Refleksje nad perspektywami zachowania stanowisk neolitycznych w dorzeczu Tążyny
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.30.01Słowa kluczowe:
stanowiska neolityczne, dorzecze Tążyny, Kujawy, ochrona stanowisk archeologicznychAbstrakt
The Tążyna river is one of not large Kuyavian tributaries of the Vistula river. A unique feature of this river catchment area is a very high degree of biodiversity. It comprises, among others, the co-occurrence of zones of various lithology and genesis (morainic plains, valleys with outwash plain formations, outwash plains with holes) and relatively shallow occurrence of salt deposits supplying the groundwater with brine. They are accompanied by the occurrence of halophytes. The discussed region also abounds in numerous archaeological sources dated to the Neolithic. They document complicated processes of the Tążyna basin domestication. They were initiated by the appearance of agricultural societies of the Linear Pottery culture exploiting the environment of soils with the highest agricultural values. These groups also made an attempt of “tactical” use of podzols environments, however, due to its failure within the following centuries, they concentrated on earlier exploited areas. A real breakthrough was brought by the occurrence of the Funnel Beaker culture societies. They were mainly interested in less abundant, hitherto not used in terms of economy, environments. Probably at that time brine springs were also exploited. An excellent example of a settlement from this period is Wilkostowo 23/24 – one of the best recognized complexes of „funnel beakers” in Europe. In the following centuries the Tążyna basin was the scene of activeness of societies realising more mobile („globular amphoras” and „corded ware”) economic strategies.
The state of preservation and prospects of the Neolithic sites survival adversely correspond to the outstanding cognitive significance of the region under consideration. During the recent thirty – forty years a sharp increase of threats to part of them – especially to these located on the weakest soils (developed on sandy substratum) took place. Their areas are nowadays afforested, objects connected with vegetables storage are located on them, and they become purposes of minerals (sand, gravel) exploitation. In such a situation it is necessary to implement a local programme of protection of sites dated to the Neolithic. The author postulates that it should include verifying surface surveys, excavations and educational actions.
Pobrania
Bibliografia
Program Ochrony Środowiska dla gminy Aleksandrów Kujawski na lata 2006–2013, Aleksandrów Kujawski (praca w maszynopisie).
Google Scholar
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Aleksandrów Kujawski, 2013, Warszawa (praca w maszynopisie).
Google Scholar
Abramów J. (2014), Odciski roślinne na ceramice naczyniowej. Analiza archeobotaniczna, [w:] S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy, Instytut Archeologii UŁ, Łódź, s. 471–508.
Google Scholar
Andrałojć A. A., Woźniak M. (1988), Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe w Opokach woj. włocławskie, stanowisko 7, Wydawnictwo UAM, Inowrocław.
Google Scholar
Chachlikowski P. (1994), Osiedla kultury pucharów lejkowatych w Podgaju woj. włocławskie, stanowisko 6A, UAM, Poznań.
Google Scholar
Chachlikowski P. (1997), Kamieniarstwo późnoneolitycznych społeczeństw Kujaw, UAM, Poznań.
Google Scholar
Chachlikowski P., Czebreszuk J. (1990), Badania osadnictwa kultury amfor kulistych w rejonie zlewni rzeki Tążyny – Kanału Parchańskiego, [w:] Kultura amfor kulistych w rejonie Kujaw, red. A. Cofta-Broniewska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 355–396.
Google Scholar
Czebreszuk J. (1996), Społeczności Kujaw w początkach epoki brązu, PSO, Poznań.
Google Scholar
Czebreszuk J., Szmyt M. (2010), Społeczności Niżu Polskiego w III tys. przed Chr.: propozycja interpretacji kulturowo–społecznych, [w:] Mente et rutro. Studia archaeologica Johanni Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab amicis, collegis et discipulis oblate, eds. S. Czopek, S. Kadrow, Instytut Archeologii URz, Ressoviae-Mitel, s. 153–165.
Google Scholar
Czerniak L. (1988), Czynniki zewnętrzne w rozwoju kulturowym społeczeństw Kujaw w okresie wczesnego i środkowego neolitu, [w:] Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy, red. A. Cofta-Broniewska, UM, Inowrocław, s. 55–79.
Google Scholar
Czerniak L. (1994), Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach 5400–3650 p.n.e., IAiE PAN, Poznań.
Google Scholar
Czerniak L., Kośko A. (1993), Z badań nad genezą i systematyką kultury pucharów lejkowatych na Kujawach, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Danilewicz-Zielińska M. (2000), Biurko Konopnickiej, Open, Warszawa.
Google Scholar
Długosz-Kurczabowa K. (2003), Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, PWN, Warszawa.
Google Scholar
Domańska L. (1988), Rozwój kulturowy społeczeństw Kujaw w okresie późnego mezolitu, [w:] Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy, red. A. Cofta-Broniewska, UM, Inowrocław, s. 29–43.
Google Scholar
Domańska L. (1995), Geneza krzemieniarstwa kultury pucharów lejkowatych na Kujawach, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
Google Scholar
Domańska L. (2013), Krzemieniarstwo horyzontu klasycznowióreckiego kultury pucharów lejkowatych na Kujawach, Instytut Archeologii UŁ, Łódź.
Google Scholar
Domańska L., Forysiak J., Rzepecki J., Twardy J. (2013), The TRB culture settlement in the middle Tążyna Valley: a case study, [in:] Environment and subsistence – forty years after Janusz Kruk’s „Settlement studies…”, red. S. Kadrow, P. Włodarczak, Studien zur Archaologie in Ostmitteleuropa/Studia nad Pradziejami Europy Środkowej, t. 11, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Rzeszów–Bonn, s. 105–116.
Google Scholar
Domańska L., Rzepecki S. (2001), Osiedla kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska Przybranówek 43, gm. Aleksandrów Kujawski w świetle badań przeprowadzonych w latach 1994–1997, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, t. VII, s. 13–62.
Google Scholar
Domańska L., Rzepecki S. (2009), Chlewiska 132 Site: The Linear Band Pottery Culture Settlement from the Sandy Areas of the Kuyavia Region, [w:] Understanding the Past. Papers Offered to Stefan K. Kozłowski, eds. J. M. Burdukiewicz, K. Cyrek, P. Dyczek, K. Szymczak, Center for Research on the Antiquity of Southeastern Europe, University of Warsaw, Warsaw, s. 107–113.
Google Scholar
Domańska L., Rzepecki S. (2010), Obozowisko ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej na stanowisku 2 w Wiktorynie, woj. kujawsko-pomorskie, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 46, s. 107–126.
Google Scholar
Duma J. (1999), Gewässernamen im linken Zuflugßgebiet der Weichsel zwischen Pilica und Brda (Nazwy wodne w zlewsiku lewych dopływów Wisły od Pilicy po ujście Brdy), Franz Steiner Verlag, Stuttgart.
Google Scholar
Grygiel R. (2004), Neolit i początki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek, Tom I, Wczesny neolit, kultura ceramiki wstęgowej rytej, Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Konrada Jażdżewskiego, Łódź.
Google Scholar
Jaskanis D. (red.) (1992), Katalog archeologicznych zbiorów pozamuzealnych, z. 5, Kolekcja Instytutu Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Cz. 2, ODZ, Warszawa.
Google Scholar
Jaskanis D. (1993), Katalog archeologicznych zbiorów pozamuzealnych, z. 5.
Google Scholar
Kolekcja Instytutu Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Cz. 4, ODZ, Warszawa.
Google Scholar
Jaworski A. (2011), Hodowla lasu. Tom I. Sposoby zagospodarowania, odnawiania lasu, przebudowa i przemiana drzewostanów, PWRiL, Warszawa.
Google Scholar
Jóźwiak B. (2003), Społeczności subneolitu wschodnioeuropejskiego na Niżu Polskim w międzyrzeczu Odry i Wisły, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar
Kośko A. (1981), Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kultury pucharów lejkowatych. Grupa mątewska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Google Scholar
Matuszkiewicz J. M. (2008), Geobotanical regionalization of Poland (Regionalizacja geobotaniczna Polski), IGiPZ PAN, Warszawa, http://www.igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgik.html.
Google Scholar
Matuszkiewicz J. M. (2010), Geobotaniczna analiza specyfiki regionu kujawsko-pomorskiego, [w:] Ciepłolubne murawy w Polsce. Stan zachowania i perspektywy ochrony, red. H. Ratańska, B. Waldon, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz, s. 11–43.
Google Scholar
Okupny D., Fortuniak A., Tomkowiak J. (2014), Zapis procesów prehistorycznej antropopresji w dorzeczu środkowej Tążyny w świetle badań osadów biogenicznych z Wilkostowa, [w:] S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy, Instytut Archeologii UŁ, Łódź, s. 531–540.
Google Scholar
Pospieszny Ł. (2009), Zwyczaje pogrzebowe społeczności kultury ceramiki sznurowej w Wielkopolsce i na Kujawach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar
Przybył A. (2009), Społeczności późnoneolitycznej kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Problem wpływów z kręgu kultury badeńskiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar
Pyzel J. (2010), Historia osadnictwa społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej na Kujawach, Instytut Archeologii UG, Wydawnictwo Biblioteka Telgte, Gdańsk.
Google Scholar
Rzepecki S. (2004), Społeczności środkowo neolitycznej kultury pucharów lejkowatych na Kujawach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar
Rzepecki S. (2011), U źródeł megalityzmu w kulturze pucharów lejkowatych, Instytut Archeologii UŁ, Łódź.
Google Scholar
Rzepecki S. (2013), Beside the mainstream. Some reflections on the LBK in Kujavia, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. 65, s. 79–130.
Google Scholar
Rzepecki S. (2014), Wilkostowo. Neolityczny kompleks osadniczy, Tom I-II, Instytut Archeologii UŁ, Łódź.
Google Scholar
Szmyt M. (1996), Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach, UAM, Poznań.
Google Scholar
Szmyt M. (2013), Late Neolithic Landscapes on the Polish Lowland: people, culture and economy in Kujawy – 4th and 3rd millennia BC, Wydawnictwo Naukowe UAM, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Poznań–Bonn.
Google Scholar
Tarka R. (1992), Tektonika wybranych złóż soli w Polsce na podstawie badań mezostrukturalnych, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego 147, Warszawa.
Google Scholar
Waszczuk K. (2014), Wyniki analiz archeozoologicznych, [w]: S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy, Instytut Archeologii UŁ, Łódź, s. 429–461.
Google Scholar
Wilkoń-Michalska J. (1963), Halofity Kujaw, Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Sectio D (Botanica), vol. VII, nr 1, Toruń.
Google Scholar
Wilkoń-Michalska J. (1971), Szata roślinna Kujaw. Przewodnik florystyczny, PWN, Toruń.
Google Scholar
Wiślański T. (1969), Podstawy gospodarcze plemion neolitycznych w Polsce północno-zachodniej, Ossolineum, Wrocław.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
