Poziom życia i jego wymiary w powiatach w Polsce. Analiza zróżnicowania

Abstrakt

Wraz ze wzrostem poziomu zamożności społeczeństw coraz większego znaczenia w ocenie poziomu życia i dobrobytu przeciętnego człowieka nabierają takie czynniki, jak stan zdrowia, jakość edukacji oraz negatywne efekty produkcji, w tym jakość środowiska naturalnego. Kategorią od dawna stosowaną do pomiaru dobrobytu ekonomicznego i społecznego społeczeństw jest PKB per capita. Jednak we współczesnych badaniach proponuje się inne podejścia, bardziej kompleksowo opisujące ważne aspekty życia.

Głównym celem niniejszego artykułu jest zbadanie poziomu życia w powiatach (regionach NUTS–4) w Polsce w 2020 r. w ujęciu łącznym oraz w poszczególnych jego wymiarach. Zbadano również przestrzenne zróżnicowanie indeksu poziomu życia i wskaźników cząstkowych opisujących jego poszczególne wymiary. Poziom życia zmierzono na podstawie zmiennej syntetycznej. Zmienna ta została skonstruowana jako miara rozwoju gospodarczego Hellwiga na podstawie wartości wskaźników cząstkowych opisujących kolejne wymiary. Wskaźniki te zostały wyznaczone jako średnie arytmetyczne znormalizowanych zmiennych diagnostycznych.

Najwyższy poziom życia obserwuje się w miastach na prawach powiatu. Wśród nich znajdują się zarówno największe aglomeracje, jak i mniejsze miasta, będące ośrodkami lokalnymi. W rozkładzie przestrzennym miernika poziomu życia zwraca uwagę duża koncentracja powiatów o najniższych wartościach w północno‑wschodniej części Polski oraz na Kujawach i południowym wschodzie.

Skonstruowane na potrzeby badania wskaźniki cząstkowe opisujące wymiary poziomu życia odzwierciedlają sytuację w zakresie stopnia realizacji szczegółowych zadań polityki społecznej. Przeprowadzona w artykule analiza sytuacji powiatów w poszczególnych wymiarach poziomu życia pozwala wskazać te, które wymagają największej uwagi decydentów i skierowania do nich największych środków.