Stan badań nad przemysłami środkowo-późnoneolitycznymi na Pomorzu Zachodnim
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.28.02Abstrakt
The aim of this paper is to outline the state of research and perspectives of investigations connected with the middle Neolithic and late Neolithic int production in Western Pomerania, seen in terms of the south-western coast of the Baltic Sea cultural tradition. Considerations on int production in these periods result from a noticeable gap in the state of research, that influences one’s perception of the region’s role in the quality of cultural formation, and indirectly it also influences the interpretation of finds, their evaluation dating and cultural attribution. The author`s personal interest in the subject of int technology are the main reasons studying the production and use of multi-side int tools (axes, chisels, and arrowheads). The topic of local production seems to be an especially fruitful direction of research, effects of which show the importance of Western Pomerania in interregional relations.
The aim of the conducted studies is also to considerably improve the identification of local raw material and to re-classify the raw int which is found in the region.
The present considerations of synthetizing character are recapitulation of the first stage of studies on specificity of the Lower Oder region thorough ages seen in terms of local tradition of int production, basing on local variants of Baltic int.
Due to the state of research and character of the available studies on int material from Western Pomerania, the author preliminarily based their work on partly published materials obtained within the last decade. The vision of int production was considerably influenced by many years of observations of materials available in resources of the Archaeology Department of the National Museum in Szczecin, coming from discoveries made before 1945.
The presented vision of flint production transformations should be perceived in categories of postulates and research enquires, which should be verified through interdisciplinary, multiaspect studies based on terrain and cabinet research.
Pobrania
Bibliografia
Balcer B. 1981, Wyniki badań nad krzemieniarstwem kultury pucharów lejkowatych na ziemiach Polski, [w:] T. Malinowski (red.), Kultura pucharów lejkowatych w Polsce, Poznań, s. 59–81.
Google Scholar
Balcer B. 1983a, Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski, Wrocław.
Google Scholar
Balcer B. 1983b, Z badań nad rozwojem krzemieniarstwa neolitycznego na Pomorzu, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy epoki kamienia na Pomorzu, Słupsk, s. 205–216.
Google Scholar
Balcer B. 2002, Ćmielów–Krzemionki–Świeciechów. Związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia, Warszawa.
Google Scholar
Bastian W. 1954, Die dünnackige Flintbeile in Mecklenburg and seine Bedeutung für die Entstehung der Megalith und der östlichen Einzegrabkultur, „Bodendenkmalpflege Mecklenburg-Vorpommern”, s. 37–60.
Google Scholar
Becker C. J. 1973, Studien zu Neolitischen Flintbeilen Acta Archeologica, „Acta Archaeologica”, t. XLIV, s. 125–86.
Google Scholar
Cnotliwy E. 1961, Wyniki badań na ratunkowych na Wzgórzu Wisielców w Wolinie w 1959 r., „Materiały Zachodniopomorskie”, t. VII, s. 181–293.
Google Scholar
Cnotliwy E. 1966, Powiat kamieński w starożytności, Szczecin.
Google Scholar
Cnotliwy E. 1999, Wyniki badań na osadzie neolitycznej na stanowisku 36 w Binowie, gmina Stare Czarnowo, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XLV, s. 67–95.
Google Scholar
Czarnecki M. 1983, Początki zasiedlenia w paleolicie i mezolicie, [w:] W. Filipowiak, G. Labuda (red.) Dzieje Szczecina, t. I, Pradzieje Szczecina, Warszawa, Poznań, s. 59–101.
Google Scholar
Czebreszuk J. 2001, Schyłek neolitu i początki epoki brązu w strefie południowo-zachodniobałtyckiej (III i początki II tys. przed Chr.), Poznań.
Google Scholar
Czebreszuk J., Kozłowska-Skoczka D. 2008, Sztylety krzemienne na Pomorzu Zachodnim, Szczecin.
Google Scholar
Czerniak L. 1979, Z badań nad problematyką równoleżnikowych kontaktów kulturowych społeczeństw dorzeczy Odry i Wisły w młodszej epoce kamienia (Zagadnienie tzw. wpływów kultury rösseńskiej, „Wiadomości Archeologiczne”, t. XLIV, z. 2, s. 123–130.
Google Scholar
Dorka G. 1939, Urgeschichte des Weizacker-Kreises Pyritz, Stettin.
Google Scholar
Dworaczyk M. 2010, Wstępny raport z prac archeologicznych na stanowisku nr 36 z epoki kamienia w Wełtyniu, maszynopis w Archiwum Działu Archeologii MNS, Szczecin.
Google Scholar
Dziewanowski M. 2008a, Późnoneolityczny kompleks pracowni krzemieniarskich nad rzeką Tywą (wyniki badań powierzchniowych przeprowadzonych w roku 2005)”, maszynopis w Archiwum Działu Archeologii MNS, Szczecin.
Google Scholar
Dziewanowski M. 2008b, Kompleks pracowniano-osadniczy z epoki kamienia i wczesnej epoki brązu w Mierzynie (rezultaty odkryć dokonanych na stan. 4 i 7 w Mierzynie w latach 2005–2008)”, maszynopis w Archiwum Działu Archeologii MNS, Szczecin.
Google Scholar
Dziewanowski M. 2009, Sprawozdanie z realizacji I etapu archeologicznych badań rozpoznawczych późnoneolitycznych pracowni krzemieniarskich w obrębie miejscowości Chwarstnica”, maszynopis w Archiwum Działu Archeologii MNS, Szczecin.
Google Scholar
Dziewanowski M. 2012, O zróżnicowaniu surowców krzemionkowych na terenie Pomorza Zachodniego”, [w:] B. Sałacińska, S. Sałaciński (red.), Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach, t. 8, w druku.
Google Scholar
Dziewanowski M., Matuszewska A. 2010, Mierzyn, gm. Dobra Szczecińska, stanowisko archeologiczne nr 9 (AZP 30-04/83). Wstępna prezentacja wyników badań archeologicznych zrealizowanych w ramach współpracy między Muzeum Narodowym w Szczecinie i Uniwersytetem Szczecińskim pod kierunkiem dr Agnieszki Matuszewskiej (05 lipca – 31 sierpnia 2010), Szczecin.
Google Scholar
Dziewanowski M., Szemelak R. (w druku), Wstępne wyniki badań „tywiańskiego mikroregionu produkcyjnego, [w:] B. Sałacińska, S. Sałaciński (red.) Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach, t. 8.
Google Scholar
Eggers J. H. 1939, Die Vorgeschichte des Kreises Kammin, [w:] Die Kunst – und Kulturdenkmäler der Provinz Pommern, Kreis Kammin-Land, Stettin.
Google Scholar
Eggers J. H. 1964, Pommersche Funde und Ausgrabungen aus den 30-er und 40-er Jahren, 10 Beiheft zum Atlas der Urgeschichte, Hamburg.
Google Scholar
Filipowiak W., Labuda G. (red.), 1983, Dzieje Szczecina, t. I, Pradzieje Szczecina. Warszawa, Poznań.
Google Scholar
Galiński T. 1987, Zespoły typu Tanowo. Zachodniopomorski ekwiwalent ugrupowania Ertebølle-Ellerbek-Lietzow, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XXXIII, s. 7–49.
Google Scholar
Galiński T. 1988, Wyniki badań mezolitycznych w Tanowie w 1988 r., „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XXXIV, s. 7–17.
Google Scholar
Galiński T. 1992, Obozowisko mezolityczne i protoneolityczne na stanowisku w Tanowie badane w latach 1989–1991, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XXXVIII, s. 53–123.
Google Scholar
Galiński T. 1994, Przemysł krzemienny zespołów końcowo mezolitycznych i protoneolitycznych w Europie Zachodniej i na Pomorzu, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XL, s. 7–75.
Google Scholar
Galiński T. 1997, Materiały do mapy osadnictwa w epoce kamienia na Pomorzu Zachodnim, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. XLIII, s. 7–99.
Google Scholar
Galiński T. 2004, Materiały krzemienne ze Szczecina Płoni, stanowisko 2 (Aneks), „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XII, s. 131–146.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2004.12.05
Galiński T. 2005, Nowe materiały tzw. fazy wczesnopucharowej osadnictwa protoneolitycznego na Pomorzu, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XII, s. 71–91.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2005.13.07
Galiński T. 2009, Badania paleolitu i mezolitu na Pomorzu Zachodnim w Galiński T. latach 1982–2006, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy epoki kamienia na Pomorzu, Gdańsk, s. 85–117.
Google Scholar
Galiński T., Jankowska D. 2006, Bolków 1. Stanowisko z końca paleolitu i początków mezolitu nad jeziorem Świdwie na Pomorzu Zachodnim, „Materiały Zachodniopomorskie”, Nowa Seria, t. II/III, z. 1, s. 79–177.
Google Scholar
Hartz S., Lübke H. 2004, Zur chronostratigrafischen Gliederung der Ertebølle-Kultur und frühesten Trichterbecherkultur in der südlichen Mecklenburger Bucht, „Bodendenkmalpflege Mecklenburg-Vorpommern”, Jb. 52, s. 119–143.
Google Scholar
Hellmundt A. 1964, Die vor- und frühgeschichtlichen Denkmäler und Funde des Kreises Ueckermünd, Schwerin.
Google Scholar
Hirsch K., Klooß S., Klooß R. 2008, Der endmezolitisch-neolitische Küstensiedlungsplatz bei Baabe im Südosten der Insel Rügen, „Bodendenkmalppfege in Mecklenburg-Vorpommern”, Jb. 55, s. 11–53.
Google Scholar
Jankowska D. 1983, Kultura pucharów lejkowatych i amfor kulistych na Pomorzu, [w:] T. Malinowski
Google Scholar
(red.), Problemy epoki kamienia na Pomorzu, Słupsk, s. 147–166.
Google Scholar
Jankowska D. 1990, Społeczności strefy południowo-zachodniobałtyckiej w dobie neolityzacji, Poznań.
Google Scholar
Jankowska D. 1996, Neolit Pomorza Zachodniego – nierozwiązany problem badawczy”, [w:] E. Wilgocki, P. Krajewski, M. Dworaczyk, D. Kozłowska (red.), 50 lat archeologii polskiej na Pomorzu Zachodnim, Szczecin, s. 11–25.
Google Scholar
Jankowska D. 2005, Kazimierz Siuchniński – uczony i wychowawca”, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. XII, s. 9–15.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2005.13.01
Jankowska D. 2009, Rozwój badań nad epoką kamienia na Pomorzu w ostatnim 25-leciu, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy epoki kamienia na Pomorzu, Gdańsk, s. 23–37.
Google Scholar
Kirsch E. 1993, Funde des Mittelneolithikums im Land Brandenburg, Potsdam.
Google Scholar
Kirsch E. 1994, Beiträge zur frühe Trichterbecherkultur in Brandenburg. Forschungen zur Archäologie im Land Brandenburg, Potsdam.
Google Scholar
Kośko A. 1982, Z badań nad problematyką równoleżnikowych kontaktów kulturowych społeczeństw dorzeczy Odry i Wisły w młodszej epoce kamienia, „Wiadomości Archeologiczne”, t. XLVII, s. 161–169.
Google Scholar
Kowalski K. 2003, Przyczynek do poznania kultury ceramiki wstęgowej rytej w przyodrzańskiej części Pomorza Zachodniego, [w:] T. Galiński, E. Wilgocki (red.), Res et Fontes, Szczecin, s. 57–68.
Google Scholar
Kowalski K. 2007, Dolnoodrzańska enklawa osadnictwa ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej w świetle badań archeologicznych w Karwowie, gm. Kołbaskowo, [w:] G. Nawrolska (red.), XV Sesja Pomorzoznawcza. Materiały z konferencji 30 listopada – 02 grudnia 2003, Elbląg s. 27–41.
Google Scholar
Kowalski K., Kozłowska-Skoczka D. 2011, Przyczynek do badań nad początkami epoki brązu w strefie dolnej Odry. Barnisław stanowisko 32, gm. Kołbaskowo, „Materiały Zachodniopomorskie”, Nowa Seria, t. 6/7, z. 1, s. 43–84.
Google Scholar
Kozłowska-Skoczka D. 2004, Cmentarzysko z wczesnej epoki brązu: Szczecin-Płonia (Buchholz, Kreis Greifenhagen), stanowisko 2 ze Szczecina-Płoni, stanowisko 2, Folia „Praehistorica Posnaniensia”, t. XII, s. 81–131.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/fpp.2004.12.04
Kruk K. 1994, Odkrycie w rejonie Jeziora Wełtyń drugiego narzędzia związanego z kulturą Ertebølle-Ellerbek?, „Woliński Informator Muzealny”, z. 1, s. 227–231.
Google Scholar
Kukawka S. 1983, Ceramika naczyniowa z osady ludności kultury pucharów lejkowatych w Szczecinie-Ustowie (stanowisko 1), „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Archeologia VII, z. 131, s. 41–86.
Google Scholar
Kulczycka-Leciejewiczowa A., Wetzel G. 2002, Neolithikum im Odergebiet, [w:] E. Gringmuth-Dallmer, L. Leciejewicz (red.), Forschungen zu Mensch und Umwelt im Odergebiet in ur- und frühgeschichtlicher Zeit, Mainz am Rhein, s. 257–270.
Google Scholar
Kunkel O. 1926, Aus Pommerns Urgeschichte. Das Pommersches Heimatbuch, Berlin.
Google Scholar
Libera J. 2001, Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.
Google Scholar
Libera J. 2004, W dążeniu ku nowej syntezie. Wybrane zagadnienia krzemieniarstwa schyłkowego z dorzecza górnej i środkowej Wisły, „Archeologia Polski”, t. XLIX, z. 1–2, s. 106–123.
Google Scholar
Majchrzak E. 1978, Osada ludności kultury pucharów lejkowatych w Cedyni /stanowisko 5/ woj. szczecińskie”, maszynopis w archiwum IP UAM, Poznań.
Google Scholar
Małecka-Kukawka J. 2009, Badania nad krzemieniarstwem neolitycznym na Pomorzu – próba bilansu po dwudziestu pięciu latach, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy epoki kamienia na Pomorzu, Gdańsk, s. 157–167.
Google Scholar
Matuszewska A. 2007, Dolnoodrzańska enklawa kultury ceramiki sznurowej w ramach circumbałtyckiego kręgu KCSZ, maszynopis w archiwum IP UAM, Poznań.
Google Scholar
Mende J. 2001, Siedlungsreste der Trichterbecherkultur unter einem zerstörten Hügelgrab bei Warlin, Lkr. Mecklenburg-Strelitz, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern”, Bd. 8, s. 21–40.
Google Scholar
Nielsen P. O. 1977, Die Flintbeile der Frühen Trichterbecherkultur in Dänemark, „Acta Archaeologica”, vol. 48, s. 61–138.
Google Scholar
Olausson D. S. 1983, Lithic Technological Analysis of the Thin-Butted Flint Axe, „Acta Archaeologica”, vol. 53, s. 1–89.
Google Scholar
Porzeziński A. 2010, Osada wczesnośredniowieczna na stanowisku 11a w Szczecinie-Klęskowie (osiedle Bukowe), „Materiały Zachodniopomorskie”, Nowa Seria, t. IV/V, z. 1 (2007/8), s. 125–150.
Google Scholar
Przybył A. 2008, The Badenisation of the Late Neolithic Funnel Beaker Culture Societes between the Oder and Vistula Basins in the Light of 14C-Datings”, [w:] M. Furholt, M. Szmyt, A. Zastawny (ed.) The Baden Complex and the Outside World. Proceedings of the 12th Annual Meeting of the EAA in Cracow 19–24th September 2006. Studia nad Pradziejami Europy Środkowej 4, Bonn, s. 189–204.
Google Scholar
Rzepecki S. 2004, Społeczności środkowoneolitycznej kultury pucharów lejkowatych na Kujawach, Poznań.
Google Scholar
Siuchniński K. 1958, Dotychczasowe wyniki badań na osadzie kultury pucharów lejkowatych w Ustowie, pow. Szczecin, „Materiały Zachodniopomorskie”, t. IV, s. 17–41.
Google Scholar
Siuchniński K. 1969, Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim, cz. I, Katalog źródeł archeologicznych, Szczecin.
Google Scholar
Siuchniński K. 1972, Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim cz. II, Opracowanie analityczne, Szczecin.
Google Scholar
Siuchniński K. 1981, Zagadnienie grupy ustowskiej (britzko-ustowskiej) kultury pucharów lejkowatych, [w:] T. Wiślański (red.), Kultura pucharów lejkowatych (studia i materiały), Poznań, s. 137–161.
Google Scholar
Siuchniński K. 1983, Stosunki kulturowe u ujoecia Odry w neolicie i w początkach epoki brązu, [w:] W. Filipowiak, G. Labuda (red.), Dzieje Szczecina, t. I, Pradzieje Szczecina, Warszawa, Szczecin, s. 103–278.
Google Scholar
Szczurek T. 1981, Osada fazy młodszej kultury pucharów lejkowatych w Gorzowie (stanowisko 10)” [w:] T. Wiślański (red.), Kultura pucharów lejkowatych (studia i materiały), Poznań, s. 161–171.
Google Scholar
Uciechowska-Gawron A., Kamiński R., Słowiński S. 2011, Badania osady neolitycznej w Stobnie, stanowisko 12, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1, Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, Gdańsk, s. 55–76.
Google Scholar
Vogt J. 2005, Der Weg ins Neolithikum – Die Grabung bei Brunn, Lkr. Meklenburg-Stelitz, [w:] U. M. Maier (Hrgs.) Die Autobahn A20 – Norddeutschlands längste Ausgrabung Archäologische Forschungen auf der Trasse zwischen Lübeck und Stettin, „Archäologie in Mecklenburg-Vorpommern”, t. 4, Schwerin, s. 29–33.
Google Scholar
Walter E. 1889, Prähistorische Funde zwischen Oder und Rega, Stettin.
Google Scholar
Wiślański T. 1977, Bezkomorowy grobowiec megalityczny (tzw. kujawski) w Krępcewie nad Iną, stan. 4, gm. Kolin, woj. Szczecin, „Sprawozdania Archeologiczne”, t. XXIX, s. 83–100.
Google Scholar
Wiślański T. 1979, Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych, [w:] W. Hensel (red.) Prahistoria Ziem Polskich, t. II. Neolit, Wrocław, s. 165–260.
Google Scholar
Żychliński D. 1996, Sprawozdanie z badań ratowniczych badań wykopaliskowych na Osiedlu Bukowym w Szczecinie (stanowisko 13), maszynopis w Archiwum Działu Archeologii MNS, Szczecin.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
