Między naukowością a populizmem penalnym. Kilka uwag o socjalizacji prawnej w kontekście polskich regulacji przestępstw seksualnych

Autor

  • Klaudia Gaczoł Uniwersytet Wrocławski, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Katedra Teorii i Filozofii Prawa

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6069.85.02

Słowa kluczowe:

legitymizacja, aksjologia, populizm penalny, przestępstwa seksualne, socjalizacja prawna

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza zjawiska socjalizacji prawnej w kontekście polskich regulacji przestępstw seksualnych. Pozwoli to stwierdzić, czy podejmowane działania prawodawcze odpowiadają aktualnym potrzebom społecznym i przede wszystkim – czy odnoszą zamierzone skutki. Świadomość prawna oraz internalizacja wartości zawartych w obowiązujących normach prawnych ma w tym procesie znaczenie fundamentalne. Stosunek obywateli do funkcjonującego w państwie systemu karnego jest zatem zjawiskiem kluczowym, nierozerwalnie związanym z wciąż ewoluującymi poglądami na karę. Warto więc zastanowić się nad tym, czy socjalizacja prawna rzeczywiście ma znaczenie dla społecznej percepcji prawa oraz poziomu i rodzaju jego legitymizacji wśród społeczeństwa. Zagadnienie to wydaje się być szczególnie atrakcyjne chociażby z uwagi na formułowane w Polsce od lat tezy o „kryzysie prawa” i braku jego naukowej legitymizacji. Nie bez znaczenia dla omawianego tu zjawiska jest również wpływ mediów na postawy społeczne, kształtowanie się stereotypów dotyczących działania prawa i wymiaru sprawiedliwości oraz penalnopopulistyczna retoryka, która dodatkowo pogłębia alienację środowiska naukowego.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Agnosiewicz, Mariusz. 2004. Spory wokół kryminalno-politycznych założeń nowego kodeksu karnego z 1997 r. http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,1984 [dostęp 8.11.2017].
Google Scholar

Andriejew, Igor. 1976. Polskie prawo karne w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Na­ukowe.
Google Scholar

Bardach, Juliusz, Bogusław Leśniodorski, Michał Pietrzak. 1998. Historia ustroju i prawa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze PWN.
Google Scholar

Beccaria, Cesare. 1959. O przestępstwach i karach. Tł. Emil Stanisław Rappaport. Warszawa: Wy­dawnictwo Prawnicze.
Google Scholar

Berman, Harold Joseph. 1995. Prawo i rewolucja. Kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej. Tł. Stefan Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Bojarski, Tadeusz. 2008. „Tradycja i postęp w nowelizacji prawa karnego – od Makarewicza do stanu obecnego”. Teka Komisji Prawnej. Polska Akademia Nauk. Oddział w Lublinie 1: 7–15.
Google Scholar

Bojarski, Tadeusz. 2017. „Uwagi o zasadach wymiaru kary w polskich kodeksach karnych”. Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego. 43: 33–44.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria. 1974. „Podstawowe problemy badań nad świadomością prawną. Założenia badawcze”. W Świadomość prawna robotników. Red. Maria Borucka-Arctowa. 5–26. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria. 1981. Świadomość prawna a planowe zmiany społeczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria. 1989. „Społeczne działanie prawa”. W Prawo socjalistyczne. Współczesne problemy teoretyczne. Red. Henryk Rot. 282–341. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Borucka-Arctowa, Maria, Grażyna Skąpska. 1993. „Teoretyczne problemy socjalizacji prawnej”. W Socjalizacja prawna. Red. Maria Borucka-Arctowa, Chantal Kourilsky. 11–27. Warszawa: Agencja Scholar.
Google Scholar

Burdzik, Tomasz. 2013. „Socjalizacja prawna – nastawienia wobec prawa a jego skuteczność”. Normy, Dewiacje i Kontrola Społeczna 14: 156–168.
Google Scholar

Buss, Emily. 2011. „Failing Juvenile Courts, and What Lawyers and Judges Can Do About It”. Northwestern Journal of Law & Social Policy 6: 318–333.
Google Scholar

Chlebowski, Piotr. 2009. „Przejawy populizmu penalnego w polskiej polityce kryminalnej”. Studia Prawnoustrojowe 9: 497–505.
Google Scholar

Cieślak, Marian. 1985. Wstęp do nauki polskiego prawa karnego. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwer­sytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Czapska, Janina. 2015. „Na czym polega internalizacja normy prawnej?”. W Aksjologiczny wymiar prawa. Red. Michał Dudek, Mateusz Stępień. 147–161. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Dudak, Anna. 2014. „Istota i znaczenie edukacji prawnej w kształtowaniu społeczeństwa otwartego”. Przegląd Pedagogiczny 2: 65–73.
Google Scholar

Dudek, Michał. 2017. „Fałszywa świadomość + świadomość prawna = fałszywa świadomość praw­na?”. W Świadomościowy wymiar prawa. Red. Michał Dudek i Katarzyna Struzińska. 113–149. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Dziedziak, Wojciech. 2015. „Wpływ sankcji prawnych i moralnych na skuteczność prawa”. Studia Iuridica Lublinensia 24 (1): 67–88.
Google Scholar

Filar, Marian. 1985. Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym. Toruń: Wydawnictwo Uni­wersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Google Scholar

Foucault, Michel. 2000. „Seksualność i władza”. W Filozofia, historia, polityka. Wybór pism. Tł. Damian Leszczyński, Lotar Rasiński. 285–311. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Grześkowiak, Alicja. 2012. „Prawo karne wartości. Wybrane problemy”. W Państwo prawa i prawo karne. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla. T. 2. Red. Włodzimierz Wróbel, Piotr Kardas, Tomasz Sroka. 285–310. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

Grześkowiak, Alicja. 2017. „Aksjologia kodeksu karnego z 1932 roku”. W Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji. Red. Alicja Grześkowiak, Igor Zgoliński. 45–72. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy.
Google Scholar

Grześkowiak, Alicja, Igor Zgoliński. 2017. „Wstęp”. W Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji. Red. Alicja Grześkowiak, Igor Zgoliński. 7. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy.
Google Scholar

Jakubowska-Hara, Jolanta. 1989. „Podstawowe dyrektywy wymiaru kary (w świetle dyskusji wokół art. 50 k.k.)”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 51 (4): 89–105.
Google Scholar

Juchacz, Wiesław. 2017. „Podstawy aksjologiczne komunistycznego prawa karnego”. W Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji. Red. Alicja Grześkowiak, Igor Zgoliński. 73–84. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy.
Google Scholar

Kaczmarek, Tomasz. 1980. Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary w teorii i praktyce sądowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Kaczmarek, Tomasz. 2009. „Racjonalny ustawodawca wobec opinii społecznej a populizm penalny”. W Populizm penalny i jego przejawy w Polsce. Materiały z Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Karnego, Szklarska Poręba, 24–27 września 2008 r. Red. Zofia Sienkiewicz, Rajnhardt Kokot. 42–52. Wrocław: Kolonia Limited.
Google Scholar

Kojder, Andrzej. 1995. Godność i siła prawa. Szkice socjologiczno-prawne. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Koredczuk, Józef. 2011. „Znaczenie kodeksu karnego z 1932 r. dla rozwoju nauki i prawa karnego w Polsce w XX wieku”. Zeszyty Prawnicze 11 (2): 45–60.
Google Scholar

Kozak, Artur. 2002. Granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej. Wrocław: Kolonia Limited.
Google Scholar

Kozak, Artur. 2010. „Dylematy prawniczej dyskrecjonalności. Między ideologią a teorią prawa”. W Dyskrecjonalność w prawie. Materiały XVIII Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Teorii i Filozofii Prawa. Miedzeszyn k. Warszawy 22–24 września 2008 r. Red. Wiesław Staśkiewicz, Tomasz Stawecki. 58–80. Warszawa: LexisNexis.
Google Scholar

Krajewski, Krzysztof. 2002. „Punitywność społeczeństwa polskiego”. W Mit represyjności albo o znaczeniu prewencji kryminalnej. The Myth of Repression or: The importance of Crime Prevention. Red. Janina Czapska, Helmut Kury. 163–186. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
Google Scholar

Kulik, Marek. 2017. „O założeniach aksjologicznych kodeksu karnego z 1997 roku”. W Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji. Red. Alicja Grześkowiak, Igor Zgoliński. 85–120. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy.
Google Scholar

Kustra, Ewa. 2015. „Aksjologiczne problemy tworzenia prawa a integracja europejska”. Studia z Zakresu Nauk Prawnoustrojowych. Miscellanea 5: 95–104.
Google Scholar

Lang, Wiesław, Jerzy Wróblewski, Sylwester Zawadzki. 1970. Teoria państwa i prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Leszczyński, Jerzy. 2010. Pozytywizacja prawa w dyskursie dogmatycznym. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Lew-Starowicz, Zbigniew. 1992. Przemoc seksualna. Warszawa: Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza.
Google Scholar

Łuniewski, Wojciech. 2003. „O kryminalizacji przejawów pedofilii”. Palestra 5–6: 91–102.
Google Scholar

Międzybrodzki, Bartłomiej. 2013. „Problematyka przestępczości seksualnej w latach 40. i 50. XX wieku. Trudności badawcze”. Sensus Historiae. Studia Interdyscyplinarne 10 (1): 39–62.
Google Scholar

Opałek, Kazimierz, Andrzej Kojder. 1999. „Nauki prawne”. W Encyklopedia socjologii. Red. Władysław Kwaśniewicz. T. 2. 317–323. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Podgórecki, Adam. 1962. Socjologia prawa. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Petrażycki, Leon. 1968. Wstęp do nauki polityki prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Na­ukowe.
Google Scholar

Struzińska, Katarzyna. 2017. „Rozważania nad socjalizacją prawną – od koncepcji Piageta do współ­czesnych badań empirycznych”. W Świadomościowy wymiar prawa. Red. Michał Dudek, Katarzyna Struzińska. 149–181. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Szafrańska, Michalina. 2015. Penalny populizm a media. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ja­giellońskiego.
Google Scholar

Tarnawski, Maciej. 1994. „Kształtowanie się ustawodawstwa karnego polskiego w latach 1918–1994”. W Historia prawa – Historia kultury. Liber Memorialis Vitoldo Maisel dedicatus. Red. Ewa Borkowska-Bagieńska, Henryk Olszewski. T. 1. 397–407. Poznań: Printer.
Google Scholar

Tillmann, Klaus-Jürgen. 2013. Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie. Tł. Grzegorz Bluszcz, Bartek Miracki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Tylman, Janusz. 1997. „Rola nauki w zakresie kodyfikacji prawa karnego procesowego”. Acta Uni­versitatis Lodziensis. Folia Iuridica 64: 123–146.
Google Scholar

„Uzasadnienie do projektu kodeksu karnego z 1969 r.”. 1968. W Projekt kodeksu karnego i przepisów wprowadzających kodeks karny. 91–180. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Google Scholar

„Uzasadnienie rządowego projektu nowego Kodeksu karnego”. 1997. W Nowe kodeksy karne – z 1997 r. uzasadnieniami. Red. Irena Friedrich-Michalska, Barbara Stachurska-Marcińczak. 116–226. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Google Scholar

Waltoś Stanisław. 2012. „O stabilności polskich kodyfikacji karnych”. W Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla. Red. Piotr Kardas, Tomasz Sroka, Włodzimierz Wróbel. T. 2. 93–103. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

Warylewski, Jarosław. b.r. „Problematyka właściwej reakcji karnej na zachowania związane z go­dzeniem w wolność seksualną lub obyczajność”. 1–31. www.prawo.univ.gda.pl/karne/problem.pdf [dostęp 3.11.2017].
Google Scholar

Warylewski, Jarosław. 2001. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Rozdział XXV Kodeksu karnego. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Google Scholar

Warylewski, Jarosław. 2015. „Szósta nowelizacja kodeksu karnego w zakresie przestępstw seksual­nych (ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r.)”. Gdańskie Studia Prawnicze 33 – Księga jubileuszowa 45-lecia Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego: 403–413.
Google Scholar

Wądołowska, Agata. 2007. „Wolność seksualna jako przedmiot ochrony prawnokarnej”. Prawo i Prokuratura 4: 133–146.
Google Scholar

Wiak, Krzysztof. 2017. „Godność człowieka jako podstawa aksjologiczna polskiego prawa karnego”. W Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji. Red. Alicja Grześkowiak, Igor Zgoliński. 9–26. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy.
Google Scholar

Włodarczyk, Renata. 2015. Kryminalistyczno-kryminologiczne aspekty przestępstw na tle seksualnym. Szczytno: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji.
Google Scholar

Wróblewski, Bronisław. 1926. Penologja: socjologja kar. T. 1. Wilno: Skład Główny w Księgarni Kazimierza Rutskiego.
Google Scholar

Zgoliński, Igor. 2017. „Nowelizacje kodeksu karnego w perspektywie aksjologicznej”. W Aksjologiczne podstawy polskiego prawa karnego w perspektywie jego ewolucji. Red. Alicja Grześkowiak, Igor Zgoliński. 151–168. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorska Wyższa Szkoła w Bydgoszczy.
Google Scholar

Ziembiński, Zygmunt. 1972. Etyczne problemy prawoznawstwa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Zimbardo, Philip George, Robert L. Johnson, Vivian McCann. 2013. Psychologia. Kluczowe koncepcje. T. 4. Tł. Joanna Kowalczewska, Aleksandra Wilkin-Day. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. Kodeks karny (Dz.U. RP z 1932 r. Nr 60, poz. 571).
Google Scholar

Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1969 r. Nr 13, poz. 94).
Google Scholar

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553).
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2018-12-20

Jak cytować

Gaczoł, K. (2018). Między naukowością a populizmem penalnym. Kilka uwag o socjalizacji prawnej w kontekście polskich regulacji przestępstw seksualnych. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica, 85, 11–32. https://doi.org/10.18778/0208-6069.85.02