Miejskie wozy wojenne z ziem łęczyckiej i sieradzkiej w składzie armii Królestwa Polskiego w XVI–XVII wieku

Jędrzej Tomasz Kałużny

doi:10.18778/0208-6050.99.07

Autor

Jędrzej Tomasz Kałużny Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Średniowiecznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.99.07

Słowa kluczowe:

wóz wojenny, eskorta, miasta królewskie, powinności wojenne, rejestry wozów skarbnych, lustracje dóbr królewskich

Abstrakt

Tabory towarzyszące armii w dawnych wiekach składały się z wozów wojennych, które stanowiły wsparcie transportowe wojska. Wozy te najczęściej miały ściśle określone wyposażenie: żywność, sprzęt techniczny, eskortę, obsługę oraz konie. Wystawiane były zarówno przez osoby prywatne, jak i przez ośrodki miejskie. Obowiązek wyprawiania wozów wojennych przez miasta i miasteczka królewskie jest jedną z najdłużej utrzymujących się powinności wojennych. Trudna sytuacja miasta, wojny, pożar czy inne trudności mogły doprowadzić do zwolnienia, czasowego zawieszenia lub zamiany powinności wyprawiania wozu na inną. Najczęściej pojawiającymi się źródłowymi terminami opisującymi wóz były: currus, vehiculum oraz plaustrum. W dawnej Polsce wozy te nazywano „skarbnymi”, a czasem „picznymi” – gdy znaczną, przeważającą część ładunku stanowiły pasza i żywność. We współczesnej literaturze najczęściej stosowanym terminem jest „wóz wojenny”. Wozy wojenne podlegały licznym przemianom, z czasem zyskały specjalny, wzmocniony szkielet i burty, stosowane były również do walki w taborach i osłony obozu. Wielu szczegółowych informacji w tej kwestii dostarczają nam rejestry wozów skarbnych oraz lustracje dóbr królewskich. Wozy z ziem sieradzkiej i łęczyckiej stanowiły znaczny procent ogółu wozów wyprawianych z miast królewskich całej Polski.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Kodeks dyplomatyczny Wielkiej Polski, wyd. E. Raczyński, Poznań 1840.
Google Scholar

Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1564–1565, cz. 1, wyd. A. Tomczak, C. Ohryzko-Włodarska, J. Włodarczyk, Bydgoszcz 1963.
Google Scholar

Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1564–1565, cz. 2, wyd. A. Tomczak, Bydgoszcz 1963.
Google Scholar

Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1616–1620, cz. 2, wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1994.
Google Scholar

Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1628–1632, cz. 1–3, wyd. Z. Guldon, Wrocław 1967.
Google Scholar

Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1659–1665, cz. 1, wyd. C. Ohryzko-Włodarska, Wrocław 1978, cz. 2, wyd. Z. Górski, Wrocław 1996.
Google Scholar

Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich, 1789, cz. 2, wyd. R. Kabaciński, K. Mikulski, J. Pakulski, Toruń 2007.
Google Scholar

Oelsnitz A.L., O bagażach wojska w polu będącego, wyd. K. Łopatecki, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1937.
Google Scholar

Rejestr wozów skarbnych od miast i miasteczek Rzeczypospolitej koronnych na wyprawę wojenną roku 1521 dostarczonych, wyd. C. Bernacki, „Archiwum Komisji Historycznej” 1886, t. III, s. 473–496.
Google Scholar

Tarnowski J., Consilium rationis bellicae, [w:] Jan Tarnowski. Hetman i mąż stanu, red. E. Jaśko, Tarnów 2009, s. 157–192.
Google Scholar

Adamczyk W., Ceny w Warszawie w XVI i XVII wieku, Lwów 1938.
Google Scholar

Bołdyrew A., Equus Polonus. Koń w wojsku polskim w XVI wieku, Piotrków Trybunalski 2016.
Google Scholar

Biskup M., Wojny polski z zakonem krzyżackim 1308–1521, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Dudziński R., Wozy taborowe i organizacja przemarszów wojsk polskich w drugiej połowie XV wieku, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historica 72, 2001, s. 83–93.
Google Scholar

Gloger Z., Encyklopedia staropolska, t. IV, Warszawa 1903.
Google Scholar

Głosek M., Broń drzewcowa i obuchowa, [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, red. A. Nowakowski, Toruń 1998, s. 40–51.
Google Scholar

Grabarczyk T., Jazda zaciężna Królestwa Polskiego w XV wieku, Łódź 2015.
Google Scholar

Grabarczyk T., Nowak T., Dzieje polityczne Wielunia, [w:] Wieluń. Dzieje miasta do 1792 roku, red. A. Szymczak, Łódź–Wieluń 2011, s. 51–80.
Google Scholar

Grabarczyk T., Nowak T., Rozplanowanie przestrzenne miasta, [w:] Wieluń. Dzieje miasta do 1792 roku, red. A. Szymczak, Łódź–Wieluń 2011, s. 81–137.
Google Scholar

Kobierzycki J., Przyczynki do dziejów ziemi sieradzkiej, cz. 2, Warszawa 1915.
Google Scholar

Matuszewski J., Początki nowożytnego zaprzęgu konnego, [w:] Pisma wybrane, t. I, Łódź 1999, s. 207–273.
Google Scholar

Nowakowski A., Sprzęt taborowy, obozowy i przeprawowy, [w:] Polska technika wojskowa. Do 1500 roku, red A. Nadolski, Warszawa 1994, s. 254–256.
Google Scholar

Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej. Do schyłku XV wieku, [w:] M. Bogucka, H. Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986, s. 21–320.
Google Scholar

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. XXIV, Warszawa 1996.
Google Scholar

Szczygielski W., Obowiązki i powinności wojskowe miast i mieszczaństwa w Polsce od XIII do XV wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, t. V, s. 423–457.
Google Scholar

Szymczak J., Ceny broni, koni i oporządzenia jeździeckiego, [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, red. A. Nowakowski, Toruń 2003, s. 225–280.
Google Scholar

Szymczak J., „Currus bellicalis”, czyli o wozach wojennych i ich wyposażeniu w średniowiecznej Polsce, [w:] Od najazdów pogańskich dotąd są państwa waszej Królewskiej Mości spokojne…,red. Z. Pilarczyk, M. Franz, Toruń 2008, s. 103–116.
Google Scholar

Szymczak J., Początki broni palnej w Polsce (1383–1533), Łódź 2004.
Google Scholar

Szymczak J., Zbrojna eskorta miejskich wozów wojennych w Polsce w XV–XVI w., [w:] Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 20, red. B. Możejko, M. Smoliński, S. Szybkowski, Warszawa 2016, s. 283–305.
Google Scholar

Szymczak J., Żywność na miejskich wozach wojennych w późnym średniowieczu i na początku epoki nowożytnej, „Przegląd Nauk Historycznych” 2007, R. V, nr 1 (9), s. 59–74.
Google Scholar

Świętosławski W., Sprzęt transportowy, przeprawowy i kwatermistrzowski, [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, red. A. Nowakowski, Toruń 2003, s. 123–128.
Google Scholar

Weymann S., Ze studiów nad zagadnieniem dróg w Wielkopolsce od X do XVIII wieku, „Przegląd Zachodni” 1953, R. IX, t. II, nr 6–8, s. 194–253.
Google Scholar

Żygulski Z. jun., Bitwa pod Orszą – struktura obrazu, [w:] Światła Stambułu, Warszawa 1999, s. 253–290.
Google Scholar