Geografia wsi w Polsce. Ewolucja koncepcji i problemów badawczych

Marcin Wójcik

doi:10.18778/1508-1117.13.01

Autor

Marcin Wójcik Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Regionalnej i Społecznej Wydział Nauk Geograficznych

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.13.01

Słowa kluczowe:

Polska, geografia wsi, koncepcje i metody badawcze

Abstrakt

Współczesne badania wsi w geografii są bardzo zróżnicowane pod względem przedmiotowym, a w większości przypadków dominuje model studiów empirycznych. Charakter tych prac wynika głównie z nakładania na siebie kolejnych rozwiązań teoretyczno-metodologicznych, choć w dużej mierze postęp związany jest z podejmowaniem nowych tematów i ewentualnie przyjęcia nowych rozwiązań metodologicznych, niż z rzeczywistego namysłu nad ujęciem teoretycznym. Wspólną cechą nowych ujęć problemów badań wsi w polskiej geografii jest zwrócenie uwagi na podmiotowość człowieka i społeczeństwa. Dominującą podstawą teoretyczno-metodologiczną jest strukturalizm. Celem większości opracowań jest analiza empiryczna i prezentacja wyników badań formalnych. W małym stopniu rozwijany jest natomiast wątek teoretyczno- metodologiczny, który mógłby być podstawą do prezentacji faktów jednostkowych, czy to o charakterze mechanizmów przemian zbiorowości terytorialnych, czy w wymiarze egzystencjalnym. Perspektywa ta mogłaby stanowić doskonałe uzupełnienie wiedzy o przemianach społecznych widzianych w kategoriach makrostruktur i makroprocesów.

Bibliografia

Bański J., 1999, Obszary problemowe w rolnictwie polskim, „Prace Geograficzne”, 172, IGiPZ PAN, Warszawa.
Google Scholar

Bański J., 2002, Geografia wsi – nową dyscypliną badawczą polskiej geografii, „Przegląd Geograficzny”, 74 (3), s. 367‒379.
Google Scholar

Bański J., 2008, Wiejskie obszary sukcesu gospodarczego, Studia Obszarów Wiejskich, 14, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa.
Google Scholar

Bański J., Czapiewski K., 2003, Referendum na wsi a opinie na temat Unii Europejskiej – wybrane wyniki badań ankietowych [w:] Kowalski M. (red.), Przestrzeń wyborcza Polski, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 73‒85.
Google Scholar

Bański J., Czapiewski K., 2009, Obszary o znaczącym endogenicznym potencjale rozwojowym [w:] Bański J. (red.), Analiza zróżnicowania i perspektywy rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku, Studia Obszarów Wiejskich, 16, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 55‒78.
Google Scholar

Bański J., Rydz E. (red.), 2002, Społeczne problemy wsi, Studia Obszarów Wiejskich, 2, Zespół Badań Transformacji Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa.
Google Scholar

Bednarek-Szczepańska M., 2010, Rola podmiotów lokalnych w rozwoju turystyki wiejskiej na wybranych obszarach Lubelszczyzny, Studia Obszarów Wiejskich, 23, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa.
Google Scholar

Bernat S., 2005, Ewolucja związków człowieka z krajobrazem na wschodnim pograniczu Polski – rola wielkiej własności ziemskiej [w:] Skowronek E. (red.), Wpływ działalności gospodarczej wielkich majątków ziemskich na stan współczesnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 131‒146.
Google Scholar

Chojnicki Z., 1988, Koncepcja terytorialnego systemu społecznego, „Przegląd Geograficzny”, 60 (4), s. 491‒510.
Google Scholar

Cloke P., 1979, Key Settlements in Rural Areas, Methuen, London.
Google Scholar

Clout H.D., 1972, Rural Geography, An Introduction Survey, Pergamon Press, Oxford.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-08-017042-8.50008-5

Czapiewska G., 2010, Rola lokalnych społeczności i organizacji w procesie rozwoju obszarów wiejskich (na przykładzie Lokalnej Grupy Działania „Wrzeciono” [w:] Rudnicki R. (red.), Fundusze Unii Europejskiej jako czynnik modernizacji rolnictwa polskiego, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 201‒210.
Google Scholar

Czapiewski K., 2010, Koncepcja wiejskich obszarów sukcesu społeczno-gospodarczego i ich rozpoznanie w województwie mazowieckim, Studia Obszarów Wiejskich, 22 Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa.
Google Scholar

Czapiewski K., Janc K., 2009, Przestrzenne zróżnicowanie poziomu wykształcenia rolników. Europa – Polska – Mazowsze [w:] Rydz E., Rudnicki R. (red.), Procesy przekształceń przestrzeni wiejskiej, Studia Obszarów Wiejskich, 17, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 21‒32.
Google Scholar

Duś E., Malinkiewicz D., 2004, Aktywność zawodowa mieszkańców górskiej gminy Mucharz [w:] Pałka E. (red.), Alternatywne źródła dochodów gospodarstw rolnych, Instytut Geografii Akademii Świętokrzyskiej, Kielce, s. 145‒153.
Google Scholar

Dziewoński K., 1992, Pluralizm i eklektyzm w polskiej myśli geograficznej, „Biuletyn KPZK PAN”, 159, s. 7‒12.
Google Scholar

Falkowski J., Kluba M., 2004, Uwarunkowania aktywności pozarolniczej gospodarstw rolnych w świetle badań ankietowych [w:] Pałka E. (red.), Pozarolnicza działalność gospodarcza na obszarach wiejskich, Studia Obszarów Wiejskich, 5, Zespół Badań Transformacji Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 151‒161.
Google Scholar

Gierańczyk W., 2008, Warunki życia ludności województwa kujawsko-pomorskiego w aspekcie kontinuum miejsko-wiejskiego [w:] Gierańczyk W., Kluba M. (red.), Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Studia Obszarów Wiejskich, 13, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 139‒151.
Google Scholar

Ilbery B., 1998, The Geography of Rural Change, Pearson, Harlow.
Google Scholar

Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., Marcińczak S., Siejkowska A., 2010, Dynamika i skutki procesów urbanizacji w regionach miejskich po 1990 roku na przykładzie regionu miejskiego Łodzi, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-605-5.06

Kałamucka W., 2001, Doświadczenie i ocena krajobrazu kulturowego mieszkańców Lubelszczyzny (na wybranych przykładach) [w:] Myga-Piątek U. (red.), Krajobraz kulturowy – idee, programy, wyzwania, Prace Wydziału Nauk o Ziemi, 12, Sosnowiec, s. 31‒37.
Google Scholar

Kałamucka W., 2002, Styl życia społeczności wiejskich [w:] Orłowska E. (red.), Kulturowy aspekt badań geograficznych, PTG, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
Google Scholar

Kamińska W., Heffner K. (red.), 2010, Kapitał ludzki i społeczny w procesie rozwoju obszarów wiejskich, „Studia KPZK PAN”, 76, Warszawa.
Google Scholar

Kołodziejczak A., 2011, Lokalne Grupy Działania jako czynnik rozwoju wiejskich obszarów peryferyjnych w województwach lubelskim i podlaskim [w:] Wesołowska M. (red.), Wiejskie obszary peryferyjne – uwarunkowania i czynniki aktywizacji, Studia Obszarów Wiejskich, 26, IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 203‒216.
Google Scholar

Kotus J., 2001, Społeczności lokalne wybranych gmin Wielkopolski wobec zagadnień rozwoju społeczno-gospodarczego, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej, 32, Poznań.
Google Scholar

Kowalczyk A., 1994, Geograficzno-społeczne problemy zjawiska „drugich domów”, UW, Warszawa.
Google Scholar

Kowalski M., 2004, Zachowania wyborcze ludności wiejskiej a sytuacja społeczno-ekonomiczna wsi – identyfikacja procesów [w:] Bański J. (red.), Polska przestrzeń wiejska: procesy i perspektywy, Studia Obszarów Wiejskich, 6, Zespół Badań Transformacji Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 131‒144.
Google Scholar

Kozłowski L., 2006, Społeczne uwarunkowania sukcesu na obszarach wiejskich na przykładzie okolic Nowego Miasta Lubawskiego [w:] Głębocki B., Kacprzak E. (red.), Przemiany struktury przestrzennej rolnictwa – sukcesy i niepowodzenia, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 221‒232.
Google Scholar

Kulikowski R., 1992, Obszary problemowe rolnictwa w Polsce, „Biuletyn Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN”, 158, s. 23‒40.
Google Scholar

Liszewski S., Maik W. (red.), 2005, Rola i miejsce geografii osadnictwa i ludności w systemie nauk geograficznych, Studia i Materiały Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, 1, Bydgoszcz.
Google Scholar

Maik W., 1988, Rozwój teorii regionalnych i krajowych układów osadnictwa, „Seria Geografia”, 37, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Google Scholar

Maik W., 1992a, Problematyka rozwoju polskiej geografii społeczno-ekonomicznej w świetle paradygmatycznych modeli pojęciowych, „Przegląd Geograficzny”, 44 (3–4), s. 231‒246.
Google Scholar

Maik W., 1992b, Rola koncepcji lokalnych systemów osadniczych w badaniach organizacji przestrzenno-czasowej życia codziennego [w:] Chojnicki Z., Czyż T. (red.), Współczesne problemy geografii społeczno-ekonomicznej Polski, „Seria Geografia”, 55, UAM, Poznań, s. 111‒120.
Google Scholar

Maik W., 1993, Koncepcja lokalnych systemów osadniczych. Założenia i perspektywy badawcze [w:] Maik W. (red.), Problematyka lokalnych systemów osadniczych, UMK, Toruń.
Google Scholar

Mantey D., 2009, Wybrane społeczne aspekty żywiołowej suburbanizacji w południowo-zachodniej strefie podmiejskiej Warszawy [w:] Maik W. (red.), Aglomeracje miejskie w Polsce na przełomie XX i XXI w., Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, s. 363‒377.
Google Scholar

Masik G., 2010, Wpływ polityki lokalnej na warunki i jakość życia. Przykład strefy suburbanizacji Trójmiasta, Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Matykowski R., 2004, Świadomość regionalna mieszkańców w kontekście społeczno-geograficznym i kulturowym. Analiza wybranych obszarów Polski [w:] Orłowska E. (red.), Kulturowy aspekt badań geograficznych, Studia teoretyczne i regionalne, t. 4, s. 71‒84.
Google Scholar

Rembowska K., 1990, Wsie depopulacji w oczach ich mieszkańców [w:] Michalski W. (red.), Wyludnianie się wsi w Polsce centralnej (na przykładzie województwa piotrkowskiego), IGiPZ PAN, Warszawa, s. 206‒222.
Google Scholar

Rembowska K., 2002, Tożsamość regionalna mieszkańców województwa łódzkiego [w:] Jewtuchowicz A., Suliborski A. (red.), Struktury i procesy kształtujące łódzki region społeczno-gospodarczy, Zakład Ekonomiki Regionalnej i Ochrony Środowiska, Fundacja Inkubator, Łódź, s. 61‒76.
Google Scholar

Rydz E., 2004, Współczesne przemiany na obszarach wiejskich w regionach nadmorskich [w:] Bański J. (red.), Polska przestrzeń wiejska: procesy i perspektywy, Studia Obszarów Wiejskich, 6, Zespół Badań Transformacji Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 219‒248.
Google Scholar

Sagan I., 1992, Zmiany przestrzeni aktywności życiowej mieszkańców wsi Kartoszyno spowodowane przesiedleniem [w:] Chojnicki Z., Czyż T. (red.), Współczesne problemy geografii społeczno-ekonomicznej Polski, „Seria Geografia”, 55, UAM, Poznań, s. 133‒148.
Google Scholar

Suliborski A. (red.), 1999, Zasięg regionu łódzkiego w świetle badań społecznych preferencji przynależności administracyjnej i powiązań społeczno-gospodarczych, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Geographica Socio-Oeconomica, 1.
Google Scholar

Suliborski A., 2010, Funkcjonalizm w polskiej geografii miast. Studia nad genezą i pojęciem funkcji, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar

Suliborski A., Klima E., Rykała A., Walkiewicz D., 2000, Funkcjonowanie powiatów w aglomeracji łódzkiej, Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych, Łódź.
Google Scholar

Szyda B., 2008, Wpływ infrastruktury na warunki życia mieszkańców kontinuum miejsko-wiejskiego Częstochowy (na przykładzie gminy Kłomice) [w:] Gierańczyk W., Kluba M. (red.), Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Studia Obszarów Wiejskich, 13, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 153‒162.
Google Scholar

Woods M., 2009, Rural Geography [w:] Kitchin R., Thrift N. (red.), International Encyclopedia of Human Geography, 9, Elsevier, Amsterdam, s. 429‒441.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/B978-008044910-4.00900-7

Wójcik M., 2008, Przemiany społeczno-gospodarcze wsi w okresie transformacji ustrojowej, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar

Wójcik M., 2010, Struktura i działanie – geograficzno-społeczna interpretacja oddziaływania funduszy Unii Europejskiej na przykładzie programu „Odnowa wsi” [w:] Kacprzak E., Kołodziejczak A. (red.), Rola środków Unii Europejskiej w rozwoju obszarów wiejskich, Studia Obszarów Wiejskich, 24, Zespół Badań Obszarów Wiejskich IGiPZ PAN, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, Warszawa, s. 186‒201.
Google Scholar

Wójcik M., 2012, Geografia wsi. Studium zmiany podstaw teoretyczno-metodologicznych, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-657-4