Senatorowie wobec spraw wyznaniowych na sejmie 1597 roku

Justyna Gałuszka

doi:10.18778/1644-857X.18.02.09

Autor

Justyna Gałuszka Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Historii, Zakład Historii Polski Nowożytnej https://orcid.org/0000-0002-1714-0179

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.18.02.09

Słowa kluczowe:

senatorowie, sprawy wyznaniowe, sejm, unia brzeska, protestanci, Zygmunt III Waza

Abstrakt

Artykuł omawia stosunek senatorów do spraw wyznaniowych na sejmie w 1597 r. Było to niezwykle burzliwe zgromadzenie, pierwsze po zawarciu unii brzeskiej (1596). Pokazuje duże poruszenie, jakie wywołał ów akt w wielonarodowym społeczeństwie Rzeczypospolitej polsko-litewskiej. Obrona prawosławia podczas obrad sejmu przez protestantów ukazywała również sojusz między dysydentami. W jego dziejach analizowany przeze mnie sejm zajmuje miejsce szczególne, po raz pierwszy bowiem na jego forum doszło do współpracy między prawosławnymi a protestantami w obronie konfederacji warszawskiej zawartej w 1573 r. Nie było to przypadkowe i doraźne łączenie sił w momencie zagrożenia swobód wyznaniowych, ale długofalowa i dobrze przemyślana strategia, obejmująca pełen wachlarz działań.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Radziwiłłów dział II „Dokumenty historyczne” 354.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Gdańsku [APG], Recesy stanów pruskich 300, 29/60.
Google Scholar

Biblioteka Książąt Czartoryskich [B. Czart.], 96, 97, 2243, 2724 IV.
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku [BK PAN], 305.
Google Scholar

Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz [GStAPK], I HA, Rep. 6, nr 11, fasz. 7; I HA, Rep. 6, nr 11, fasz. 8.
Google Scholar

Archiwum Domu Sapiehów, wyd. A. Prochaska, Lwów 1892.
Google Scholar

Dyaryusze sejmowe r. 1597, wyd. E. Barwiński, Scriptores Rerum Polonicarum, t. XX, Kraków 1911.
Google Scholar

Statut Wielkiego Xięstwa Litewskigo naprzód, za Naiaśnieyszego Hospodara Króla Jegomości Zygmunta III w Krakowie w Roku 1588… teraz zaś piąty raz, za szczęśliwie panuiącego Naiaśnieyszego Krola jegomości Augusta Trzeciego przedrukowany, Wilno 1744.
Google Scholar

Volumina legum, t. II, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Google Scholar

Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze, wyd. J.U. Niemcewicz, t. II, Lipsk 1839.
Google Scholar

Dowbyszczenko M., Na rozdrożu religijnego wyboru: dramat rodziny Hulewiczów. Hulewiczowie w religijnych ruchach końca XVI – pierwszej połowy XVII wieku, [w:] „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, red. J. Kłoczowski, A. Gil, Lublin 2005, s. 65–87.
Google Scholar

Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370–1632, Warszawa 1934.
Google Scholar

Chynczewska-Hennel T., „Do praw i przywilejów swoich dawnych”. Prawo jako argument w polemice prawosławnych w pierwszej połowie XVII w., [w:] Między Wschodem a Zachodem. Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Chynczewska-Hennel, M. Kulecki, H. Litwin, M.P. Makowski, J. Tazbir, Warszawa 1993, s. 53–60.
Google Scholar

Jarmiński L., Bez użycia siły. Działalność polityczna protestantów w Rzeczypospolitej u schyłku XVI wieku, Warszawa 1992.
Google Scholar

Kempa T., Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525–1608). Wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997.
Google Scholar

Kempa T., Proces Nicefora na sejmie w Warszawie w 1597 roku, [w:] Europa orientalis. Polska i jej wschodni sąsiedzi od średniowiecza po współczesność. Studia i materiały ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Alexandrowiczowi w 65. rocznicę urodzin, red. nauk. Z. Karpus, T. Kempa, D. Michaluk, Toruń 1996, s. 145–168.
Google Scholar

Kempa T., Unijne koncepcje Konstantego Wasyla Ostrogskiego, [w:] Czterechsetlecie zawarcia Unii Brzeskiej 1596–1996: materiały sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 28–29 listopada 1996 r., red. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998, s. 33–48.
Google Scholar

Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007.
Google Scholar

Korolko M., Klejnot swobodnego sumienia. Polemiki wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573–1658, Warszawa 1973.
Google Scholar

Kosman M., Reformacja i kontrreformacja w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle propagandy wyznaniowej, Wrocław 1973.
Google Scholar

Kriegseisen W., Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo–kościół między reformacją a oświeceniem, Warszawa 2010.
Google Scholar

Ptaszycki S., Konfederacja Warszawska roku 1573 w trzecim Statucie Litewskim, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu czterechsetletniej rocznicy wydania pierwszego Statutu Litewskiego, Wilno 1935, s. 185–213.
Google Scholar

Rzońca J., Sejmy z lat 1597 i 1598, cz. 1 (Bezowocny sejm w 1597 roku), Warszawa 1989.
Google Scholar

Rzońca J., Spór o biskupstwo wileńskie, [w:] Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur. Materiały I Międzynarodowej Konferencji, Białystok 21–24 IX 1989 w czterech tomach, t. II, red. E. Feliksiak, Białystok 1992, s. 23–52.
Google Scholar

Witkowski W., Stosunki społeczno-kulturalne i językowe na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej za panowania Zygmunta III Wazy, [w:] Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994, s. 76–82.
Google Scholar

Zakrzewski A., Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.). Prawo, ustrój, społeczeństwo, Warszawa 2013.
Google Scholar