U boku króla. Chorągiew nadworna królów Polski u schyłku XV wieku

Jędrzej Tomasz Kałużny

doi:10.18778/0208-6050.103.05

Autor

Jędrzej Tomasz Kałużny Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Studium Doktoranckie Nauk Humanistycznych https://orcid.org/0000-0003-1337-0329

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.103.05

Słowa kluczowe:

wojskowość, chorągiew nadworna, dwór, jazda, XV wiek, Jan Olbracht

Abstrakt

Chorągiew nadworna złożona była z dworzan, zwanych dworzanami konnymi (curienses). Będąc jednostką elitarną, stanowiła prywatny oddział władcy. Zgodnie z rejestrem spisanym w ostatnich latach XV w., po wyprawie mołdawskiej, w szeregach chorągwi odnotowano 60 dworzan konnych, stojących na czele swoich pocztów, z których większość liczyła od czterech do sześciu jeźdźców. Łącznie w rejestrze odnotowano 288 jeźdźców. W pocztach jeźdźcy w uzbrojeniu strzelczym stanowili ponad połowę, kopijnicy zaś około 13% wszystkich odnotowanych jeźdźców. W rejestrze występują konie kopijnicze i strzelcze, należy wspomnieć również o koniach rackich i tatarskich. Dworzanie wchodzący w skład chorągwi nadwornej byli szlachtą, dla wielu z nich kariera u boku króla stała się przepustką do dalszych awansów oraz udziału w życiu politycznym i kulturalnym. W omawianym rejestrze odnotowani zostali również dworzanie – pokojowcy (cubicularii), którzy służyli na dworze konno, niekiedy ze swymi pocztami. Pokojowcy, obok dworzan konnych, wchodzili najpewniej w skład orszaku królewskiego oraz chorągwi nadwornej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział 85 [ASK 85], t. IV.
Google Scholar

Ostroróg J., Memoriał w sprawie uporządkowania Rzeczypospolitej, przekł. A. Obrębski, Łódź 1994.
Google Scholar

Wšetečka R., Rady Kallimacha, [w:] Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1887.
Google Scholar

Biskup M., Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Ferenc W., Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Oświęcim 2014.
Google Scholar

Grabarczyk T., Jazda zaciężna Królestwa Polskiego w XV w., Łódź 2015.
Google Scholar

Grabarczyk T., „Po racku, po husarsku, z przyprawą tatarską” – początki przemian wojskowości polskiej u schyłku XV w., [w:] In tempore belli et pacis. Ludzie – miejsca – przedmioty, red. T. Grabarczyk, A. Kowalska-Pietrzak, T. Nowak, Warszawa 2011, s. 117–128.
Google Scholar

Jóźwiak S., Kwiatkowski K., Szweda A., Szybkowski S., Wojna Polski i Litwy z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411, Malbork 2010.
Google Scholar

Kowalska H., Lanckoroński Stanisław z Brzezia h. Zadora, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław 1971, s. 451–452.
Google Scholar

Marchwińska A., Królewskie dwory żon Zygmunta Augusta. Organizacja i składy osobowe, Toruń 2008.
Google Scholar

Nadolski A., Grunwald 1410, Warszawa 1996.
Google Scholar

Nadolski A, Grunwald. Problemy wybrane, Wodzisław Śląski 2010.
Google Scholar

Nadolski A., Lądowa technika wojskowa od roku 1334 do końca XV wieku. Ogólna charakterystyka, [w:] Polska technika wojskowa do 1500 roku, red. A. Nadolski, Warszawa 1994, s. 169–243.
Google Scholar

Plewczyński M., Sempoliński (Sampoliński) Wojciech h. Nałęcz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVI, Warszawa–Kraków 1995–1996, s. 249–250.
Google Scholar

Senkowski J., Materiały archiwalne do historii organizacji polskiej siły zbrojnej w drugiej połowie XV wieku przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1954, t. I, s. 497–521.
Google Scholar

Skibniewska J., Dwór królewski Aleksandra Jagiellończyka w latach 1501–1506, Lublin 2015.
Google Scholar

Swieżawski A., Kościelecki Andrzej z Kościelca h. Ogończyk, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 398–400.
Google Scholar

Szymczak J., Wielkość zasobów uzbrojenia, [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, red. A. Nowakowski, Toruń 1998, s. 280–315.
Google Scholar