Nieporozumienia wokół rozumienia

Abstract

Punktem wyjścia rozważań są cztery hipotezy: dwie leksykalne, gramatyczna i historyczna: 1. Wyrażenie „rozumieć" jest polisemem i to podwójnie: a) wieloznacznością właściwą wielu predykatom mentalnym (tj. może mieć w szczególności sens aktualny, habitualny, sekwencyjny lub procesualny); b) wieloznacznością swoistą (tj. może w szczególności mieć sens intuicyjny, identyfikacyjny, indulgencyjny lub inskrypcyjny). 2. Wyrażenie „rozumieć” w sensie identyfikacyjnym występuje w kontekstach eliptycznych (może mieć wówczas sens esencjalny, strukturalny, funkcjonalny, kauzalny, kategorialny lub konceptualny). 3. Wszelkie (niemetaforyczne) konteksty i derywaty wyrażenia „rozumieć" dadzą się sparafrazować za pomocą wprowadzonych rozróżnień. 4. Różnice zdań w sprawie rozumienia albo biorą się z pomieszania znaczeń, albo są empirycznie testowalne. Przedstawione hipotezy pozwalają usunąć nieporozumienia, dotyczące kolejno: argumentów relacji rozumienia, kategorii semantycznej „rozumienia", relacji między poszczególnymi pojęciami „rozumienia" oraz. między rozumieniem a innymi funkcjami mentalnymi, warunkami poprawności definicji „rozumienia konceptualnego", na koniec kryteriów kompetencji językowej.