Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym w Łodzi – organizacja, struktura, zadania w początkowym okresie I wojny światowej (1914–1915)

Joanna Sosnowska

doi:10.18778/2080-8313.20.03

Autor

Joanna Sosnowska Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Historii Wychowania i Pedeutologii

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.03

Słowa kluczowe:

Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym w Łodzi, komisje obywatelskie, I wojna światowa, dostarczanie żywności ubogim, okręgi pomocowe, opieka społeczna

Abstrakt

W początkowym okresie pierwszej wojny światowej istniały w Łodzi dwa komitety o statusie instytucji pomocy społecznej: Główny Komitet Obywatelski miasta Łodzi (GKO) i Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednego (KONPB). Obie te organizacje powstały praktycznie w tym samym czasie, tj. w pierwszych dniach sierpnia 1914 r., a ich działania wzajemnie się uzupełniały. Pierwszy z nich przejął funkcję miejskiego rządu z szeregiem kompetencji w administracji po opuszczeniu miasta przez prezydenta Władysława Pieńkowskiego; drugi skupił się na typowej opiece społecznej dla mieszkańców, którzy nagle znaleźli się w sytuacji zagrożenia dla ich bezpieczeństwa, życia i zdrowia, ryzykując utratę źródła dochodu. Głównym celem KONPB w początkowej fazie wojny było zapewnienie pomocy materialnej najbiedniejszym mieszkańcom Łodzi; najważniejszą formą wsparcia stosowaną przez największą liczbę osób było dostarczanie żywności. Korzystali z tego ludzie wszystkich religii i narodowości. Wśród nich byli przede wszystkim robotnicy fabryczni z rodzinami, ludzie, którzy stracili źródło dochodu, rodziny rezerwistów, imigrantów, bezdomnych i tych korzystających z usług wielu łódzkich organizacji filantropijnych i społecznych. W artykule przedstawiono kilka aspektów działań KONPB, takich jak geneza KONPB, struktura, zadania i zaplecze finansowe, a także współpracę i komunikację z GKO. Łódzkie komitety obywatelskie zostały zlikwidowane przez niemieckie władze okupacyjne 30 czerwca 1915 r., po prawie roku działalności.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Opieki Społecznej, sygn. 17934.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta miasta Łodzi, Wydział Prezydialny, sygn. 13666.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Główny Komitet Obywatelski w Łodzi, sygn. 1, 9, 22, 28, 97, 285.
Google Scholar

Alleluja! Jednodniówka wielkanocna (4 kwietnia 1915 r.), Łódź 1915.
Google Scholar

Drugą kwestę na chleb, „Rozwój” 1914, nr 189.
Google Scholar

Komitet obywatelski, „Rozwój” 1914, nr 182.
Google Scholar

Komitet Obywatelski niesienia pomocy biednym, „Rozwój” 1914, nr 190.
Google Scholar

Milicja obywatelska, „Nowa Gazeta Łódzka” 1914, nr 179.
Google Scholar

Nadużycie, „Nowa Gazeta Łódzka” 1914, Wydanie poranne [26 VIII].
Google Scholar

Odezwa komitetu obywatelskiego. W sprawie głodnych, „Rozwój” 1914, nr 189.
Google Scholar

Skład Komitetów Obywatelskich w dniu 1. Maja 1915 r., Łódź 1915.
Google Scholar

Z Komitetu niesienia pomocy biednym, „Nowy Kurjer Łódzki” 1914, nr 295.
Google Scholar

Z komitetu obywatelskiego, „Nowa Gazeta Łódzka” 1914, nr 177.
Google Scholar

Z Komitetu Obywatelskiego, „Nowa Gazeta Łódzka” 1914, Wydanie poranne [22 VIII].
Google Scholar

Z Komitetu obywatelskiego, „Rozwój” 1914, nr 181.
Google Scholar

Z komitetu Obywatelskiego, „Rozwój” 1914, nr 190.
Google Scholar

Z Komitetu Obywatelskiego, „Rozwój” 1914, nr 192.
Google Scholar

Bortnowski W., Ziemia łódzka w ogniu. 1 VIII–6 XII 1914 rok, Łódź 1969.
Google Scholar

Fijałek J., Położenie ludności, [w:] Dzieje miasta, t. 1: Do 1918 r., red. B. Baranowski, J. Fijałek, Warszawa–Łódź 1980.
Google Scholar

Hertz M., Łódź w czasie Wielkiej Wojny, Łódź 1933.
Google Scholar

Karwacki W.L., Łódzka organizacja PPS-Lewicy 1906–1918, Łódź 1964.
Google Scholar

Kowalczyński K.R., Łódź 1914. Kronika oblężonego miasta, Łódź 2010.
Google Scholar

Oettingen U., Działalność dobroczynna ziemiaństwa w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej – problem badawczy, [w:] Działalność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, red. M. Przeniosło, Kielce 2008.
Google Scholar

Operacja łódzka. Zapomniany fakt I wojny światowej, red. J.A. Daszyńska, Łódź 2011.
Google Scholar

Pająk J.Z., Powstanie i rozwój samorządu miejskiego w Królestwie Polskim podczas I wojny światowej, [w:] Z historii ustroju państwa polskiego od XIV do XX wieku, red. W. Saletra, Kielce 2003.
Google Scholar

Przeniosło M., Działalność struktur terenowych instytucji samopomocy społecznej na terenie Królestwa Polskiego w latach 1914–1918, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2001, t. 61.
Google Scholar

Przeniosło M., Organizacja samopomocy społecznej w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej, „Niepodległość i Pamięć” 2011, nr 1.
Google Scholar

Przeniosło M., Rada Główna Opiekuńcza w latach 1915–1918 – władze, struktura wewnętrzna, formy aktywności, [w:] Dzieje biurokracji, t. 4, cz. 2, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magiera, Lublin–Siedlce 2011.
Google Scholar

Skarżyński M., Akcja pomocy społecznej w Łodzi w okresie działania Głównego Komitetu Obywatelskiego (3 VIII 1914–1 VII1915 r.), „Rocznik Łódzki” 1975, t, 20.
Google Scholar

Skarżyński M., Główny Komitet Obywatelski w Łodzi i jego działalność w latach 1914–1915, „Varia” 1986, nr 3.
Google Scholar

Sosnowska J., Opieka nad dziećmi w Łodzi w latach I wojny światowej, Łódź 2017, s. 197–209.
Google Scholar

Spodenkiewicz P., Obywatele, [w:] Bezbronne miasto. Łódź 1914–1918, Łódź 2014.
Google Scholar

Stawiszyńska A., Łódź w latach I wojny światowej, Oświęcim 2016.
Google Scholar

Stawiszyńska A., Zagonki jako forma pomocy mieszkańcom Łodzi w czasie I wojny światowej, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica” 2013, nr 90.
Google Scholar

Stoksik A., Główny Komitet Ratunkowy w Lublinie 1915–1918, [w:] Działalność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, red. M. Przeniosło, Kielce 2008.
Google Scholar

Terlecki A., Rzecz o społecznej solidarności w obliczu Wielkiej Wojny, [w:] Wielka Wojna o ziemię obiecaną, red. P. Werner, Łódź 2006.
Google Scholar

Walicki J., Samoorganizacja społeczeństwa Łodzi w obliczu wybuchu wojny i działań wojennych w 1914 r., [w:] Łódź i region łódzki w czasie I wojny światowej, red. K. Radziszewska, P. Zawilski, Łódź 2011.
Google Scholar