Aspekty wojskowe i społeczne przejmowania byłych ziem Prus Wschodnich w granice państwa polskiego po II wojnie światowej
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6050.117.11Słowa kluczowe:
Prusy Wschodnie, Warmia i Mazury, administracja, Wojsko Polskie, ludność polska i niemieckaAbstrakt
Na konferencjach Wielkiej Trójki w Teheranie, Jałcie i Poczdamie został przesądzony los ziem leżących w granicach Prus Wschodnich. Prowincja miała przestać istnieć, a jej obszar miał się znaleźć w granicach Polski i Związku Sowieckiego.
Wiosną 1945 r. przystąpiono do przyłączania do Polski południowej części Prus Wschodnich, określanych jako Warmia i Mazury. Nie był to proces łatwy, ponieważ na tych terenach nadal przebywała ludność niemiecka oraz Armia Czerwona. W ramach osiedlania się Polaków przybywających do Prus z terenów Drugiej Rzeczypospolitej w Olsztynie rozpoczął się proces przejmowania przez nich ziem uprzednio przyznanych administracji polskiej. Dodatkowo dyslokowano i organizowano jednostki Wojska Polskiego, zapewniając bezpieczeństwo przybywającym osadnikom i ekspatriantom.
Celem artykułu jest przedstawienie wysiłku społecznego i wojskowego włożonego w włączenie południowej części Prus Wschodnich do Polski. Był to proces wielce problematyczny. Zmierzała się z nim tworzona od podstaw administracja lokalna i wojskowa. Brakowało jej doświadczenia, a co najgorsze, była zależna od sowieckich komendantur wojskowych.
Pobrania
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 2460
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Olsztynie, sygn. 390/75
Google Scholar
Archiwum Straży Granicznej [ASG], sygn. 1/826; 12/7/56; 218/36; 1821/1; 1842/9
Google Scholar
Archiwum Wojskowe w Oleśnicy [AWO], sygn. 3094.10.107
Google Scholar
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW], sygn. IV.501.1/A.142; IV.501.1/A.143; IV.510.1.A.1543; IV.521.15.94
Google Scholar
Achremczyk S., Historia Warmii i Mazur, t. II (1772–2010), Olsztyn 2011.
Google Scholar
Barszczewski Z., Przywrócone życiu. Rozminowanie ziem Polski, Warszawa 1998.
Google Scholar
Buttar P., Pole Walki Prusy. Szturm na niemiecki front wschodni 1944–1945, Poznań 2011.
Google Scholar
Dieckert K., Grossmann H., Bój o Prusy Wschodnie. Kronika dramatu 1944–1945, Gdańsk 2011.
Google Scholar
Gliniecki T., Walki Armii Czerwonej w delcie Wisły. Styczeń–Maj 1945, Gdynia–Sztutowo 2019.
Google Scholar
Gliniecki T., Panto D., Krzywy obraz wojny. Armia Czerwona w Gdańsku i Prusach w 1945 r., Gdańsk 2019.
Google Scholar
Gross R., Przemiany gospodarcze wsi na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, Olsztyn 2019.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31648/ep.2441
Grot L., Konecki T., Nalepa E., Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, Warszawa 1988.
Google Scholar
Gwiaździński K., Warmia i Mazury, [w:] Odbudowa ziem odzyskanych, red. K. Piwarski, S. Zajchowska, Poznań 1957, s. 417–483.
Google Scholar
Historia Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych – Orzysz, https://ospwlorzysz.wp.mil.pl/ (dostęp: 13 IX 2023).
Google Scholar
Kajetanowicz J., Polskie wojska lądowe w latach 1945–1960, Toruń 2005.
Google Scholar
Kołodziej W., Ostróda – miasto garnizonowe, Ostróda 2011.
Google Scholar
Kosiński D., Pudło K., Liczba i rozmieszczenie ludności na Ziemiach Zachodnich w latach 1939–1958, [w:] Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945–1958, red. B. Gruchman, J. Ziółkowski, Poznań 1960, s. 97–119.
Google Scholar
Kossert A., Prusy Wschodnie. Historia i mit, Warszawa 2009.
Google Scholar
Krzemiński C., Rozminowanie terytoriów zachodnich i północnych ziem Polski, [w:] Ludowe Wojsko Polski w walce, służbie i pracy na ziemiach zachodnich i północnych 1945–1950, red. S. Gacia, Warszawa 1983, s. 145–183.
Google Scholar
Lewandowska I., Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945–1989, Olsztyn 2014.
Google Scholar
Łach M., Status prawny komendantur wojennych Armii Czerwonej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w 1945 roku, [w:] Ziemie odzyskane pod wojskową administracją radziecką po II wojnie światowej, red. S. Łach, Słupsk 2000, s. 189–213.
Google Scholar
Łach W. B., Plany operacyjnego wykorzystania Prus Wschodnich źródłami do badań nad dziejami Wojska Polskiego w latach 1945–1956, [w:] Źródła w badaniach historii wojskowej, red. K. Pindel, Toruń 2004, s. 215–230.
Google Scholar
Łach W. B., Rozminowanie Warmii i Mazur po zakończeniu II wojny światowej, [w:] Wojsko. Historia wojskowa. Bezpieczeństwo Polski, red. J. Gmitruk, T. Skoczek, Warszawa 2021, s. 451–463.
Google Scholar
Łach W. B., Wykorzystanie fortyfikacji niemieckich na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, [w:] Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004, s. 43–55.
Google Scholar
Marcinkiewicz S. M., Mityczna stolica Mazur. Między Ełkiem a Lyck, Ełk 2015.
Google Scholar
Moszumański Z., Jednostki wojsk lądowych na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, [w:] Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004, s. 7–28.
Google Scholar
Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów. 1945 rok, przygotował do druku T. Baryła, Olsztyn 1996.
Google Scholar
Perzyk B., Wolfschanze – las, beton i miny, Warszawa 2014.
Google Scholar
Prochwicz J. R., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011.
Google Scholar
Sobczak K., Operacja mazowiecko-mazurska, Warszawa 1967.
Google Scholar
Sobczak K., Wyzwolenie Warmii i Mazur w 1945 r., „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 1961, nr 1, s. 3–20.
Google Scholar
Tomkiewicz R., W Polsce Ludowej, [w:] Powiat szczycieński. Przeszłość – współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 410–493.
Google Scholar
Tomkiewicz R., Wojskowi w powojennym Olsztynie, [w:] Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004, s. 215–230.
Google Scholar
Warmia i Mazury w latach 1945–1950. Kształtowanie się stosunków politycznych i narodowościowych, red. i oprac. D. Krysiak, Olsztyn–Białystok 2013.
Google Scholar
Wojdalski Z., Wojsko społeczeństwu 1944–1948, Warszawa 1982.
Google Scholar
Wojnowski E., Warmia i Mazury w latach 1945–1947. Życie polityczne, Olsztyn 1970.
Google Scholar
Wrzesiński W., Proces zasiedlania województwa olsztyńskiego w latach 1945–1949, [w:] Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945–1958, red. B. Gruchman, J. Ziółkowski, Poznań 1960, s. 170–213.
Google Scholar
Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
