Błąd językowy – co to takiego? Rozważania o błędzie językowym w glottodydaktyce polonistycznej

Anna Dąbrowska; Małgorzata Pasieka

doi:10.18778/0860-6587.22.02

Autor

Anna Dąbrowska Instytut Filologii Polskiej, Wrocław
Małgorzata Pasieka Instytut Filologii Polskiej, Wrocław

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.22.02

Słowa kluczowe:

błąd językowy, błąd glottodydaktyczny, norma językowa, norma glottodydaktyczna

Abstrakt

W artykule przedstawione zostało zagadnienie błędu w sensie ogólnym z punktu widzenia filozofii, psychologii, logiki, psycholingwistyki i przede wszystkim językoznawstwa. Największy nacisk położono na błędy popełniane przez uczących się języka obcego. Pod uwagę wzięte zostały teksty analizujące błędy Polaków uczących się języków obcych oraz cudzoziemców uczących się polskiego. Autorki uwzględniają normę językową obowiązującą rodzimych użytkowników języka i tak zwaną normę glottodydaktyczną. Błąd glottodydaktyczny i norma glottodydaktyczna są stosunkowo prostymi konstruktami teoretycznymi, jednakże ich zastosowanie w praktyce napotyka na liczne trudności. Autorki rezygnują ze stosowania terminu błąd glottodydaktyczny, pozostając przy błędzie językowym. W pracy zamieszczono dwie tabele przedstawiające w przejrzysty sposób typologie błędów językowych popełnianych przez cudzoziemców w języku obcym. Tabele pokazują, jak trudne jest opracowanie takiej typologii. Pracę kończą wnioski i postulaty badawcze.

Bibliografia

Arabski J., 1976, Nielingwistyczny aspekt błędu językowego, w: F. Grucza (red.), Glottodydaktyka a lingwistyka. Materiały z II Sympozjum zorganizowanego przez Instytut Lingwistyki Stosowanej UW, Jadwisin 13–15 listopada 1974, s. 71–75.
Google Scholar

Arabski J., 2008, Błąd językowy w badaniach nad przyswajaniem języka obcego, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 63–71.
Google Scholar

Balkowska G., 1989, Zagadnienia interferencji w nauczaniu języka polskiego jako obcego, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 549–556.
Google Scholar

Bańko M., 2008, Dlaczego torreador?, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 297–309.
Google Scholar

Boniecka B., 2008, Błąd komunikacyjny – błąd pragmatyczny, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 161–174.
Google Scholar

Bugajski M., 1993, Językoznawstwo normatywne, Warszawa.
Google Scholar

Buttler B., Typy błędów leksykalnych, „Poradnik Językowy”, zeszyt 2, s. 79–84, zeszyt 3, s. 151–156, zeszyt 4, s. 215–221.
Google Scholar

Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., 1973, Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawnościgramatycznej, Warszawa.
Google Scholar

Cienkowski W., 1977, Sprawność językowa, błąd językowy, usterki i zakłócenia, „Socjolingwistyka” 1. Polityka językowa, pod red. W. Lubasia, Katowice, s. 55–62.
Google Scholar

Chomicz-Jung K., 1990, Norma glottodydaktyczna i jej rola w procesie glottodydaktycznym, „Przegląd Glottodydaktyczny”, XI, s. 21–38.
Google Scholar

Corder Pit S., 1983, Analiza błędu językowego, tłum. Elżbieta Skweres, w: J. P. Allen, S. Pit Corder, Alan.
Google Scholar

Davis, (red.), red. wydania polskiego J. Rusiecki, Kurs edynburski językoznawstwa stosowanego, t. II. Techniki w językoznawstwie stosowanym, WSiP, Warszawa, s. 116–131.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2000, Odesyci, badawcy, lekkoatletyści. O błędach językowych studentów zawansowanych, w: J. Mazur (red.), Polonistyka w świecie. Nauczanie języka i kultury polskiej studentów zaawansowanych, Lublin, s. 97–109.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2006, Błąd językowy – niedostatek kompetencji, luka w sprawności czy niewłaściwa strategia? w: A. Seretny, E. Lipińska (red.), Sprawności przede wszystkim. Materiały z konferencji sekcji glottodydaktycznej Stowarzyszenia „Bristol” Polskich i Zagranicznych Nauczycieli Kultury Polskiej i Języka Polskiego jako Obcego (Kraków 18–19 marca 2005), Kraków, s. 15–35.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2008a, Nowa typologia błędów popełnianych przez cudzoziemców w języku polskim, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 73–102.
Google Scholar

Dąbrowska A., Pasieka M., 2008b, Błędy językowe w tekstach pisanych przez cudzoziemców – wybrane problemy związane z klasyfikacją i oceną, w: A. Seretny, E. Lipińska (red.), Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, Kraków, s. 103–113.
Google Scholar

Dąbrówka A., Geller E., Turczyn R., 1993, Słownik synonimów, Warszawa.
Google Scholar

DSS – Nagórko A., Łaziński M., Burkhardt H., 2004, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków.
Google Scholar

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1999, K. Polański (red.), wyd. 2, Wrocław.
Google Scholar

Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, 2003, przeł. W. Martyniuk, Warszawa.
Google Scholar

Berko G. J., Bernstein R. N. (red.), 2005, Psycholingwistyka, przekład J. Bobryk, N. Bobryk-Deryło i in., Gdańsk.
Google Scholar

Gliwińska-Kotynia J., 2011, Najczęstsze błędy Polaków uczących się języka rosyjskiego, w: M. Biernacka i M. Wojenka-Karasek (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Łódź, s. 210–216.
Google Scholar

Górecki M., Stawska M.,1993, Błędy językowe charakterystyczne dla młodzieży polskiej ze Wschodu, w: J. Mazur (red.), Metodyka kształcenia językowego Polaków ze Wschodu, Lublin, s. 49–55.
Google Scholar

Grucza F., 1978, (red.) Z problematyki błędów obcojęzycznych, Warszawa.
Google Scholar

Grucza B., Jaruzelska H., 1978, Błędy gramatyczne i leksykalne, w: F. Grucza (red.), Z problematyki błędów obcojęzycznych, Warszawa, s. 124–143.
Google Scholar

Hofmański W., 2012, Kognitywne aspekty glottodydaktyki. Czeski student wobec pułapek komunikatywności, „Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria Językoznawcza”, t. 19 (39), z. 1, s. 175–187.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2012.19.1.13

Jakubowska E., 2008, Między teatrem a prawdą, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 175–187.
Google Scholar

Jóźwik K., 2010, Efektywne komunikowanie się a błędy językowe w nauczaniu języka polskiego jako obcego, w: Interdyscyplinarność w nauczaniu języków obcych. XIV konferencja naukowo–dydaktyczna Studium Języków Obcych Politechniki Wrocławskiej pod honorowym patronatem Jego Magnificencji Rektora Politechniki Wrocławskiej prof. dr. hab. Inż. Tadeusza Więckowskiego w ramach obchodów Jubileuszu 100–lecia Uczelni Technicznych we Wrocławiu, Wrocław 24–26 września 2010 r., Wrocław.
Google Scholar

Kaleta R., 2009, Dyskusja nad błędem językowym w wybranych polskich pracach językoznawczych wydanych w latach 1978–2008 (przegląd), „Lingwistyka Stosowana. Przegląd”, t. 1, s. 151–171.
Google Scholar

Kaleta R., 2015, Polsko–białoruska lapsologia glottodydaktyczna, Warszawa.
Google Scholar

Kijewska A., Bułgarskie interferencje fonetyczne w języku polskim a błąd glottodydaktyczny (na materiale prac pisemnych studentów bułgarskich), w: R. Cudak i J. Tambor (red.), Inne optyki. Nowe programy, nowe metody, nowe technologie w nauczaniu kultury polskiej i języka polskiego jako obcego, Katowice 2001, s. 263–274.
Google Scholar

Kita M., 2008, Medialna kariera błędu językowego, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 39–62.
Google Scholar

Komorowska H., 2001, Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa.
Google Scholar

Kopczyński O., 1808, Poprawa błędów w ustney i pisaney mowie polskiej, Warszawa.
Google Scholar

Kornaszewski M.,1976, Analiza błędów jako zabieg dydaktyczny w nauczaniu JPJO, „Poznańskie TPN. Sprawozdania nr 94 za rok 1976, Wydział Filologiczno–filozoficzny”, Poznań, s. 31–34.
Google Scholar

Korzeniewska-Rogalewicz J., 1986, Błąd leksykalny a dydaktyka języka obcego. Na materiale języka rosyjskiego, Warszawa.
Google Scholar

Koziński P., 1983, Błędy logiczne w wypowiedziach, Warszawa.
Google Scholar

Krawczuk A., 2006, Błędy gramatyczne studentów polonistyki lwowskiej spowodowane polsko-ukraińską interferencją, „Postscriptum”, nr 2 (52), s.137–153.
Google Scholar

Krawczuk A., 2008, Kłopoty z opanowaniem polskiej rekcji w procesie nauczania Ukraińców sprawności pisania, w: A. Seretny, E Lipińska (red.) Rozwijanie i testowanie biegłości w języku polskim jako obcym, Kraków, s. 129–140.
Google Scholar

Lipińska E., 2003, Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Kraków.
Google Scholar

Łyda A., Gumul E., 2008, Błąd w tłumaczeniu ustnym, w: M. Kita przy współudziale Czempki– Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 103–116.
Google Scholar

Madelska L., M. Warchoł–Schlottmann, 2008, Odkrywamy język polski, Kraków.
Google Scholar

Mała encyklopedia filozofii. Pojęcia – problemy – kierunki – szkoły, 2002, red. St. Jedynak, Bydgoszcz–Lublin.
Google Scholar

Mały słownik języka polskiego, 1968, pod red. S. Skorupki, H. Auderskiej, Z. Łempickiej, Warszawa.
Google Scholar

Marcjanik M., 2008, O niestosowności komunikacyjnej na materiale językowych zachowań grzecznościowych, w: M. Kita przy współudziale Czempki–Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 151–160.
Google Scholar

Marczyńska M., 2011, Zadek pani Marii jest bardzo stary, czyli o komizmie w błędach językowych cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego, w: M. Biernacka i M. Wojenka–Karasek (red.) Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Łódź, s. 230–239.
Google Scholar

Marek R., 2011, Błędy w tłumaczeniu leksemów polskich na język niemiecki, w: M. Biernacka i M. Wojenka-Karasek (red.) Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Łódź s. 223–229.
Google Scholar

Metzler Lexikon. Fremdsprachendidaktik, herausgegeben von Carola Surkamp, Verlag J.B. Metzler, Stuttgart-Weimar 2010.
Google Scholar

Mielczarek A., Lisowski T., 2009, Typologia błędów fleksyjnych Koreańczyków uczących się języka polskiego w: W. Miodunka, A. Seretny (red.), W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, Kraków, s. 159–168.
Google Scholar

Miodek J., 2001, O normie językowej, w: J. Bartmiński (red.) Współczesny język polski, Lublin, s. 73–83.
Google Scholar

Miodek W., 2008, Błąd komunikacyjny – przyczyny i konsekwencje (na przykładzie form adresatywnych w języku polskim, niemieckim i szwedzkim), w: M. Kita przy współudziale Czempki– Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 189–196.
Google Scholar

Naszi oszibki. Kłassifikacija oszibok w reczi studentow russkogo jazyka Helsinskogo uniwiersiteta (...), Arto Mystajoki (red.), Helsinki 1992.
Google Scholar

Noras A. J., 2008, Filozofia a błąd, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 7–12.
Google Scholar

Nowa encyklopedia powszechna PWN, 1997, Warszawa.
Google Scholar

Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, 2000, A. Markowski (red.), Warszawa.
Google Scholar

Pasieka M., 2006, „Polski nie jest językiem, którego szybko i bez ambicji się uczy”, czyli o niektórych błędach w języku polskim popełnianych przez cudzoziemców, „Rozprawy Komisji Językowej WTN”, Wrocław, s. 83–90.
Google Scholar

Piechota W., Interferencja językowa a nauczanie języka polskiego w szkołach średnich NRD, „Poznańskie TPN. Sprawozdania nr 96 za rok 1978, Wydział Filologiczno-filozoficzny”, Poznań 1980, s. 115–118.
Google Scholar

Pieter J., 2004, Słownik psychologiczny, wyd. II, Katowice.
Google Scholar

Porayski-Pomsta J., 1994, Błędy językowe i ich rodzaje, w: K. Handtke i H. Dalewska–Greń (red.), Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, Warszawa, s. 55–66.
Google Scholar

Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, 1995, pod red. Haliny Zgółkowej, Poznań, t. 5.
Google Scholar

Przechodzka G., 1993, Z problematyki interferencji językowej w nauczaniu języka polskiego Polaków ze Wschodu, w: J. Mzur (red.), Metodyka kształcenia językowego Polaków na Wschodzie, Lublin, s. 39–48.
Google Scholar

Przechodzka G., Miodunka W. T., 2006, Kompetencja językowa polskich maturzystów. Na podstawie testów certyfikatowych z języka polskiego jako obcego na poziomie zaawansowanym C2. Analiza jakościowa, „Polonistyka” nr 8, s. 6–17.
Google Scholar

Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, 2011, I. Janowska, E. Lipińska, A. Rabiej, A. Seretny, P. Turek, (red.) ,Kraków.
Google Scholar

Reber A. S., Reber S. E., Słownik psychologii 2005, polskie wydanie pod red. naukową prof. dr hab. Idy Kurcz i prof. dr hab. Krystyny Skarżyńskiej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Rogut E., 2011, Błędy językowe w pracach pisemnych cudzoziemców uczących się języka polskiego w SJPdC w Łodzi, w: M. Biernacka i M. Wojenka-Karasek (red.) Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Łódź s. 217–222.
Google Scholar

Sajenczuk M. E., 1987, Analiza błędów popełnianych przez Wietnamczyków w czasie uczenia się języka polskiego w Polsce, w: J. Mączyński, J. Michowicz (red.) Nauczanie cudzoziemców języka polskiego. Studia i materiały, Łódź, s. 99–109.
Google Scholar

Saloni Z., 1971, Błędy językowe w pracach pisemnych uczniów liceum ogólnokształcącego. Próba analizy językoznawczej, Warszawa.
Google Scholar

Seiffert I., 2000, Leksykalne zakłócenia komunikacji językowej u francuskich studentów polonistyki, w: M. Grabska (red.) „Słowa, słowa, słowa…” w komunikacji językowej, Gdańsk, s. 349–355.
Google Scholar

Seretny A., 1994, Błędy popełniane przez anglojęzycznych studentów w początkowym okresie nauki języka polskiego jako obcego – próba analizy, „Przegląd Polonijny”, z. 3, s. 101–109.
Google Scholar

Sikorski L., 1980, Polaryzacja polskiego systemu czasownikowego u uczniów niemieckich, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 187–195.
Google Scholar

Sikorski L., 1981, Analiza błędów językowych obcokrajowców i jej implikacje lingwistyczno–dydaktyczne dla nauczania języka polskiego jako obcego (na materiale uczniów niemieckich). Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra Witolda Śmiecha, Łódź (maszynopis).
Google Scholar

Smoczyńska M., 1987, Metodologiczne problemy analizy błędów językowych dzieci, w: I. Kurcz, G. W. Shugar, B. Bokus, Wiedza a język, t. II, Język dziecka, Wrocław, s. 95–116.
Google Scholar

Smólska J., 1978, Typowe błędy popełniane przez studentów polskich w języku angielskim, w: Z problematyki błędów obcojęzycznych, pod red. F. Gruczy, s. 60–114.
Google Scholar

Standardy wymagań egzaminacyjnych, 2003, Państwowa Komisja poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa.
Google Scholar

Stasieczek-Górna M., 2011, Błędy szyku zdania popełniane przez cudzoziemców uczących się języka polskiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie polonistyczne cudzoziemców”, 18, Teksty i podteksty w nauczaniu języka polskiego jako obcego, red. Beata Grochala i Magdalena Wojenka-Karasek, Łódź.
Google Scholar

Rojczyk A., 2008, Błąd językowy w neurolingwistyce, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 139–149.
Google Scholar

Szulc A., 1982, Błąd językowy a dydaktyka języka obcego, „Języki Obce w Szkole”, z. 5, s. 259–266.
Google Scholar

Szulc A., 1997, Słownik dydaktyki języków obcych, wyd. 2 [1994], Warszawa.
Google Scholar

Szylarski W., 1770, Początki nauk dla narodowej młodzieży, to jest Grammatyka języka polskiego ucząca, a tym samym pojęcie obcych języków, jako łacińskiego, francuskiego, włoskiego i innych ułatwiająca, Drukarnia Jego Królewskiej Mości i Bractwa Świętej Trójcy, Lwów.
Google Scholar

Warchał K., Niezamierzony efekt komiczny jako błąd komunikacyjny, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 197–212.
Google Scholar

Wewiór B., 1978, Błędy gramatyczne i leksykalne, w: F. Grucza (red.), Z problematyki błędów obcojęzycznych, Warszawa, s. 160–188.
Google Scholar

Wielki słownik ucznia, pod red. M. Bańki 2006, PWN, Warszawa, t. I.
Google Scholar

Wiśniak A., 2008, Kilka uwag o błędach i nie–błędach w reklamie, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 285–296.
Google Scholar

Wojtaszek A., 2008, Errare necesse est – o tajnikach nawigacji po wzburzonych falach współczesnej reklamy, w: M. Kita przy współudziale Czempki-Wiewióry i M. Ślawskiej (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 271–283.
Google Scholar

Wielka encyklopedia PWN, 1963, T. 2, Warszawa.
Google Scholar

Ząbkowska J., 1972, O pewnym typie błędów leksykalnych w świetle procesów tworzenia i rozumienia tekstów, „Język Rosyjski. Czasopismo dla nauczycieli”, nr 3, s. 155–160.
Google Scholar

Żydek-Bednarczuk U., 1993, Błędy językowe a zjawisko interferencji międzyjęzykowej, „Przegląd Glottodydaktyczny”, t. 12, s. 69–82.
Google Scholar