Angielski handel zewnętrzny (i kolonialny) w dobie wojny o imperium (1740–1765)

Piotr Robak

doi:10.18778/1644-857X.15.01.02

Autor

Piotr Robak Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.15.01.02

Słowa kluczowe:

Anglia, handel zagraniczny, kolonizacja, XVIII wiek

Abstrakt

Artykuł prezentuje rozwój angielskiego handlu zewnętrznego (i kolonialnego) w okresie dwóch kontynentalnych konfliktów zbrojnych, toczonych także na morzach i w koloniach, w które zaangażowana była Wielka Brytania w latach 1739–1763. Zaprezentowana analiza tego handlu została oparta na szacunkowych danych statystycznych za lata 1740–1765 (stąd ramy chronologiczne artykułu) i przeprowadzona w odniesieniu do dwóch głównych obszarów multilateralnej wymiany: europejskiej i oceanicznej, w tym kolonialnej. Z poczynionych przez Autora ustaleń wynika, że rynki europejskie utrzymały dominującą pozycję w angielskim handlu zewnętrznym w omawianym okresie, choć rozwijały się w sposób zróżnicowany regionalnie i w ogólnym dodatnim bilansie mniej dynamicznie niż na rynkach zamorskich (i kolonialnych). Te bowiem, rozłożone na obszarach: atlantyckim i azjatyckim, odnotowały istotny wzrost wartości i wielkości wymiany, zwłaszcza w odniesieniu do rynków amerykańskich (Ameryka Północna i Indie Zachodnie), mimo że w ogólnym bilansie zachowały stały charakter deficytowy. Jednakże oceaniczny (i kolonialny) import decydował w dużej mierze o rosnącym europejskim reeksporcie angielskiego handlu zewnętrznego, pozwalając mu utrzymać stały dodatni bilans handlowy we wspomnianych latach. Na powyższe zróżnicowanie wielkości i dynamiki rozwoju angielskiego handlu zewnętrznego miały oczywisty, choć nie wyłączny, wpływ toczące się długotrwałe zmagania wojenne. Na niektórych rynkach europejskich (zwłaszcza euroatlantyckim i lewantyńskim) przyniosły one widoczny regres obrotów, natomiast w sferze pozaeuropejskiej okazały się często czynnikiem sprzyjającym intensyfikacji wymiany handlowej, co niewątpliwie było efektem brytyjskiej dominacji zbrojnej na morzach i w koloniach. Ta sytuacja ukształtowała w pewnej mierze przekonanie brytyjskich merkantylistów i polityków, głównie od lat pięćdziesiątych XVIII w., że wojna służy rozwojowi angielskiego handlu zamorskiego.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Anderson M.S., War and Society in Europe of the Old Regime 1618–1789, London 1998.
Google Scholar

Andrews Ch.M., Colonial Commerce, „American Historical Review” 1914, vol. XX, No. 1, s. 45–62.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/1836116

Antonie M., Louis XV, Paris 1989.
Google Scholar

Armitage D., The Ideological Origins of the British Empire, Cambridge 2000.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511755965

Aston T.S., An Economic History of England: the 18th Century, London 1955.
Google Scholar

Attman A., American Bullion in the European World Trade 1600–1800, Goteborg 1986.
Google Scholar

Baugh D.A., Maritime Strenght and Atlantic Commerce. The Uses of „a Grand Marine Empire”, [w:] An Imperial State at War. Britain from 1689 to 1815, ed. L. Stone, London – New York 1994, s. 185–223.
Google Scholar

Berg M., In Pursuit of Luxory: Global History and British Consumer Goods in the Eighteenth Century, „Past and Present” 2004, No. 182, s. 85–142.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/past/182.1.85

Black J., A System of Ambition? British Foreign Policy 1660–1793, Oxford 1991.
Google Scholar

Black J, British Diplomats and Diplomacy, 1688–1800, Exeter 2001.
Google Scholar

Black J., Natural and Necessary Enemies. Anglo-French Relations in the Eigheenth Century, London 1986.
Google Scholar

Bois J.P., De la paix des rois à l’ordre des empereurs 1714–1815, Paris 2003.
Google Scholar

Brewer J., The Sinews of Power. War, Money and the English State, 1688–1783, London 1989.
Google Scholar

Brinley T., The Industrial Revolution and the Atlantic Economy: Selected Essays, New York 1993.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203161210

Brown R., Society and Economy in Modern Britain, 1700–1850, New York 1991.
Google Scholar

Butel P., Historie des Antillles françaises XVIIe–XXe siècles, Paris 2007.
Google Scholar

Butel P., The Atlantic, London 1999.
Google Scholar

Cambell R., The London Tradesman (London 1747), [w:] English Historical Document, vol. IX, eds D.B. Horn, M. Randsome, London 1957.
Google Scholar

Christelow A., Great Britain and the Trades from Cadiz and Lizbon to Spanish America and Brazil, 1759–1783, „Hispanic American Historical Review” 1947, vol. XXVII, No. 1.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2508589

Coleman D.C., The Economy of England 1450–1750, Oxford 1978.
Google Scholar

Conway S., War, State, and Society in Mid-Eighteenth-Century Britain and Ireland, Oxford 2006.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199253753.001.0001

Curtis P., The Atlantic Slave Trade, A Census, Madison 1969.
Google Scholar

Davis R., A Commercial Revolution. English Overseas Trade in the Seventeenth and Eighteenth Centuries, London 1967.
Google Scholar

Davis R., English Foreign Trade, 1700–1774, „The Economic History Review” 1962, vol. XV, No. 2, s. 284–303.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0289.1962.tb02239.x

Davis R., The Rise of Atlantic Economies, London 1973.
Google Scholar

Deane P., The First Industrial Revolution, Cambridge 1969.
Google Scholar

Deane P., Cole W.A., British Economic Growth 1688–1959, Cambridge 1967.
Google Scholar

Devèzie M., Antillles, Guyannes, la mer des Caraïbes de 1492 à 1789, Paris 1985
Google Scholar

Dunn jr. W.S., Opening New Markets: The British Army and the Old Northwest, Westport 2002.
Google Scholar

Eltis D., The Volume and Structure of the Transatlantic Slave trade: A Reassessment, „William and Mary Quarterly” 2001, vol. LVIII, No. 1, s. 17–46.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2674417

Engel M., The Economic Development of the Thirteen Continental Colonie, 1720 to 1775, „William and Mary Quarterly” 1975, vol. XXXII, No. 2, s. 191–222.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/1921562

Farnie D.A., The Commercial Empire of the Atlantic, 1607–1783, „The Economic History Review” 1962, vol. XV, No. 2, s. 205–217.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2598995

Ferguson N., Imperium. Jak Wielka Brytania zbudowała nowoczesny świat, Warszawa 2007.
Google Scholar

Gierszewski S., Statystyka żeglugi Gdańska w latach 1670–1815, Warszawa 1963.
Google Scholar

Harding R., Seapower and Naval Warfare, 1650–1830, London 1999.
Google Scholar

Harley C.K., Trade: Discovery, Mercantilism and Technology, [w:] The Cambridge Economic History of Modern Britain, vol. I (Industralisation, 1700–1860), eds R. Floud, P. Johnson, Cambridge 2004, s. 176–203.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CHOL9780521820363.008

Harper L.A., The English Navigation Laws: A Seventeenth-Century Experiment in Social Engineering, New York 1939.
Google Scholar

História de Portugal, vol. IV (O Antigo Regime, 1620–1807), ed. D.A.M. Hespanha, Janeiro 1998.
Google Scholar

Hobhouse H., Ziarna zmian. Sześć roślin, które zmieniły oblicze świata, Warszawa 2001.
Google Scholar

Holmes G., The Making of a Great Power. Late Stuart and Early Georgian Britain, Oxford 1993.
Google Scholar

Holmes G., Sechi D., The Age of Oligarchy. Preindustrial Britain 1722–1783, London – New York 1993.
Google Scholar

John A.H., War and the English Economy, 1700–1763, „The Economic History Review” 1955, vol. VII, No. 3, s. 329–344.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0289.1955.tb01534.x

John St.I., The Making of the Raj: India under the East India Company, Santa Barbara 2012.
Google Scholar

Kieniewicz J., Historia Indii, Wrocław 2004.
Google Scholar

Knorr K.E., British Colonial Theories 1570–1850, Toronto 1944.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3138/9781487589394

Koehn N.F., The Power of Commerce: Economy and Governance in the First British Empire, Ithaca – New York 1994.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7591/9781501731709

Lawson P., The East India Company: A History, London 1993.
Google Scholar

Lloyd T.O., The British Empire, 1558–1995, Oxford 199
Google Scholar

Magnusom L., Mercantilism: The Shaping of an Economic Language, New York 1994.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203416488

Małowist M., Europa i jej ekspansja XIV–XVII w., Warszawa 1993.
Google Scholar

Marshall P.J., The British in Asia: Trade to Dominion, 1700–1765, [w:] The Oxford History of the British Empire, ed. P.J. Marshall, vol. II (The Eighteenth Century), Oxford 1998, s. 487–507.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198205630.003.0022

Mączak A., U źródeł nowoczesnej gospodarki europejskiej, Warszawa 1967.
Google Scholar

McKay D., Scott H.M., The Rise of the Great Powers 1648–1815, London – New York 1983.
Google Scholar

McNeill J.R., Atlantic Empires of France and Spain: Louisbourg and Havana, 1700–1763, Chapel Hill 1985.
Google Scholar

Mémoires du comte de Maurepas, Ministre de la Marine, etc., vol. III, Paris 1792.
Google Scholar

Mentz S., The English Gentleman Merchant at Work: Madras and the City of London 1660–1740, Copenhagen 2005.
Google Scholar

Miller P.N., Defining the Common Good. Empire, Religion and Philosophy in Eighteenth- Century Britain, Cambridge 1994.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511558566

Mitchell B.R., Deane P., Abstract of British Historical Statistics, Cambridge 1962.
Google Scholar

Morgan K., Liverpool’s Dominance in the British Slave Trade, 1740–1807, [w:] Liverpool and Transatlantic Slavery, eds D. Richardson, S. Schwarz, Liverpool 2007, s. 14–42.
Google Scholar

Morgan K., Slavery and the British Empire: from Africa to America, Oxford 2007.
Google Scholar

Niedhart G., Handel und Krieg in der Britischen Weltpolitik 1738–1763, München 1979.
Google Scholar

Nowak B., Afryka w gospodarce światowej XVI–XVII wieku, [w:] Europa i świat w początkach epoki nowożytnej, cz. 1 (Społeczeństwo, kultura, ekspansja), red. A. Mączak, Warszawa 1991, s. 301–338.
Google Scholar

O’Gorman F., British Political and Social History 1688–1832, London – New York 1997.
Google Scholar

Pares R., American versus Continental Warfare, 1739–1763, „English Historical Review” 1936, vol. LI, s. 429–465.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/ehr/LI.CCIII.429

Pares R., War and Trade in the West Indies, Oxford 1936.
Google Scholar

Parry J.H., Morskie imperium Hiszpanii, Gdańsk 1983.
Google Scholar

Pitman F.W., The Development of the British West Indies, 1700–1763, New Haven 1917.
Google Scholar

Pope R., Atlas of British Social and Economic History Since c. 1700, London 1990.
Google Scholar

Rawley J.A., London, Metropolis of Slave Trade, Columbia 2003.
Google Scholar

Robak P., Angielski handel zewnętrzny (i kolonialny) w latach 1715–1740. Amerykanizacja rynku pozaeuropejskiego, „Przegląd Nauk Historycznych” 2013, R. XII, nr 2, s. 41–70.
Google Scholar

Rozbicki M.J., Gospodarka brytyjskiej Ameryki Północnej w XVIII w., [w:] Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, red. M.J. Rozbicki i I. Wawrzyczek, t. I (1607–1763), Warszawa 1995, s. 193–216.
Google Scholar

Rutledge J.L., Century of Conflict: The Struggle Between the French and British in Colonial America, New York 1956.
Google Scholar

Savelle M., The Diplomatic History of the Canadian Boundary 1749–1763, New Haven – Toronto, 1940.
Google Scholar

Savelle M., The Foundation of American Civilisation. A History of Colonial America, New York 1944.
Google Scholar

Schumpeter E.B., English Overseas Trade Statistics, 1697–1808, Oxford 1960.
Google Scholar

Sheehan B.W., Wojny imperialne, [w:] Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, red. M.J. Rozbicki i I. Wawrzyczek, t. I (1607–1763), Warszawa 1995, s. 289–32
Google Scholar

Sheridan R.B., The Commercial and Financial Organization of the British Slave Trade, 1750–1807, „The Economic History Review” 1958, vol. XL, No. 2, s. 249–263.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-0289.1958.tb01639.x

Sheridan R.B., Sugar and Slavery: An Economic History of the British West Indies, 1623–1775, Kingston 1974.
Google Scholar

Shlote W., British Overseas Trade from 1700 to the 1930s, Oxford 1952.
Google Scholar

Spear P., A History of India, vol. II, London 1965.
Google Scholar

Sutton J.L., Wojna o sukcesję polską 1733–1735, Oświęcim 2015.
Google Scholar

Szabo F.A.J., Wojna siedmioletnia w Europie 1756–1763, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Vignol L., L’Asiento français (1701–1713) et anglais (1713–1750) et le commerce franco-espagnol vers 1700 à 1730, „Revue d’Histoire Economique et Sociale” 1929, vol. XVII, No. 3, s. 249–425.
Google Scholar

Wieczorkiewicz P., Historia wojen morskich, t. I (Wiek żagla), Londyn 1995.
Google Scholar

Williams J.B., British Commercial Policy and Trade Expansion 1750–1850, Oxford 1972.
Google Scholar

Zins H., Kupcy i kidnaperzy. Handel niewolnikami w dziejach Afryki i Ameryki, Lublin 1999.
Google Scholar