Linguistic Equivalence of the Hebrew Term Eden in Slavic Translations of the Bible
DOI:
https://doi.org/10.18778/2084-140X.06.03Keywords:
Slavic old and new translations of the Bible, proper names, EdenAbstract
The authors study different equivalents of the Hebrew word Eden in selected old and new Slavic translations of the Bible. The equivalents of this lexeme have been excerpted from several Slavic translations of the Bible, which were selected on the basis of diverse criteria. The translations are presented chronologically and old translations are opposed to the new ones. They represent three groups of Slavic languages: West Slavic, East Slavic and South Slavic and are connected with the base of translation, i.e. the original text and/or Greek or Latin text. They can also be classified according to religious denomination and the strategy of the translation.
The observation of those equivalents enables us to see not only their variety and mutual influence among translations but also the struggle of Slavic translators with a very difficult language matter. Many factors were important in that struggle: genetic and structural distances between Semitic and Slavic languages, different perceptions of reality in distant cultures, the discrepancy between biblical and Slavonic realities and the influence of religious denomination. Another important factor was the state of biblical knowledge at the time – incomparably poorer in the case of the oldest Slavic translations in comparison to modern ones.
Downloads
References
Bible svata aneb všecka svata pisma Stareho i Noveho Zakona podle posledniho vydani kralickeho z roku 1613, http://www.etf.cuni.cz/~rovnanim/bible/k/Mt1.php [21 IV 2016].
Google Scholar
Biblia hebrajska, http://tanach.leszek-kwiatkowski.eu/ [15 IV 2016].
Google Scholar
Biblia Krolowej Zofii (szaroszpatacka): wraz ze staroczeskim przekładem Biblii, ed. S. Urbańczyk, V. Kyas, Wrocław 1965–1971.
Google Scholar
Biblia Sacra Vulgata, http://www.drbo.org/lvb/ [20 IV 2016].
Google Scholar
Biblia Swięta tho iest Księgi Starego y Nowego Zakonu, wlaśnie z żydowskiego, greckiego y łacińskiego, nowo na Polski ięzyk z pilnością y wiernie wyłożone.… drukowano w Brześciu Litewskim z roskazania a nakładem… Mikolaia Radziwila… Roku Pańskiego [1563] miesiąca Wrzesnia dnia czwartego, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=83322&from=publication [19 IV 2016].
Google Scholar
Biblia święta, to jest księgi Starego i Nowego Przymierza z żydowskiego i greckiego języka na polski pilnie i wiernie przetłumaczone, Gdańsk 1632, http://www.bibliagdanska.pl/biblia.php?d [12 IV 2016].
Google Scholar
Biblia To Iest Księgi Starego Y Nowego Testamentu, Według Łacińskiego przekładu starego, w kościele powszechnym przyiętego, na Polski ięzyk z pilnością przełozone […] Przez […] Iakuba Wuyka […], http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=12433 [11 IV 2016].
Google Scholar
Biblia to jest Księgi starego i Nowego Przymierza. Księgi Nowego Przymierza Kto pospolicie Nowym Testamentem zową z wielką pracą y pilnym poprawieniem z Greckiego na Polski ięzyk przetłumaczone, http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=4263&from=publication [10 IV 2016].
Google Scholar
Biblia to jest księgi Starego i Nowego zakonu na polski język z pilnością według łacińskiej Biblii, od Kościoła krześcijańskiego powszechnie przyjętej, nowo wyłożona…, Krakow 1561, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=230780&from=FBC [12 IV 2016].
Google Scholar
Biblija ili Sveto pismo Staroga i Novoga zavjeta, http://www.pouke.org/svetopismo/ [15 IV 2016].
Google Scholar
BJBLJ Cžeska to gest Swate Pjsmo Podle Starožitneho a Obecneho Latinskeho od Wsseobecne Cyrkwe Swate Ržjmske potwrzeneho a vžjwaneho Přeľoženj […] W Starem Městě Pražskem w Kollegi Sw. Kljmenta Towaryšstwa P. Gežjsse skrze Joachyma Jana Kamenickeho Faktora Leta M. DCC. XV. [= 2. dil] Prorokowe A Knihy Machabeysky. Nakladem Dědictwj Swateho Waclawa […] Leta 1712. [= 3. dil] Druhy djl Biblj totižto Nowy Zakon Podle stareho obecneho Latinskeho textu, od samospasytedlne Ržjmske Katoljcke Cyrkwe schwaleneho, a až posawad wtež Cyrkwi vžjwaneho […] Leta Paně 1677 […] [= 3. dil, NZ].
Google Scholar
Česky ekumenicky překlad: Pismo svate Stareho i Noveho Zakona podle ekumenickeho vydani z r. 1985, Praha 1987, http://www.biblenet.cz/ [23 IV 2016].
Google Scholar
Jeruzalemska bible. Pismo svate vydane Jeruzalemskou biblickou školou, Praha 2005, http://www.jeruzalemskabible.cz/ [24 IV 2016].
Google Scholar
Novum Testamentum Graece et Latine, ed. E. Nestle, K. Aland, Stuttgart 1984, https://sites.google.com/site/nestle1904/mat/23 [20 IV 2016].
Google Scholar
Pismo svate Stareho zakona, ed. F. Kotalik, J. Merell, Praha 1955–1958.
Google Scholar
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z językow oryginalnych, ed. K. Dynarski, 1Poznań 1965, 41983, http://biblia.deon.pl/ [15 IV 2016].
Google Scholar
Septuaginta, ed. A. Rahlfs, 9Stuttgart 1971, http://www.ellopos.net/elpenor/physis/septuagintgenesis/41.asp?pg=5 [21 IV 2016].
Google Scholar
Staročeska bible Dražďanska a Olomoucka: kriticke vydani nejstaršiho českeho překladu bible ze 14. stoleti. 3, Genesis – Esdraš, ed. V. Kyas, Praha 1988.
Google Scholar
Библия сиреч Книгите на Свещеното Писание на Вехтия и Новия Завет, http://www.bgpatriarshia.bg/index.php?file=bible_old_testament.xml [16 IV 2016].
Google Scholar
Библия сиречь книги Ветхого и Нового Завета на языке словенском, Острог 1581.
Google Scholar
Библия, сиреч Священото писание на вехтий и новий завет. Вярно и точно преведено от първообразното, Цариград 1871, http://biblia.bg/index.php?k=30&g=1&tr2=1 [16 IV 2016].
Google Scholar
“Библия руска” выложена доктором Франциском Скориною из славного града Полоцка, Богу кочти и людем посполитым к доброму научению, Прага 1517–1519.
Google Scholar
Bieńkowska D., Nazwy własne i formy od nich derywowane w XVI-wiecznych przekładach tekstow ewangelicznych, AUL.FL 27, 1993, p. 9–14.
Google Scholar
Bieńkowska D., O niektorych problemach przekładu biblijnego (na przykładzie miast, miasteczek i wsi), [in:] Biblia w kulturze polskiej, ed. S. Rzepczyński, Słupsk 1996, p. 215–228.
Google Scholar
Bjelajac B., Sveto pismo u Srba, Beograd 1997.
Google Scholar
Breza E., Odmiana nazw własnych w Nowym Testamencie Biblii Wujka i Biblii Tysiąclecia, [in:] Biblia a kultura Europy, vol. I, ed. M. Kamińska, E. Małek, Łodź 1992, p. 152–159.
Google Scholar
Cieślikowa A., Jak „ocalić w tłumaczeniu” nazwy własne?, [in:] Między oryginałem a przekładem II.
Google Scholar
Przekład, jego tworzenie się i wpływ, ed. J. Twardzikowa, M. Filipowicz-Rudek, Krakow 1996, p. 311–320.
Google Scholar
Cieślikowa A., Onimizacja, apelatywizacja a derywacja, [in:] Onimizacja i apelatywizacja, ed. Z. Abramowiczowa, E. Bogdanowicz, Białystok 2006, p. 47–56.
Google Scholar
Dittmann R., Mistni jmena v českych překladech Stareho zakona, Olomouc 2009.
Google Scholar
Długosz-Kurczabowa K., Apelatywizacja biblijnych nazw własnych w języku polskim, Wrocław–Warszawa–Krakow 1990.
Google Scholar
Długosz-Kurczabowa K., Onomastyka Nowego Testamentu, SOcc 46–47, 1989–1990, p. 71–88.
Google Scholar
Encyklopedia katolicka, vol. XVI, ed. S. Wilk, Lublin 2012.
Google Scholar
Friedelowna T., Biblijna onomastyka w staro-cerkiewno-słowiańskim Psałterzu synajskim, AUNC. FP 40, 1993, p. 3–25.
Google Scholar
Kamińska M., Onomastyka biblijna tekstow przekładowych jako problem badawczy, [in:] Onomastyka literacka, ed. M. Biolik, Olsztyn 1993, p. 321–328.
Google Scholar
Klawek A., Onomastyka biblijna, On 7, 1961, p. 403–416.
Google Scholar
Komarek K., Apelatywizacja w toponimii biblijnej, [in:] Onimizacja i apelatywizacja, ed. Z. Abramowiczowa, E. Bogdanowicz, Białystok 2006, p. 113–117.
Google Scholar
Komarek K., Osobni jmena v českych biblich, Olomouc 2000.
Google Scholar
Księga Rodzaju. Wstęp – Przekład z oryginału. Komentarz, vol. I.1, ed. S. Łach, Poznań 1962.
Google Scholar
Księgi prorokow mniejszych. Ozeasza – Joela – Amosa – Abdiasza – Jonasza – Micheasza. Wstęp – Przekład z oryginału. Komentarz, ed. S. Łach, Poznań 1968.
Google Scholar
Kwilecka I., Rola przekładow biblijnych w rozwoju języka polskiego od Średniowiecza do Renesansu, [in:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań 2003, p. 265–279.
Google Scholar
Kwilecka I., Średniowieczna Biblia francuska a najstarsze zachodniosłowiańskie przekłady biblijne, [in:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań 2003, p. 153–175.
Google Scholar
Malec M., Onomastyka w „Rozmyślaniu przemyskim”, Po 22–23, 2003, p. 345–390.
Google Scholar
Moszyński L., Hebr. ha – Adam: nomen apellativum – nomen proprium w renesansowych przekładach biblijnego opisu życia pierwszego człowieka (Gn I 26 – V5), Sla 61, 1992, p. 503–508.
Google Scholar
Moszyński L., Szymon Budny jako onomasta. 3. Ojkonimia, [in:] Ogrod nauk filologicznych. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Stanisławowi Kochmanowi, ed. W. Chlebda, M. Balowski, Opole 2005, p. 445–455.
Google Scholar
Naumow A., Franciszek Skoryna z Połocka jako biblista, КМс 18, 2009, p. 166–173.
Google Scholar
Odelain O., R. Seguineau, Dictionnaire des noms propres de la Bible, Paris 1978.
Google Scholar
Osadnik W., Teoria wielosystemowa i rodzaje ekwiwalencji w przekładzie, Katowice 2010.
Google Scholar
Rienecker F., Maier G., Leksykon biblijny, ed. W. Chrostowski, Warszawa 2001.
Google Scholar
Rospond S., Onomastica sacra w Nowym Testamencie: Ewangelia św. Marka w świetle nazewnictwa, On 28, 1983, p. 5–32.
Google Scholar
Rospond S., Onomastica sacra. 3. Ewangelia św. Mateusza w świetle nazewnictwa, RHu 30–31.6, 1982–1983, p. 183–191.
Google Scholar
Slovnik spisovneho jazyka českeho, http://ssjc.ujc.cas.cz/search.php?hledej=Hledat&heslo=zahrada&sti=EMPTY&where=hesla&hsubstr=no [20 IV 2016].
Google Scholar
Słownik języka polskiego, ed. W. Doroszewski, vol. I–XI, Warszawa 1996–1997.
Google Scholar
Słownik staropolski, ed. S. Urbańczyk, vol. I–XI, Krakow 1953–2002.
Google Scholar
Słownik wiedzy biblijnej, ed. B.M. Metzger, M.D. Coogan, Warszawa 1997.
Google Scholar
Solak E., Nowobułgarska Biblia i jej język, Krakow 1997.
Google Scholar
Sowa F., Osobowe nazwy własne w polskich przekładach Biblii, [in:] Biblia a kultura Europy, vol. I, ed. M. Kamińska, E. Małek, Łodź 1992, p. 81–85.
Google Scholar
Umińska-Tytoń E., Nazwy osobowe w tzw. dynamicznym przekładzie Nowego Testamentu, [in:] Onomastyka literacka, ed. M. Biolik, Olsztyn 1993, p. 329–335.
Google Scholar
Zarębski R., Nazwy osobowe w polskich przekładach Nowego Testamentu, Łodź 2006.
Google Scholar
Zarębski R., Tłumaczenie obcych nazw geograficznych w dawnych i wspołczesnych polskich przekładach Nowego Testamentu, [in:] Studia nad słownictwem dawnym i wspołczesnym językow słowiańskich, ed. J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska, J. Kulwicka-Kamińska, Toruń 2007, p. 113–123.
Google Scholar
Znosko A., Słownik cerkiewnosłowiańsko-polski, Białystok 1996.
Google Scholar
Български тълковен речник, ed. Д. ПОПОВ, София 2001.
Google Scholar
ДОНЕВ Д., Историята на българската Библия, http://old.evangelskivestnik.net/statia.php?mysid=37 [20 IV 2016].
Google Scholar
ЗАРЕМБСКИ Р., Номинации с определителна филиативна дескрипция в Зографския кодекс на фона на някои славянски преводи на Евангелието, Pbg 37.4, 2013, p. 81–94.
Google Scholar
ИВАНОВА Д., Традиция и приемственост в новобългарските преводи на Евангелието. Текстология и език, Пловдив 2002.
Google Scholar
ИВАНОВА Д., Езикът на Библията. Български синодален превод 1925 г., Пловдив 2003.
Google Scholar
К истории отечественной Библии (130-летие Синодального перевода), www.rpsc-spb.ru/2010-12-23-14-47-16 [22 IV 2016].
Google Scholar
МОСКОВЉЕВИЋ M., Речник савременог српског jезика с jезичким саветником, Београд 2000.
Google Scholar
ПЕТКОВИЋ C., Речник црквенословенскога jезика, Сремски Карловци 1935.
Google Scholar
ЧОЛОВА С., Към въпроса за библейските преводи в България, http://ebox.nbu.bg/pro/2%20Zv.%20Cholova%20+%20r.pdf [28 IV 2016].
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
