, s. 65–130.
Google Scholar
Baranowski T. (2004), Awarowie na Mazurach, [w:] Hereditatem Cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, red. Z. Kobyliński, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 157–164.
Google Scholar
Bitner-Wróblewska A. (2000), Early Migration Period in the Mazurian Lakeland – phantom or reality?, [w:] Die spätrömischen Kaiserzeit und die frühe Völkerwanderungszeit in Mittel- und Osteuropa, red. M. Mączyńska, T. Grabarczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 153–167.
Google Scholar
Bitner-Wróblewska A. (2001), From Samland to Rogaland. East-West connections in the Baltic basin during the Early Migration Period, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa.
Google Scholar
Bitner-Wróblewska A. (2005), Suwalscy ,,pacyfiści”. Wpływ Gotów na obrządek pogrzebowy mieszkańców Suwalszczyzny w okresie wędrówek ludów?, [w:] Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, red. P. Łuczkiewicz, M. Gładysz-Juścińska, M. Juściński, B. Niezabitowska, S. Sadowski, Monumenta Studia Gothica, t. IV, UMCS, Lublin, s. 33–42.
Google Scholar
Bitner-Wróblewska A. (2008), Śladami kolekcji Prussia-Museum (1943-2008), [w:] Archeologiczne księgi inwentarzowe dawnego Prussia Museum. Die archäologischen Inventarbücher aus dem ehemaligen Prussia-Museum. Археологические инвентарные книги бывшего музея „Пруссия”, red. A. Bitner-Wróblewska, Aestiorum Hereditas, t. I, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Olsztyn, s. 46–61.
Google Scholar
Bujack G. (1880), Das Gräberfeld zu Reussen, Kr. Angerburg und zu Lehlesken, Kr. Ortelsburg, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia”, t. 5, s. 30–33.
Google Scholar
Bujack G. (1884), Vier Gräberfelder des sogen. Mittleren Eisenalters, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia”, t. 9, s. 146–152.
Google Scholar
Bujak F. (1948), Wenedowie na wschodnich wybrzeżach Bałtyku, Instytut Bałtycki, Gdynia–Bydgoszcz–Szczecin.
Google Scholar
Buttel-Reepen H. (1925), Über Fensterurnen, „Oldenburger Jahrbuch”, t. 29, s. 328–400.
Google Scholar
Buttel-Reepen H. (1927), Über Fensterurnen II, „Oldenburger Jahrbuch”, t. 31, s. 231–259.
Google Scholar
Dąbrowski K. (1975), Archäologische Untersuchungen in Tumiany, Kr. Olsztyn, „Zeitschrift für Archäologie”, t. 9, s. 265–280.
Google Scholar
Ebert M. (1926), Truso, „Schriften der Königsberger Gelehrten Gesellschaft”, Geisteswissenschaftliche Klasse, 3/1, Berlin, t. I, s. 71–81.
Google Scholar
Ehrlich B. (1931), Schwerter mit silberbeschlagenen Scheiden von Benkenstein, Kr. Elbing und einige west- und ostpreussiche vergleichstücke, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia”, t. 29, s. 16–46.
Google Scholar
Engel C. (1932), Die Bevölkerung Ostpreuβens in vorgeschichtlicher Zeit, Königsberg.
Google Scholar
Engel C. (1935), Aus ostpreuβischer Vorzeit, Königsberg.
Google Scholar
Engel C. (1939), Das jüngste heidnische Zeitalter in Masuren, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia”, t. 33, s. 41–57.
Google Scholar
Fromm L. (1932), Die Goten im Kreise Allenstein, „Unsere Heimat”, t. 24, s. 281–282.
Google Scholar
Gaerte W. (1929), Urgeschichte Ostpreuβens, Königsberg.
Google Scholar
Gąsowski J. (1985), Kultura pradziejowa na ziemiach polskich – zarys, PWN, Warszawa.
Google Scholar
Gładki M., Stokłosa K. (2015a), Wyniki badań ratowniczych przeprowadzonych w 2014 roku na cmentarzysku z okresu wędrówek ludów w Kosewie st. 2 (Kossewen III), [w:] Kosewo. Archiwalne cmentarzysko z okresu wędrówek ludów Kossewen III. Badania w roku 2014, red. A. Jaremek, Fundacja Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna, Warszawa, s. 25–34.
Google Scholar
Gładki M., Stokłosa K. (2015b), Katalog zabytków, [w:] Kosewo. Archiwalne cmentarzysko z okresu wędrówek ludów Kossewen III. Badania w roku 2014, red. A. Jaremek, Fundacja Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna, Warszawa, s. 95–128.
Google Scholar
Gręzak A. (2007), Groby koni na cmentarzyskach kultury bogaczewskiej, [w:] Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa 26–27 marca 2003, red. A. Bitner-Wróblewska, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Warszawie, Warszawa, s. 353–367.
Google Scholar
Hilberg V. (2009), Masurische Bügelfibeln. Studien zu den Fernbeziehungen der völkerwanderungszeitlichen Brandgräberfelder von Daumen und Kellaren. Daumen und Kellaren – Tumianuy i Kielary, Band 2, hrsg. A. Bitner-Wróblewska, C. von Carnap-Bornheim, V. Hilberg, W. Nowakowski, Schriften des Archäologischen Landesmuseums, t. 9, Neumünster.
Google Scholar
Hollack E., Bezzenberger A. (1900), Das Gräberfeld bei Kellaren im Kreise Allenstein, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia”, t. 21, s. 161–195.
Google Scholar
Hollack E., Peiser F. (1904), Das Gräberfeld von Moythienen, Königsberg.
Google Scholar
Jakobson F. (2009), Die Brandgräberfelder von Daumen und Kellaren im Kreise Allenstein, Ostpreussen. Daumen und Kellaren – Tumiany i Kilary, Band 1, hrsg.
Google Scholar
A. Bitner-Wróblewska, C. von Carnap-Bornheim, V. Hilberg, W. Nowakowski, Schriften des Archäologischen Landesmuseums, t. 9, Neumünster.
Google Scholar
Jaskanis J. (1968), Pochówki z końmi na cmentarzyskach protojaćwieskich z okresu rzymskiego i wędrówek ludów, „Rocznik Białostocki”, t. VIII, s. 77–111.
Google Scholar
Jaskanis J. (1974), Obrządek pogrzebowy zachodnich Bałtów u schyłku starożytności [I–V w.n.e.], Biblioteka Archeologiczna, t. 23, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar
Juga A., Ots M., Szymański P. (2003), Über die Vorteile der Bildung einer „didaktischen Kollektion”. Materialien der Bogaczewo-Kultur und Olsztyn-Gruppe in Ajaloo Instituut in Tallinn (Estland), [w:] Antyk i Barbarzyńcy. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Kolendo, red. A. Bursche, R. Ciołek, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 205–218.
Google Scholar
Kemke H. (1900), Das Gräberfeld v. Bartlickshof, „Schriften der Physikal-Ökonomischen Gesellschaft”, t. XLI, s. 108–134.
Google Scholar
Karczewska M., Karczewski M. (2007), Uwagi o obrządku pogrzebowym kultury bogaczewskiej na przykładzie cmentarzyska w Paprotkach-Kolonii, [w:] Kultura bogaczewska w 20 lat później. Materiały z konferencji, Warszawa 26–27 marca 2003, red. A. Bitner-Wróblewska, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Warszawie, s. 195–217.
Google Scholar
Knietz G. (1939), Von Grenzen und Landwehren in der altpreußischen Landschaft Sassen, „Alt Preußen”, t. 4/2, s. 44–47.
Google Scholar
Kowalski J. (1991), Z badań nad chronologią okresu wędrówek ludów na ziemiach zachodniobałtyjskich (faza E), [w:] Archeologia Bałtyjska. Materiały z konferencji. Olsztyn, 24–25 kwietnia 1988 roku, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, s. 67–85.
Google Scholar
Kowalski J. (2000), Chronologia grupy elbląskiej i olsztyńskiej kręgu zachodnio-bałtyjskiego (V–VII w.), „Barbaricum”, t. 6, Warszawa, s. 203–248.
Google Scholar
Kühn H. (1956), Das Problem der Masurgermanischen Fibeln in Ostpreussen, [w:] Documenta Archaeologica Wolfgang La Baume Dedicata, hrsg. O. Kleemann, Reinische Forschungen zur Vorgeschichte, Bd. 5, Verlag Röhrscheid, Bonn, s. 79–108.
Google Scholar
Laux F. (1998), Fensterurnen-Lochgefäße, [w:] 100 Jahre Helms Museum. Verbogene Schätze in den Sammlungen, hrsg. R. Busch, Veröffentlichungen des Helms-Museums, Wachholtz, Neumünster, s. 78.
Google Scholar
Nowakiewicz T., Wróblewski W. (2003), Ceramika ,,pruska” i ,,słowiańska” we wczesnośredniowiecznej Galindii, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, red. M. Dulinicz, Wydawnictwo UMCS, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Lublin-Warszawa, s. 166–181.
Google Scholar
Nowakowski W. (1989a), Studia nad ceramiką zachodniobałtyjską z okresu wędrówek ludów. Problem tzw. pucharków na pustych nóżkach, „Barbaricum”, t. 1, Warszawa, s. 101–147.
Google Scholar
Nowakowski W. (1989b), Kultura wielbarska a zachodniobałtyjski krąg kulturowy, [w:] Kultura wielbarska w młodszym okresie rzymskim, t. 2, red. J. Gurba, A. Kokowski, UMCS, Lublin, s. 143–159.
Google Scholar
Nowakowski W. (1995), Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza Mazurskiego, „Barbaricum”, t. 4, Warszawa.
Google Scholar
Nowakowski W. (1998a), Die Funde der römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit in Masuren, Museum für Vor- und Frühgeschichte, Berlin.
Google Scholar
Nowakowski W. (1998b), Jaćwieskie cmentarzysko warstwowe (?) w miejscowości Burdyniszki na Suwalszczyźnie, [w:] Studia z dziejów cywilizacji. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gąssowskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, red, A. Buko, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 119–123.
Google Scholar
Nowakowski W. (2000a), Die Olsztyn-Gruppe (masurgermanische Kultur) in der Völkerwanderungszeit. Das Problem ihrer chronologischen und territorialen Grenzen, [w:] Die spätrömischen Kaiserzeit und die frühe Völkerwanderungszeit in Mittel- und Osteuropa, red. M. Mączyńska, T. Grabarczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 168–180.
Google Scholar
Nowakowski W. (2000b), Dzieje zainteresowań archeologicznych w Prusach przed 1945 rokiem, [w:] Antiquitates Prussiae. Studia z archeologii dawnych ziem pruskich, red. J. Kolendo, W. Nowakowski, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 9–22.
Google Scholar
Nowakowski W. (2000c), Die Balten zwischen Weichsel und Memel zwischen 400 und 800 n. Chr. Ein Entwurf der Forschungsproblematik, „Archaeologia Baltica”, t. IV, s. 9–25.
Google Scholar
Nowakowski W. (bearb. von) (2001), Masuren, Corpus der Römischen Funde im Europäischen Barbaricum. Polen., Bd. 1, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar
Nowakowski W. (2004a), Schyłek grupy olsztyńskiej- próba nowego spojrzenia. „Nowe” materiały z cmentarzyska w Wólce Prusinowskiej w powiecie mrągowskim, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 4(246), s. 407–417.
Google Scholar
Nowakowski W. (2004b), Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich i z okresu wędrówek ludów w Muntowie, pow. Mrągowski, „Barbaricum”, t. 7, Warszawa, s. 191–247.
Google Scholar
Nowakowski W. (2005), Grób 600 ze stanowiska I w Kosewie na pojezierzu Mazurskim, [w:] Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu, red. P. Łuczkiewicz, M. Gładysz-Juścińska, M. Juściński, B. Niezabitowska, S. Sadowski, Monumenta Studia Gothica 4, Wydawnictwio UMCS, Lublin, s. 361–367.
Google Scholar
Okulicz J. (1958), Cmentarzysko z okresu rzymskiego odkryte w miejscowości Bogaczewo na przysiółku Kula, pow. Giżycko, „Rocznik Olsztyński”, t. I, s. 47–116.
Google Scholar
Okulicz J. (1973), Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Monografie Dziejów Społecznych i Politycznych Warmii i Mazur, nr 1, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar
Okulicz J. (1988), Problem ceramiki typu praskiego w grupie olsztyńskiej kultury zachodniobałtyjskiej (VI–VII w. n.e.), „Pomorania Antiqua”, t. XIII, s. 103–133.
Google Scholar
Okulicz-Kozaryn Ł. (1983), Życie codzienne Prusów i Jaćwięgów w wiekach średnich (IX–XIII w.), PIW, Warszawa.
Google Scholar
Okulicz-Kozaryn Ł. (1997), Dzieje Prusów, FNP, Leopoldinum, Wrocław.
Google Scholar
Reich Ch., Menghin W. (2008), Prussia Sammlung w Museum für Vor- und Früfgeschichte w Berlinie, [w:] Archeologiczne księgi inwentarzowe dawnego Prussia Museum. Die archäologischen Inventarbücher aus dem ehemaligen Prussia-Museum. Археологические инвентарные книги бывшего музея „Пруссия”, red. A. Bitner-Wróblewska, Aestiorum Hereditas t. I, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Olsztyn, s. 68–97.
Google Scholar
Roeder F. (1928), Die sächsischen Fenstergefäße der Völkerwanderungszeit, „Bericht der Römisch Germanischen Komission”, t. 18, s. 149–187.
Google Scholar
Rudnicki M. (2004), Grób grupy olsztyńskiej z miejscowości Piecki, woj. warmińsko-mazurskie, „Barbaricum”, t. 7, Warszawa, s. 265–273.
Google Scholar
Rudnicki M. (2010a), Zabytki z kompleksu nekropoli w Kosewie, pow. mrągowski jako przykład rozwoju i kontaktów grupy olsztyńskiej w późnym okresie wędrówek ludów, Warszawa. Niepublikowana rozprawa doktorska, Archiwum Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Rudnicki M. (2010b), Grób 368 w Kosewie. Uwagi ponad 100 lat po odkryciu, [w:] Terra Barbarica. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, red. R. Prochowicz, J. Schuster, A. Urbaniak, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina, t. II, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja MAB, Łódź-Warszawa, s. 445–456.
Google Scholar
Sabaciński M. (2002), Materiał osteologiczny z Szestna-Czarnego Lasu, stan. Jako źródło informacji o pruskim stosie pogrzebowym, „Światowit”, t. IV (XLV), s. 205–228.
Google Scholar
Stawiarska T. (2003), Czarka z okresu wędrówek ludów z Mazur, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, red. M. Dulinicz, Wydawnictwo UMCS, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Lublin-Warszawa, s. 155–163.
Google Scholar
Szter I. (2010), Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich i okresu wędrówek ludów w Kamieniu na Pojezierzu Mazurskim, „Wiadomości Archeologiczne”, t. LXI, s. 200–332.
Google Scholar
Szymański P. (2004), Cmentarzysko kultury bogaczewskiej i grupy olsztyńskiej w Zalcu koło Mrągowa, na Pojezierzu Mazurskim, „Barbaricum”, t. 7, Warszawa, s. 153–190.
Google Scholar
Szymański P. (2005), Mikroregion osadniczy z okresu wpływów rzymskich w rejonie jeziora Salęt na Pojezierzu Mazurskim, „Światowit”, Suplement Series P: Prehistory and Middle Ages, vol. 10, Warszawa.
Google Scholar
Urbańczyk P. (1978), Geneza wczesnośredniowiecznych metalowych pochew broni białej ze stanowisk kultury pruskiej, „Przegląd Archeologiczny”, t. 26, s. 107–145.
Google Scholar
Valujev A. (1995), Die Geschichte des Kliningrader Bestandes der Prussia-Sammlung, [w:] Die Prussia Sammlung. Der Bestand im Museum für Geschichte und Kunst Kaliningrad, hrsg. Ph. Adlung, C. V. Carnap-Bornheim, T. Ibsen, A. Valujev, Hauschil, Schleswig, s. 49–111.
Google Scholar
Valujev A. (2008), Historia odkrycia ksiąg inwentarzowych i części zbiorów Prussia-Museum w Kaliningradzie, [w:] Archeologiczne księgi inwentarzowe dawnego Prussia Museum. Die archäologischen Inventarbücher aus dem ehemaligen Prussia-Museum. Археологические инвентарные книги бывшего музея „Пруссия”, red. A. Bitner-Wróblewska, Aestiorum Hereditas, t. I, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Olsztyn, s. 98–109.
Google Scholar
Voigttmann K. (1941), Die westmasurische „Loch- und Fensterurnen, „Alt-Preußen”, t. 6, s. 36–46.
Google Scholar
Weller K. (1937), Der Ursprung der säschsischen Fenstergefäße der Völkerwanderungszeit, „Mannus”, t. 29, s. 187–192.
Google Scholar
Wiśniewska A. (2014), Łężany. Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów na Pojezierzu Mrągowskim. Badania w sezonie 2013, Fundacja Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna, Warszawa.
Google Scholar
Wróblewski W. (2000), Ossa cremata. Obrządek pogrzebowy Galindów we wczesnym średniowieczu w świetle znalezisk na grodzisku w Szestnie-Czarnym Lesie, „Światowit”, t. 43, Fasc. B, s. 268–285.
Google Scholar
Wróblewski W. (2006a), Aschenplätze – the forgotten burial rituals of the old Prussians, „Archaeologia Lituana”, t. 7, s. 221–234.
Google Scholar
Wróblewski W. (2006b), Ziemie pruskie i jaćwieskie w okresie plemiennym (VII/VIII–XII/XIII wieku), [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce, 15 lat później, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Instytut Archeologii UMK, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Toruń–Wrocław, s. 285–309.
Google Scholar
Wróblewski W. (2007), „Wędrujące” pogranicze. Południowa rubież osadnictwa pruskiego w okresie plemiennym (VII/VIII–XII/XIII w.), [w:] Pogranicze polsko-pruskie i krzyżackie, t. II, red. K. Grążawski, Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Muzeum w Brodnicy, Włocławek–Brodnica, s. 39–58.
Google Scholar
Wróblewski W., Nowakiewicz W., Bogucki M. (2003), Terra desolata. Wczesnośredniowieczna Galindia w świetle badań mikroregionu Jeziora Salęt, Studia Galindzkie, t. 1, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 157–180.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
