Between reason and creative instinct. Leon Chwistek’s approach to art criticism
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6107.39.03Keywords:
Leon Chwistek, art criticism, the notion of the work of art, assessment criteria, creative attitudeAbstract
Leon Chwistek was one of the most important thinkers in the inter-war Poland. As a philosopher, logician, artist and art theorist, he frequently commented on historical and contemporary aspects of artistic life, formulating his distinct ideas concerning art criticism. The aim of this article is to synthetically discuss these ideas and to outline the cultural and artistic context that shaped them. In order to achieve this goal, the author of the article refers to both the art theoretical output of Chwistek and his philosophy as well as scientific research. Having employed a descriptive method, the author presents the main questions of art criticism discussed by Chwistek in his various texts. The following aspects are examined: the role of art critics in society, experience as a basis of critical opinion, methodology of art critic’s work, criteria for evaluation of works of art and creative attitudes. In his writings Chwistek emphasized the importance of theory for artistic practice, but even more strongly he stressed the illuminating power of experience, which is able to undermine aesthetic dogmas and which should remain the basic determinant of critic’s activity.
References
Bednarz, G. (2017). Analiza krytyczna podstaw teorii wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Estetyka i Krytyka, 1, s. 25–38.
Google Scholar
Bednarz, G. (2018). Leona Chwistka teoria wielości rzeczywistości w sztuce. Studia Humanistyczne AGH, 1, s. 21–36.
Google Scholar
Bożek, H. (2014). Teoria wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Rys krytyczny. Argument, 2, s. 405–424.
Google Scholar
Chrobak, K. (2004). Niejedna rzeczywistość. Racjonalizm krytyczny Leona Chwistka. Kraków: Inter Esse.
Google Scholar
Chwistek, L. (1909). Sur les variations periodiques du contenu des images vues dans un contour conné. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, 3, s. 394–413.
Google Scholar
Chwistek, L. (1937). Sukces sztuki wyobrażeniowej. Czas, 27.03., s. 9.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960). Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960a). Formizm (1919). W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 94–99.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960b). Formizm (1920). W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 100–104.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960c). Kult geniuszów. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 203–221.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960d). Myśli o odrodzeniu kultury duchowej. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 161–167.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960e). Niewola duchowa. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 154–160.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960f). Obrońca myśli wyzwolonej. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 191–197.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960g). Poezje formistyczne Czyżewskiego. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 105–106.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960h). Teatr przyszłości. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 171–182.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960i). Tragedia naturalizmu. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 127–146.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960j). Troska o wielkość sztuk. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 147–153.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960k). Twórcza siła formizmu. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 113–124.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960l). Tytus Czyżewski a kryzys formizmu. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 107–112.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960m). Wielość rzeczywistości w sztuce (1924). W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 51–73.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960n). Wrogowie formizmu i ich psychologia. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 89–93.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960o). Zagadnienia współczesnej architektury. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 77–88.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961). Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961a). Tragedia werbalnej metafizyki. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 118–142.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961b). Wielość rzeczywistości. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 30–105.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961c). Zagadnienia kultury duchowej w Polsce. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 149–277.
Google Scholar
Chwistek, L. (1963). Pisma filozoficzne i logiczne. T. II, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Chwistek, L. (1963a). Granice nauki. Zarys logiki i metodologii nauk ścisłych. W: Chwistek L. Pisma filozoficzne i logiczne. T. II, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 1–232.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004). Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004a). Dyskusja Leon Chwistek – Władysław Strzemiński (1935). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 249–260.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004b). Moja walka o nową formę w sztuce (1935). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych, s. 239–247.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004c). Przeżycia artystyczne. W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 321–240;
Google Scholar
Chwistek, L. (2004d). Rozmowa z Leonem Chwistkiem (1926). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 123–125.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004e). Sens i rzeczywistość. W: Chrobak K., Niejedna rzeczywistość. Racjonalizm krytyczny Leona Chwistka. Kraków: Inter Esse, s. 317–476.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004f). Wielość rzeczywistości w sztuce (1918). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 3–20.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004g). Zagadnienie wiedzy w malarstwie (1936). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 311–320.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018). Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018a). Formiści. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 186–188.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018b). Innego rodzaju arystokratyzm. Komentarz do dyskusji z Władysławem Strzemińskim. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 222–223.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018c). Sztuka dziecka. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 200–202.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018d). O zasadniczych problemach sztuki z punktu widzenia psychologii doświadczalnej. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 203–208.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018e). Pojęcie strefy. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 189–191.
Google Scholar
Estreicher, K. (1971), Leon Chwistek. Biografia artysty. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Femiak T. (2005). O poglądach Leona Chwistka ze szczególnym uwzględnieniem teorii wielości rzeczywistości (w 120-tą rocznicę urodzin i 60-tą rocznicę śmierci Leona Chwistka). Doctrina. Studia społeczno-polityczne, 2, s. 353–376.
Google Scholar
Jadacki, J. J. (1983). O poglądach Leona Chwistka na język. Studia Semiotyczne, XIII, s. 23–33.
Google Scholar
Jadacki, J. J. (1998). Pluralistyczna wizja Leona Chwistka. W: Jadacki J. J., Orientacje i doktryny filozoficzne. Z dziejów myśli polskiej. Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 211–259.
Google Scholar
Kostyrko, T. (1968). Interpretacja koncepcji „wielości rzeczywistości” Leona Chwistka. Studia Metodologiczne, 4, s. 89–105.
Google Scholar
Kostyrko, T. (1995). Leona Chwistka filozofia sztuki. Warszawa: Instytut Kultury.
Google Scholar
Kostyrko, T. (2004). Leon Chwistek jako filozof sztuki i uczestnik życia artystycznego. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. IX–LXIV.
Google Scholar
Mudyń, K. (2003). O wielości rzeczywistości w koncepcji Leona Chwistka. Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, 1, s. 101–112.
Google Scholar
Murawski, R. (2013). Filozofia matematyki. Zarys dziejów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Pasenkiewicz, K. (1961). Pierwsze systemy semantyki Leona Chwistka. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rozprawy i Studia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Pasenkiewicz, K. (1962). Analiza i krytyka teorii wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Studia Filozoficzne, 1. s. 65–93.
Google Scholar
Piotrowski, P. (1986). Autonomia, symbol, utopia. Awangarda i teorie transcendencji formy. Artium Quaestiones, 3, s. 109–129.
Google Scholar
Słomski, W. (2008). Leona Chwistka teoria wielości rzeczywistości. Lumen Poloniae, 2, s. 57–80.
Google Scholar
Surma, P. (2013). Teoria wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Rocznik Historii Filozofii Polskiej, 6, s. 81–126.
Google Scholar
Szczepańska-Pabiszczak, B. (1999). Leona Chwistka relatywizm ontologiczny. Studia Metodologiczne, 29, s. 177–196.
Google Scholar
Woleński, J. (2018). Leon Chwistek. Filozofia, logika i sztuka. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 9–26.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.