Walerian Olszowski herbu Prus II (zm. 1650), ojciec prymasa Andrzeja Olszowskiego i dobrodziej familii w pamięci potomstwa wyrażonej na nagrobku ojca w Stolcu

Łukasz Ćwikła

doi:10.18778/0208-6050.98.02

Autor

Łukasz Ćwikła Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Średniowiecznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.98.02

Słowa kluczowe:

Walerian Olszowski herbu Prus II, Andrzej Frycz Modrzewski herbu Jastrzębiec, Olszowscy, ród Prusów w Polsce Centralnej, genealogia, epigrafika, Stolec

Abstrakt

Artykuł omawia treść inskrypcji upamiętniającej Waleriana Olszowskiego herbu Prus II (1587–1650). Nagrobek znajduje się obecnie w kościele pod wezwaniem św. Wawrzyńca w Stolcu i utrzymany jest w stylu renesansowym. Inskrypcja ma kilka niewątpliwych zalet. Po pierwsze, informuje na temat roli politycznej przedstawicieli rodu Olszowskich, czyli nie tylko Waleriana, lecz także jego synów. Stanowi także dobry przykład wykorzystania zabytków epigraficznych w badaniach genealogicznych oraz – co jest niezwykłą rzadkością – precyzyjnie określa przyczynę zgonu tytułowego bohatera. Artykuł stanowi również próbę rozwiązania programu heraldycznego, na który składają się herby Prus II, Jastrzębiec, Ostoja, Topór. Ponadto autor podjął zagadnienia związane z pochodzeniem rodu Olszowskich w okresie średniowiecza, które można potraktować jako drobny przyczynek do dziejów tej familii w Polsce Centralnej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Księgi grodzkie łęczyckie, ks. 4, 31.[ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie]
Google Scholar

Księgi ziemskie brzezińskie, ks. 1–2.[ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie]
Google Scholar

Metryka Koronna, ks. 180.[ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie]
Google Scholar

Akta Rządu Gubernialnego Piotrkowskiego, sygn. 48.[ Archiwum Państwowe w Łodzi]
Google Scholar

Corpus inscriptionum Poloniae, t. II, wyd. A. Szymczakowa, J. Szymczak, red. R. Rosin, Warszawa–Łódź 1981.
Google Scholar

Dokumenty kujawskie i mazowieckie, przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, [w:] Archiwum Komisji Historycznej, t. IV, Kraków 1888, s. 111–531.
Google Scholar

Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezyi gnieźnieńskiej, wyd. J. Łukowski, J. Korytkowski, t. II, Gniezno 1881.
Google Scholar

Matricularum Regni Poloniae summaria Sigismundi I regis tempora complectens, cz. 4, t. II, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1912.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych, wyd. J.N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk 1841.
Google Scholar

Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858
Google Scholar

Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, wyd. A. Pawiński, t. II (Wielkopolska), [w:] Źródła dziejowe, t. XIII, Warszawa 1883.
Google Scholar

Atlas Historyczny Polski. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. K. Chłapowski, A. Dunin-Wąsowiczowa, S.K. Kuczyński, K. Pacuski,E. Rutkowska, S. Trawkowski, M. Wilska, red. H. Rutkowski, cz. 2 (Komentarz. Indeksy),Warszawa 1998.
Google Scholar

Atlas Historyczny Polski. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. K. Chłapowski, A. Dunin-Wąsowiczowa, W. Lewandowska, K. Pacuski, W. Pałucki, H. Rutkowski, red. W. Pałucki, cz. 2 (Komentarz. Indeksy), Warszawa 1993.
Google Scholar

Barcikowski S., Pomnik grobowy Waleryana Olszowskiego, „Tygodnik Ilustrowany” 1861, t. IV, nr 101, s. 81–82.
Google Scholar

Bochnak A., Historia sztuki nowożytnej, t. I, Warszawa–Kraków 1985.
Google Scholar

Czapliński W., Olszowski Andrzej h. Prus, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 42–46.
Google Scholar

Gliński W., Dzieje parafii św. Wojciecha w Ujeździe, Łódź 2006.
Google Scholar

Górski K., Piotr Dunin z Prawkowic, [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, Kraków 1939–1946, s. 479–480.
Google Scholar

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. II (Województwo łódzkie), red. J.Z. Łoziński, z. 10 (Powiat sieradzki), oprac. K. Szczepkowska, Warszawa 1954.
Google Scholar

Korolko M., Andrzej Frycz Modrzewski, Warszawa 2000.
Google Scholar

Kozakiewiczowie H. i S., Renesans w Polsce, Warszawa 1976.
Google Scholar

Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997.
Google Scholar

Leitgeber S., Nagrobek W. Olszowskiego w kościele w Stolcu, „Na Sieradzkich Szlakach” 1998, R. XIV, nr 1, s. 31.
Google Scholar

Majdański J., Kościół św. Wawrzyńca w Stolcu, „Na Sieradzkich Szlakach” 1987, R. III, nr 4, s. 9–10.
Google Scholar

Niechmirów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. VII, Warszawa 1887, s. 45.
Google Scholar

Nowak T., Dzieje Ujazdu do końca Rzeczypospolitej szlacheckiej, [w:] Z dziejów Ujazdu koło Tomaszowa Mazowieckiego. Rezydencje. Kościół. Miasteczko, red. L. Kajzer, Łódź–Ujazd 2005,s. 23–47.
Google Scholar

Pakowski Z., Olszowa. Historia i ludzie, Łódź 2014.
Google Scholar

Piekosiński F., Heraldyka polska wieków średnich, Kraków 1899.
Google Scholar

Przyboś K., Olszowski (Olszewski) Hieronim z Olszowy h. Prus II, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 46–47.
Google Scholar

Rosin R., Lokacja miasta Ujazdu, „Rocznik Łódzki” 1964, t. IX (12), s. 101–117.
Google Scholar

Sławiński T., Olszowscy herbu Wilczekosy. Stan badań nad genealogią rodziny, [w:] Studia genealogiczne poświęcone pamięci profesora Włodzimierza Dworzaczka, red. A. Sikorski, T. Sławiński,Warszawa 2016, s. 107–191.
Google Scholar

Starnawski J., Andrzej Frycz Modrzewski. Żywot, dzieło, sława, Łódź 1981.
Google Scholar

Stolec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. XI, Warszawa 1890, s. 360.
Google Scholar

Szymczak J., Epigrafika w służbie genealogii. O początkach Wspinków z Będkowa, [w:] Discernere vera ac falsa. Prace ofiarowane Józefowi Szymańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin,red. J. Korolec et al., Lublin 1992, s. 303–313.
Google Scholar

Szymczak J., Śladem Wspinków herbu Wilczekosy, czyli Prus II, „Herald”, nr 3–4, s. 11–17.
Google Scholar

Szymczakowa A., Piotr Tłuk ze Strykowa, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVI, Wrocław 1981, s. 431–432.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela et al., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego w XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar

Wichowa A., Małecki epizod biografii Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Studium dziejów „małej ojczyzny” pisarza, [w:] eadem, Studia i materiały o życiu i twórczości Andrzeja Frycza Modrzewskiego w pięćsetną rocznicę urodzin pisarza, Łódź 2003, s. 9–22.
Google Scholar

Wyrobisz A., Staropolskie wzorce rodziny i kobiety – żony i matki, „Przegląd Historyczny” 1992, t. LXXXII, z. 3, s. 405–421.
Google Scholar

Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. 1–2, Łódź 1966–1970.
Google Scholar