Działa i kamienna amunicja artyleryjska w arsenale wrocławskim w 1547 roku

Piotr Strzyż; Piotr Czubla; Jakub Wrzosek

doi:10.18778/0208-6050.102.03

Autor

Piotr Strzyż Ośrodek Badań na Dawnymi Technologiami w Łodzi, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Piotr Czubla Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Instytut Nauk o Ziemi, Pracownia Geologii
Jakub Wrzosek Narodowy Instytut Dziedzictwa,

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.102.03

Słowa kluczowe:

Wrocław, arsenał, broń palna, kule armatnie, renesans, średniowiecze

Abstrakt

Wrocławski arsenał, którego budowę rozpoczęto w 1459 r. przy Bramie Mikołajskiej, aż do pocz. XVI w. stanowił główne miejsce służące do przechowywania miejskiego uzbrojenia. Jednym z ważnych źródeł dotyczących jego historii jest inwentarz pochodzący z 1547 r. Istotne miejsce w wykazie tym zajmuje artyleria wraz z amunicją, bowiem w systemie obrony Wrocławia działa starszego typu, dostosowane jeszcze do amunicji kamiennej, nadal zajmowały ważne miejsce, ale przechowywano też działa nowszych typów, jak również ręczną strzelbę miejską – hakownicę. W interesującej nas w tym miejscu kwestii dział kamiennych, w arsenale były wówczas łącznie 42 lufy. W spisie znajduje się ich zwięzły opis, rodzaj oraz liczba kul przeznaczonych do poszczególnych rodzajów broni. Łącznie zapas amunicji kamiennej wynosił 4286 kul wszystkich wagomiarów. Prace archeologiczne przeprowadzone w południowo-wschodniej części dziedzińca arsenału w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku doprowadziły do odkrycia bardzo licznego zespołu amunicji kamiennej, który wówczas określono na około 2500 pocisków. Były to zarówno kule granitowe, jak i wykonane z piaskowca. Nadzwyczajna liczebność zbioru, niemająca odpowiednika ani w materiałach polskich, ani nawet środkowoeuropejskich, pozwoliła na jego szczegółowe opracowanie oraz porównanie z informacjami zawartymi we wspomnianym spisie z 1547 r.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Peter Eschenloer, Stadtschreiber zu Breslau. Geschichten der Stadt Breslau, oder Denkwürdigkeiten seiner Zeit vom Jahre 1440 bis 1479, hrsg. J.G. Kunisch, Bd. I–2, Breslau 1828.
Google Scholar

Zeugbuch Kaiser Maximilian I, Bayerishe Staatsbibliothek, Cod. icon. 222, ok. 1505.
Google Scholar

Biskup M., Wykaz sprzętu artyleryjskiego Zakonu Krzyżackiego w Prusach z około 1523 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1985, nr 1–2 (167–168), s. 97–103.
Google Scholar

Bukowski M., Arsenał Miejski przy Bramie Mikołajskiej we Wrocławiu, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1958, t. IV, s. 277–312.
Google Scholar

Bukowski M., Arsenał wrocławski przy Bramie Mikołajskiej, Wrocław 1979.
Google Scholar

Chodyński A.R., Inwentarz broni palnej w ratuszu elbląskim z 1413 roku, „Rocznik Elbląski” 1997, t. XV, s. 69–81.
Google Scholar

Chodyński A.R., The Stores of Arms in the Town Hall of Elbing at the Beginning of the 15th Century, „Fasciculi Archaeologiae Historicae” 1996, fasc. IX, s. 15–25.
Google Scholar

Czubla P., Strzyż P., Surowce skalne w produkcji amunicji artyleryjskiej na terenie Zakonu Krzyżackiego w Prusach, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria archeologiczna” 2015 (za lata 2013–2015), t. XLVI, s. 9–35.
Google Scholar

Don J., Surowce okruchowe. Piaskowce. Piaskowce czerwonego spągowca depresji śródsudeckiej, [w:] Surowce mineralne Dolnego Śląska, red. K. Dziedzic, S. Kozłowski, A. Majerowicz, L. Sawicki, Wrocław 1979, s. 386–387.
Google Scholar

Florek S., Wrocław. Arsenał, „Informator Archeologiczny. Badania. Rok 1976”, Warszawa 1977, s. 321.
Google Scholar

Goliński M., Żerelik R., Inwentarz uzbrojenia miasta Wrocławia z 1547 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1992, t. XXXIV, s. 301–315.
Google Scholar

Górski K., Historya artyleryi polskiej, Warszawa 1902.
Google Scholar

Kozłowski S., Surowce skalne Polski, Warszawa 1986.
Google Scholar

Lisowska E., Wydobycie i dystrybucja surowców kamiennych we wczesnym średniowieczu na Dolnym Śląsku, Wrocław 2013.
Google Scholar

Majerowicz A., Granity masywu Strzegom-Sobótka, [w:] Surowce mineralne Dolnego Śląska, red. K. Dziedzic, S. Kozłowski, A. Majerowicz, L. Sawicki, Wrocław 1979, s. 207–211.
Google Scholar

Milewicz J., Surowce okruchowe. Piaskowce. Piaskowce dolnotriasowe i górnokredowe depresji północno-sudeckiej, [w:] Surowce mineralne Dolnego Śląska, red. K. Dziedzic, S. Kozłowski, A. Majerowicz, L. Sawicki, Wrocław 1979, s. 391–397.
Google Scholar

Strzyż P., Czubla P., Mackiewicz A., Cannonballs from the Olsztyn turret, „Fasciculi Archaeologiae Historicae” 2016, fasc. XXVIII, s. 123–132.
Google Scholar

Szymczak J., Początki broni palnej w Polsce (1383–1533), Łódź 2004.
Google Scholar

Walendowski H., Czerwony piaskowiec noworudzki, „Nowy Kamieniarz” 2009, t. XL, s. 64.
Google Scholar

Walendowski H., Piaskowiec z Płakowic, „Nowy Kamieniarz” 2010, t. L, s. 110.
Google Scholar

Żabiński G., Ways of acquisition of firearms and related equipment in the state of the Teutonic Order in Prussia, „Acta Militaria Mediaevalia” 2014, t. X, s. 119–142.
Google Scholar