Struktura narodowościowa Polski w badaniach geograficznych

Marek Barwiński

doi:10.18778/1508-1117.17.05

Autor

Marek Barwiński Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.17.05

Słowa kluczowe:

mniejszości narodowe, mniejszości etniczne, struktura narodowościowa Polski

Abstrakt

W artykule dokonano przeglądu badań geograficznych dotyczących struktury narodowościowej w Polsce, począwszy od XIX wieku do początku II dekady XXI wieku, odnosząc się także do zasadniczych nurtów badawczych problematyki narodowościowej wśród historyków i socjologów. Przedstawiono najistotniejsze zdaniem autora problemy badawcze, które należy podjąć w dalszych badaniach dotyczących mniejszości narodowych, etnicznych i etniczno-regionalnych zamieszkujących współczesną Polskę. Omówiono różnorodne metody badawcze wraz ze wskazaniem ich zalet oraz licznych ograniczeń. We wnioskach autor przedstawił główne, jego zdaniem, uwarunkowania wpływające na dynamiczne przekształcenia struktury narodowościowej w Polsce oraz zasadnicze cechy relacji państwo polskie – mniejszości narodowe.

Bibliografia

Adamczuk L., Łodziński S. (red.), 2006, Mniejszości narodowe w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku, Warszawa.
Google Scholar

Andrzejewski Cz., 1919, Żywioł niemiecki w zachodniej Polsce, Przegląd Statystyczny, Poznań.
Google Scholar

Awramiuk-Godun A., 2008a, Pogranicza kulturowe w nauczaniu geografii Polski, „Prace i Studia Geograficzne”, 39, Warszawa, s. 35–42.
Google Scholar

Awramiuk-Godun A., 2008b, Szkolnictwo mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, „Geografia w Szkole”, 3, Warszawa, s. 5–10.
Google Scholar

Awramiuk-Godun A., 2011, Zróżnicowanie kulturowe Polski a kształcenie geograficzne, [w:] Cudowska A., Kierunki rozwoju edukacji w zmieniającej się przestrzeni spo- łecznej, Białystok, s. 595–602.
Google Scholar

Babiński G., 1997, Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Kraków.
Google Scholar

Babiński G., 1998, Metodologiczne problemy badań etnicznych, Kraków.
Google Scholar

Babiński G., 2004, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle spisu ludności z roku 2002, „Studia Socjologiczne”, 1(172), s. 139–152.
Google Scholar

Baranowska M., Rykała A., 2009, Multicultural city in a United Europe – the case of Łódź, [w:] Sobczyński M. (red.), Historical regions divided by the borders. General problems and regional issue, „Region and Regionalism”, 9(1), Łódź–Opole, s. 257– 268.
Google Scholar

Barbag J., 1987, Geografia polityczna ogólna, Warszawa.
Google Scholar

Barwiński M., 1998, Political Conditions of Transborder Contacts of Lemkos Living on Both Sides of the Carpathian Mountains, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Borderlands or Transborder Regions – Geographical, Social and Political Problems, „Region and Regionalism”, 3, Opole–Łódź, s. 233–240.
Google Scholar

Barwiński M., 1999, Współczesna tożsamość etniczna i kulturowa Łemków na obszarze Łemkowszczyzny – uwarunkowania i konsekwencje, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 2, Łódź, s. 53–69.
Google Scholar

Barwiński M., 2001a, Stereotypy narodowościowo-religijne na Podlasiu, [w:] Lesiuk W., Trzcielińska-Polus A. (red.), Colloquium Opole 2000 – Stereotypy i uprzedzenia w stosunkach między Polakami, Niemcami i Czechami, Opole, s. 192–199.
Google Scholar

Barwiński M., 2001b, Contemporary national and religious diversification of inhabitants of the Polish-Belorussian borderland – the case of Hajnówka district, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Changing role of border areas and regional policies, „Region and Regionalism”, 5, Opole–Łódź, s. 180–184.
Google Scholar

Barwiński M., 2003, Lemkos as a small relict nation, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), The role of ethnic minorities in border regions, „Region and Regionalism”, 6(1), Łódź–Opole, s. 39–47.
Google Scholar

Barwiński M., 2004, Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Łódź.
Google Scholar

Barwiński M., 2005a, Współczesne stosunki narodowościowo-religijne na Podlasiu, [w:] Malikowski M., Wojakowski D. (red.), Granice i pogranicza nowej Unii Europejskiej. Z badań regionalnych, etnicznych i lokalnych, Kraków, s. 172–194.
Google Scholar

Barwiński M., 2005b, The contemporary ethnic and religious borderland in Podlasie Region, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Historical, ethnic and geographical problems of borderlands, „Region and Regionalism”, 7(2), Opole–Łódź, s. 81–90.
Google Scholar

Barwiński M., 2006, Liczebność i rozmieszczenie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w 2002 roku a wcześniejsze szacunki, [w:] Bieńkowska-Ptasznik M., Krzysztofek K., Sadowski A. (red.), Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, t. 1, Białystok, s. 345–370.
Google Scholar

Barwiński M., 2008a, Konsekwencje zmian granic i przekształceń politycznych po II wojnie światowej na liczebność i rozmieszczenie Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce, [w:] Eberhardt P. (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, „Prace Geograficzne”, 218, Warszawa, s. 217–236.
Google Scholar

Barwiński M., 2008b, Wpływ granic oraz uwarunkowań politycznych na zmiany struktury narodowościowej i wyznaniowej na przykładzie Podlasia, [w:] Kulesza M. (red.), Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej, Łódź, s. 48–65.
Google Scholar

Barwiński M., 2009a, Rozmieszczenie i liczebność Łemków w Polsce na podstawie wyników spisu powszechnego z 2002 roku – uwarunkowania i kontrowersje, [w:] Dudra S., Halczak B., Betko I., Smigiel M. (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. 2, Zielona Góra, s. 15–28.
Google Scholar

Barwiński M., 2009b, The contemporary Polish-Ukrainian borderland – its political and national aspect, [w:] Sobczyński M. (red.), Historical regions divided by the borders. General problems and regional issue, „Region and Regionalism”, 9(1), Łódź–Opole, s. 187–208.
Google Scholar

Barwiński M., 2009c, Mniejszość litewska na tle przemian politycznych Polski po II wojnie światowej, [w:] Kulesza M. (red.), Geografia historyczna jako determinanta rozwoju nauk humanistycznych, Legnica–Łódź, s. 48–65.
Google Scholar

Barwiński M., 2010, Changes in the social, political and legal situation of national and ethnic minorities in Poland after 1990, [w:] Kitowski J. (red.), 20 years of socio- -economic transformations in countries of Central and Eastern Europe – an attempt of accounts, „Geopolitical Studies”, 16, Warszawa, s. 223–244.
Google Scholar

Barwiński M., 2011, Ukraińcy na Podlasiu – geneza, kontrowersje, współczesność, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 11, Łódź, s. 123–144.
Google Scholar

Barwiński M., 2012a, Łemkowszczyzna jako region etniczno-historyczny, [w:] Pawłowska A., Rykiel Z. (red.), Region i regionalizm w socjologii i politologii, Rzeszów, s. 136–154.
Google Scholar

Barwiński M., 2012b, Stosunki międzypaństwowe Polski z Ukrainą, Białorusią i Litwą po 1990 roku w kontekście sytuacji mniejszości narodowych, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 1, Łódź, s. 139–166.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2300-0562.01.08

Barwiński M., 2013, Geograficzno-polityczne uwarunkowania sytuacji Ukraińców, Łemków, Białorusinów i Litwinów w Polsce po 1944 roku, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-785-4

Barwiński M., 2014a, Struktura narodowościowa Polski w świetle wyników spisu powszechnego z 2011 roku, „Przegląd Geograficzny”, 86(2), s. 217–241.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.2.3

Barwiński M., 2014b, Mniejszość litewska w Polsce. Studium przypadku gminy Puńsk, Studia Obszarów Wiejskich, t. 34, IGiPZ PAN, PTG, Warszawa, s. 137–153.
Google Scholar

Barwiński M., Leśniewska K., 2013, The comparison of the contemporary situation of national minorities in Poland and Lithuania, „Geografijos metraštis (Annales Geographicae)”, 46, s. 46–61.
Google Scholar

Barwiński M., Leśniewska K., 2014a, The contemporary situation of Polish minority in Lithuania and Lithuanian minority in Poland from the institutional perspective, „Geographia Polonica”, 87(1), s. 27–46.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.2014.2

Barwiński M., Leśniewska K., 2014b, Sytuacja mniejszości narodowych w Polsce i na Litwie – studium porównawcze, „Przegląd Geograficzny”, 86(4), s. 499–524.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2014.4.3

Berdychowska B. (red.), 1998, Mniejszości narodowe w Polsce. Praktyka po 1989 roku, Warszawa.
Google Scholar

Bergman A., 1984, Sprawy białoruskie w II Rzeczypospolitej, Warszawa.
Google Scholar

Berlińska D., 1999, Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości, Opole.
Google Scholar

Biernacka M., 1973, Osady uchodźców greckich w Bieszczadach, „Etnografia Polska”, 17(1), Warszawa, s. 83–94.
Google Scholar

Borzyszkowski J., Mordawski J., Treder J., 1999, Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów, Gdańsk.
Google Scholar

Budyta-Budzyńska M., 2003, Mniejszości narodowe – bogactwo czy problem? Instytucjonalizacja mniejszości narodowych w Polsce w latach 1989–2002, Warszawa.
Google Scholar

Budyta-Budzyńska M., 2010, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, Warszawa.
Google Scholar

Buzek J., 1909, Rozsiedlenie ludności Galicji według wyznania i języka. Wiadomości statystyczne o stosunkach krajowych wydane przez Krajowe Biuro Statystyczne, t. 21, z. 2, Lwów.
Google Scholar

Byczkowski J., 1976, Mniejszości narodowe w Europie 1945–1974 (wybrane zagadnienia), Opole.
Google Scholar

Chałupczak H., 2006, Liczba mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w świetle powszechnego spisu ludności z 2002 roku oraz badań naukowych, [w:] Michalik E., Chałupczak H. (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w procesach transformacji oraz integracji, Lublin, s. 263–270.
Google Scholar

Chałupczak H., Browarek T., 1998, Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995, Lublin.
Google Scholar

Czajkowski J. (red.), 1992, Łemkowie w historii i kulturze Karpat, Rzeszów.
Google Scholar

Czekanowski J., 1918, Stosunki narodowościowo-wyznaniowe na Litwie i Rusi w świetle źródeł oficjalnych, „Prace Geograficzne”, 1, Lwów.
Google Scholar

Dolińska K., 2009, Potoczny i ideologiczny poziom doświadczania śląskości. Ślązacy w poszukiwaniu odrębności?, Wrocław.
Google Scholar

Domagała B., 1996, Mniejszość niemiecka na Warmii i Mazurach. Rodowód kulturowy, organizacja, tożsamość, Olsztyn.
Google Scholar

Drozd R., 1997, Droga na zachód. Osadnictwo ludności ukraińskiej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w ramach akcji „Wisła”, Warszawa.
Google Scholar

Drozd R., 2001, Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1944– 1989, Warszawa.
Google Scholar

Drozd R., 2013, Ukraińcy w Polsce wobec swojej przeszłości (1974–2005), Warszawa.
Google Scholar

Drozd R., Halczak B., 2010, Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921–1989, Warszawa.
Google Scholar

Dudra S., 2008, Poza małą ojczyzną. Łemkowie na Ziemi Lubuskiej, Wrocław.
Google Scholar

Dudra S., Nitschke B. (red.), 2010, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Kraków.
Google Scholar

Dudra S., Nitschke B. (red.), 2013, Stowarzyszenia mniejszości narodowych, etnicznych i postulowanych w Polsce po II wojnie światowej, Kraków.
Google Scholar

Dudziński A., 1919, Polacy na Śląsku, „Prace Geograficzne”, 4, Lwów
Google Scholar

Dymsza L., 1911, Sprawa chełmska, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 1994a, Przemiany narodowościowe na Białorusi, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 1994b, Przemiany narodowościowe na Ukrainie XX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 1996, Między Rosją a Niemcami, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 1997, Problematyka demograficzna pogranicza polsko-litewskiego, „Przegląd Geograficzny”, 69(1–2), s. 28–51.
Google Scholar

Eberhardt P., 1998, Przemiany narodowościowe na Litwie, Warszawa.
Google Scholar

Eberhardt P., 2006, Przemiany struktury etnicznej ludności Polski w XX wieku, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, 28, s. 53–74.
Google Scholar

Eberhardt P., 2008, Struktura narodowościowa ludności Polski, „Rocznik Nauk Społecznych”, 36(1), s. 145–170.
Google Scholar

Eberhardt P., 2009, Liczebność i rozmieszczenie ludności ukraińskiej na przełomie XX i XXI wieku, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, 35, s. 49–64.
Google Scholar

Eberhardt P., 2010a, Migracje polityczne na ziemiach polskich (1939–1950), Poznań.
Google Scholar

Eberhardt P., 2010b, Osiągnięcia naukowe polskiej geografii narodowości, „Czasopismo Geograficzne”, 81(3), Warszawa. s. 139–152.
Google Scholar

Faruga A., 2004, Czy Ślązacy są narodem. Przemilczana historia Górnego Śląska, Radzionków.
Google Scholar

Flaga M., 2002, Mniejszość karaimska w Polsce – w przeszłości i obecnie, „Czasopismo Geograficzne”, 73(1–2), Warszawa, s. 13–25.
Google Scholar

Gawryszewski A., 1969, Polskie mapy narodowościowe, wyznaniowe i językowe. Bibliografia (lata 1827–1967), „Dokumentacja Geograficzna”, 4, Warszawa.
Google Scholar

Gawryszewski A., 1995, Mapy narodowościowe, wyznaniowe i językowe Polski wykonane przez autorów obcych. Bibliografia (lata 1846–1967), „Dokumentacja Geograficzna”, 3, Warszawa.
Google Scholar

Gawryszewski A., 2005, Ludność Polski w XX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Goetel W., 1935, O Łemkowszczyźnie, Kraków.
Google Scholar

Halczak B., 2006, O konieczności prowadzenia badan porównawczych nad mniejszościami narodowymi w Europie Środkowo-Wschodniej, [w:] Halczak B. (red.), Mniejszości narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej po upadku komunizmu, Zielona Góra, s. 9–16.
Google Scholar

Hałagida I, 2002, Ukraińcy na ziemiach zachodnich i północnych Polski 1947–1957, Warszawa.
Google Scholar

Hawryluk J., 1999, „Kraje ruskie Bielsk, Mielnik, Drohiczyn”. Rusini-Ukraińcy na Podlasiu – fakty i kontrowersje, Kraków.
Google Scholar

Heffner K., 1991, Śląsk Opolski. Proces przekształceń ludnościowych i przestrzennych systemu osadnictwa wiejskiego, Opole.
Google Scholar

Heffner K. (red.), 1998a, Kluczowe problemy demograficzno-osadnicze obszarów przygranicznych Polska–Czechy, Opole
Google Scholar

Heffner K., 1998b, Ethnically mixed regions in the Polish conceptions of regionalisation: the Opole Region in Silesia, [w:] Burdack J., Grimm F.-D., Paul L. (red.), The political geography of current East-West relations, Lipsk, s. 214–230.
Google Scholar

Heffner K., Solga B., 2003, The German minority of Opole Silesia as a minority of social and cultural borderland, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), The role of ethnic minorities in border regions, „Region and Regionalism”, 6(1), Łódź–Opole, s. 73– 81.
Google Scholar

Hołuszko M., 1993, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce, Społeczeństwo Otwarte, 2, Warszawa.
Google Scholar

Hytrek-Hryciuk J., Strauchold G., Syrnyk J. (red.), 2011, Internacjonalizm czy…? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych wobec mniejszości narodowych (1944–1989), Warszawa–Wrocław.
Google Scholar

Janicki W., 1999, The distribution and significance of Tatar ethnic group in Poland, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Multicultural Regions and Cities, „Region and Regionalism”, 4, Opole–Łódź, s. 146–153.
Google Scholar

Janicki W., 2000, Tatarzy w Polsce – naród, grupa etniczna czy ‘ludzie pogranicza’?, „Czasopismo Geograficzne”, 71(2), Warszawa, s. 173–181.
Google Scholar

Janicki W., 2009, Minority recognition in nation-states – the case of Silesians in Poland, [w:] Drobik T., Sumberova M. (red.), Modern Human Geographical Thought, Cambridge Scholar Publishing, s. 155–184.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5848/CSP.1484.00007

Janusz G., 2011, Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin.
Google Scholar

Kersten K., 1963, Migracje powojenne w Polsce. Próba klasyfikacji i ogólna charakterystyka zewnętrznych ruchów ludności, [w:] Polska Ludowa. Materiały i studia, t. 2, Warszawa, s. 3–26.
Google Scholar

Kersten K., 1974, Kształtowanie stosunków ludnościowych, [w:] Polska Ludowa 1944– 1950. Przemiany społeczne, Wrocław, s. 74–176.
Google Scholar

Kersten K., 1992, Polacy, Żydzi, komunizm. Anatomia półprawd 1939–1968, Warszawa.
Google Scholar

Kłoskowska A., 1996, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa.
Google Scholar

Kosiński L., 1963, Procesy ludnościowe na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945–1960, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, nr 40, Warszawa.
Google Scholar

Kosiński L., 1969, Changes in the ethnic structure in East-Central Europe in 1930– 1960, „The Geographical Review”, 59(3), New York, s. 389–402.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/213483

Koszałka M., Soja M., 2003, The Bojko Region – extinct ethnic region of the Polish Carpathians, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), The role of ethnic minorities in border regions, „Region and Regionalism”, 6(1), Łódź–Opole, s. 48–54.
Google Scholar

Koter M, 1993, Geographical classifications of ethnic minorities, [w:] Gosar A. (red.), Geography and ethnicity, „Geographica Slovenica”, 24, Ljubljana, s. 123–138.
Google Scholar

Koter M., 1995a, Ludność pogranicza – próba klasyfikacji genetycznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 20, Łódź, s. 239–246.
Google Scholar

Koter M., 1995b, A genetic classification of frontier peoples and multicultural border zones in Poland, Bohemia and Slovakia, [w:] Baran V. (red.), The boundaries and their impact on the territorial structure of region and state, „Acta Universitatis Mattiae Belii Banska Bystrica. Geographical Studies”, 1, s. 37–45.
Google Scholar

Koter M., 1998, Frontier peoples – origin and classification, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Borderlands or transborder regions – geographical, social and political problems, „Region and Regionalism”, 3, Opole–Łódź, s. 28–38.
Google Scholar

Kowalski M., 1998a, Wyznanie a preferencje wyborcze mieszkańców Białostocczyzny (1990–1997), „Przegląd Geograficzny”, 70(3–4), Warszawa, s. 269–282.
Google Scholar

Kowalski M., 1998b, Problematyka etniczna wschodniego pogranicza Polski, [w:] Kitowski J. (red.), Czynniki i bariery regionalnej współpracy transgranicznej. Próba syntezy, Rzeszów, s. 285–294.
Google Scholar

Kowalski M., 1999, Kulturowe uwarunkowania stosunków polsko-litewsko-białoruskich, [w:] Kitowski J. (red.), Problematyka geopolityczna Europy Środkowej i Wschodniej, Rozprawy i Monografie Wydziału Ekonomicznego, 18, filia UMSC, Rzeszów, s. 77– 88.
Google Scholar

Kowalski M., 2000, Geografia wyborcza Polski. Przestrzenne zróżnicowanie zachowań wyborczych Polaków w latach 1989–1998, „Geopolitical Studies”, 7, Warszawa.
Google Scholar

Kowalski M., 2002, Mniejszość polska na Grodzieńszczyźnie, mniejszość białoruska na Białostocczyźnie, [w:] Sadowska-Snarska C. (red.), Problemy rozwoju przygranicznych regionów wschodniej Polski, Białystok, s. 89–106.
Google Scholar

Kowalski M., 2006, Belarusians in Białystok region, [w:] Kitowski J. (red.), Regional transboundary co-operation in countries of Central and Eastern Europe – a balance of achievements, „Geopolitical Studies”, 14, Warszawa, s. 477–487.
Google Scholar

Kowalski M., Solon J., 2008, Ethnical diversity and regional development of eastern borderland regions in Poland, Lithuania and Latvia, [w:] Territorial dilemmas of socio-economic development in Europe, Europa XXI, nr 18, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 79–98.
Google Scholar

Krysiński A., 1928, Liczba i rozmieszczenie Białorusinów w Polsce, Sprawy Narodowo- ściowe, 3–4, s. 351–378.
Google Scholar

Krysiński A., 1929, Liczba i rozmieszczenie Ukraińców w Polsce, odbitka ze Spraw Narodowościowych, nr 6 (1928), Warszawa.
Google Scholar

Krysiński A., 1933, Ludność polska a mniejszości w Polsce w świetle spisów ludności 1921 i 1931, odbitka ze Spraw Narodowościowych, nr 6 (1932), z. 4–6, Warszawa.
Google Scholar

Krysiński A., 1937a, Struktura narodowościowa miast polskich, odbitka ze Spraw Narodowościowych, nr 11 (1937), z. 3, Warszawa.
Google Scholar

Krysiński A., 1937b, Ludność ukraińska (ruska) w Polsce w świetle spisu ludności 1931 r., Sprawy Narodowościowe, nr 6 (1937), s. 567–636
Google Scholar

Kubijowicz W., 1921, Przyczynek do antropogeografii Gorganów, Przegląd Geograficzny, Kraków.
Google Scholar

Kubijowicz W., 1924, Rozmieszczenie kultur i ludności w Karpatach Wschodnich, Kraków.
Google Scholar

Kubijowicz W., 1927, Życie pasterskie w Beskidach Magurskich, Kraków.
Google Scholar

Kulesza M., 2010, To po nich pozostało… (ślady wielowyznaniowej Łodzi we współczesnym krajobrazie kulturowym miasta), [w:] Kulesza M., Łapa M., Walicki J. (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź, s. 241–326.
Google Scholar

Kulesza M., 2013, Wielokulturowe dziedzictwo Łodzi a współczesny krajobraz miasta, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 2, Łódź, s. 11–46.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2300-0562.02.02

Kulesza M., Koter M., 2005, Ślady wielonarodowej i wielowyznaniowej Łodzi we współ- czesnym krajobrazie kulturowym miasta, [w:] Koter M., Kulesza M., Puś M., Pytlas S. (red.), Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź, s. 137–300.
Google Scholar

Kulesza M., Rykała A., 2006, Przeszłość i teraźniejszość – wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego na współczesny krajobraz miast Polski Środkowej, „Acta Facultatis Studiorum Humanitatis et Naturae Universitatis Prešoviensis. Folia Geographica”, 10, s. 300–308.
Google Scholar

Kurcz Z., 1995, Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław.
Google Scholar

Kurcz Z. (red.), 1997, Mniejszości narodowe w Polsce, Wrocław.
Google Scholar

Kwilecki A., 1963, Mniejszości narodowe w Polsce Ludowej, „Kultura i Społeczeń- stwo”, 4, s. 85–103.
Google Scholar

Kwilecki A., 1964, Problemy asymilacji mniejszości narodowych na Ziemiach Zachodnich na przykładzie Łemków, Warszawa.
Google Scholar

Kwilecki A., 1970, Fragmenty najnowszej historii Łemków, Warszawa.
Google Scholar

Kwilecki A., 1974, Łemkowie. Zagadnienia migracji i asymilacji, Warszawa.
Google Scholar

Leszczycki S., 1935, Zarys antropologiczny Łemkowszczyzny, Kraków.
Google Scholar

Liszewski S., 1991, Rola społeczności żydowskiej w organizacji przestrzeni miejskiej Łodzi, [w:] Liszewski S., Puś W. (red.), Dzieje Żydów w Łodzi 1820–1944. Wybrane problemy, Łódź.
Google Scholar

Łodziński S., 2002, Ochrona praw osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych – perspektywa europejska, Warszawa.
Google Scholar

Łodziński S., 2005, Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Warszawa.
Google Scholar

Madajczyk P. (red.), 1998, Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989), Warszawa.
Google Scholar

Madajczyk P., 2001, Niemcy polscy 1944–1989, Warszawa.
Google Scholar

Makowski B., 1986, Litwini w Polsce 1920–1939, Warszawa.
Google Scholar

Maliszewski E., 1916, Polacy i polskość na Litwie i Rusi, Warszawa.
Google Scholar

Maliszewski E., 1923, Stosunki narodowościowe w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa.
Google Scholar

Maryański A., 1962, Mniejszość grecka w województwie rzeszowskim, „Czasopismo Geograficzne”, 33(3), Warszawa, s. 362–363.
Google Scholar

Maryański A., 1977, Ludność świata, Warszawa.
Google Scholar

Maryański A., 1988, Narodowości świata, Warszawa.
Google Scholar

Matelski D., 1999, Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Matykowski R., 1997, Udział i zróżnicowanie poparcia mniejszości narodowych w Polsce w wyborach parlamentarnych z dn. 21.10.1997, „Sprawy Narodowościowe. Nowa Seria”, 6(2), s. 261–272.
Google Scholar

Matykowski R., 2008, Przestrzenne zróżnicowanie w zachowaniach wyborczych mieszkańców województwa podlaskiego, [w:] Świątek D., Bednarek M., Siłka P. (red.), Współczesne problemy badawcze geografii polskiej – geografia człowieka, „Dokumentacja Geograficzna”, 36, Warszawa, s. 28–33.
Google Scholar

Matykowski R., Tobolska A., 1994, Mniejszości narodowe w Polsce w świetle wyników wyborów do Sejmu z dnia 27 października 1991 roku, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, 3(1), s. 131–143.
Google Scholar

Matykowski R., Tobolska A., 1998, Ethnic minorities and regional organisations in the Polish elections of 1991 and 1993, [w:] Burdack J., Grimm F.-D., Paul L. (red.), The political geography of current East-West relations, Lipsk, s. 242–251.
Google Scholar

Michna E., 1995, Łemkowie. Grupa etniczna czy naród?, Kraków.
Google Scholar

Michna E., 2004, Kwestie etniczno-narodowościowe na pograniczu słowiańszczyzny wschodniej i zachodniej. Ruch rusiński na Słowacji, Ukrainie i w Polsce, Kraków.
Google Scholar

Milewski J., Pyżewska A. (red.), 2005, Stosunki polsko-białoruskie w województwie bia- łostockim w latach 1939–1956, Warszawa.
Google Scholar

Mirga A., Mróz L., 1994, Cyganie. Odmienność i nietolerancja, Warszawa.
Google Scholar

Mironowicz E., 1992, Świadomość narodowa społeczności prawosławnej Białostocczyzny, Zeszyty Naukowe Instytutu Nauk Politycznych UW, 17, Warszawa, s. 109–142.
Google Scholar

Mironowicz E., 1993, Białorusini w Polsce 1944–1949, Warszawa.
Google Scholar

Mironowicz E., 2000, Polityka narodowościowa PRL, Białystok.
Google Scholar

Misiło E., 1993, Akcja „Wisła”. Dokumenty, Warszawa.
Google Scholar

Misiło E., 1996, Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenia Ukraińców z Polski do USRR 1944–1946, t. 1: Dokumenty 1944–1945, Warszawa.
Google Scholar

Mordawski J., 2005, Statystyka ludności kaszubskiej. Kaszubi u progu XXI wieku, Gdańsk.
Google Scholar

Motyka G., 2011, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943– 1947, Kraków.
Google Scholar

Nijakowski L. (red.), 2004, Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, Warszawa.
Google Scholar

Nijakowski L. (red.), 2005, Polityka państwa polskiego wobec mniejszości narodowych i etnicznych, Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Sejm RP, Warszawa.
Google Scholar

Nijakowski L., Łodziński S. (red.), 2003, Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. Informator 2003, Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Sejm RP, Warszawa.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C., 2002, Kaszubi – między dyskryminacją a regionalną podmiotowością, Gdańsk.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C. (red.), 2007a, Kim są Kaszubi? Nowe tendencje w badaniach społecznych, Gdańsk.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C., 2007b, Kaszubi dzisiaj. Kultura – język – tożsamość, Gdańsk.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C., 2008, Ruch kaszubsko-pomorski u progu XXI wieku. Stan organizacyjny i dylematy programowe, [w:] Sakson A. (red.), Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością a niemieckością, Poznań, s. 233–242.
Google Scholar

Olejnik L., 2003, Polityka narodowościowa Polski w latach 1944–1960, Łódź.
Google Scholar

Ossowski S., 1984, O ojczyźnie i narodzie, Warszawa.
Google Scholar

Otok S., 2003, Geografia polityczna. Geopolityka – państwo – ekopolityka, Warszawa.
Google Scholar

Pełczyński G., 1995, Najmniejsza z mniejszości. Rzecz o Karaimach polskich, Warszawa.
Google Scholar

Pełczyński G., 1997, Ormianie polscy w wieku XX. Problem odrębności etnicznej, Warszawa.
Google Scholar

Pełczyński G., 2004, Karaimi polscy, Warszawa.
Google Scholar

Pisuliński J., 2009, Przesiedlenia ludności ukraińskiej z Polski do USSR w latach 1944– 1947, Rzeszów.
Google Scholar

Podlaski K. (Skaradziński B.), 1990, Białorusini, Litwini, Ukraińcy, Białystok.
Google Scholar

Posern-Zieliński A., 2005, Etniczność. Kategorie. Procesy etniczne, Poznań.
Google Scholar

Puś W., Liszewski S. (red.), 1991, Dzieje Żydów w Lodzi 1820–1944. Wybrane problemy, Łódź.
Google Scholar

Reinfuss R., 1948, Łemkowie jako grupa etnograficzna, Prace i Materiały Etnograficzne, t. 7, Lublin.
Google Scholar

Reinfuss R., 1990, Śladami Łemków, Warszawa.
Google Scholar

Romer E., 1916, Geograficzno-statystyczny atlas Polski, Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Romer E., 1921, Polski Atlas Kongresowy, Lwów–Warszawa.
Google Scholar

Rykała A., 2003, Dziedzictwo materialne Żydów w krajobrazie kulturowym województwa łódzkiego, [w:] Orłowska E., Klementowski J. (red.), Kulturowy aspekt badań geograficznych. Studia teoretyczne i regionalne, Wrocław.
Google Scholar

Rykała A., 2006, Mniejszości religijne w Polsce na tle struktury narodowościowej i etnicznej, [w:] Bieńkowska-Ptasznik M., Krzysztofek K., Sadowski A. (red.), Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, t. 1, Białystok, s. 379–412.
Google Scholar

Rykała A., 2007, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie światowej, Łódź.
Google Scholar

Rykała A., 2008a, Sytuacja społeczno-kulturalna Litwinów w Polsce i ich wpływ na relacje między krajem zamieszkania a Litwą, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 9, Łódź, s. 89–113.
Google Scholar

Rykała A., 2008b, Żydowska przestrzeń sakralna dawnej i współczesnej Łodzi na przykładzie synagog i domów modlitwy, [w:] Kulesza M. (red.), Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej, Łódź, s. 103–130.
Google Scholar

Rykała A., 2008c, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej Karaimów polskich na tle zmian ich przynależności państwowej, [w:] Eberhardt P. (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich, „Prace Geograficzne”, 218, Warszawa, s. 237–266.
Google Scholar

Rykała A., 2010, Łódź na mapie skupisk żydowskich Polski (po 1945 r.), [w:] Lech A., Radziszewska K., Rykała A. (red.), Społeczność żydowska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku, Łódź, s. 267–332.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-496-9.14

Rykała A., 2011, Mniejszości religijne w Polsce – geneza, struktury przestrzenne, tło etniczne, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-577-5

Rykała A., 2013, Działalność społeczno-kulturalna mniejszości narodowych i religijnych w przestrzeni miejskiej Pabianic do drugiej wojny światowej, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 2, Łódź, s. 263–302.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2300-0562.02.12

Rykała A., 2014, National, ethnic and religious minorities in contemporary Poland, [w:] Marszał T. (red.), Society and space in contemporary Poland in Łódź University geographical research, Łódź, s. 137–170.
Google Scholar

Rykała A., Barwiński M., 2010, Przemiany demograficzno-społeczne i działalność organizacyjna Niemców w Łodzi na tle sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce po 1945 roku, [w:] Lech A., Radziszewska K., Rykała A. (red.), Społeczność żydowska i niemiecka w Łodzi po 1945 roku, Łódź, s. 333–375.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-496-9.15

Rykała A., Kulesza M., 2009, Materialne dziedzictwo Żydów w krajobrazie kulturowym Polski Środkowej, [w:] Kulesza M. (red.), Geografia historyczna jako determinanta rozwoju nauk humanistycznych, Łódź–Legnica, s. 203–217.
Google Scholar

Rykała A., Sobczyński M., 2014, The Karaims of Poland: religious-ethnic heritage of the old Polish Republic in a modern geographical-political space, [w:] Bufon M., Minghi J., Paasi A. (red.), The New European Frontiers: Social and Spatial (Re)Integration Issues in Multicultural and Border Regions, Cambridge Scholars Publishing, s. 110–126.
Google Scholar

Rykiel Z., 2006, Podstawy geografii politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Sadowski A., 1991, Narody wielkie i małe. Białorusini w Polsce, Kraków.
Google Scholar

Sadowski A., 1995, Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok.
Google Scholar

Sakson A., 1998, Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945–1997, Poznań.
Google Scholar

Sakson A. (red.), 2008, Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością a niemieckością, Poznań.
Google Scholar

Siwek T., 1996, Cesko-polska etnicka hranica, Ostrava.
Google Scholar

Siwek T., 2005, Ethnic identity versus declared nationality in the Czech part of Teschen Silesia (Zaolzie), [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Historical, ethnic and geographical problems of borderlands, „Region and Regionalism”, 7(2), Opole–Łódź, s. 115–122.
Google Scholar

Słabig A., 2008, Aparat bezpieczeństwa wobec mniejszości narodowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1989, Szczecin.
Google Scholar

Smoleński J., 1921, W sprawie polskości ziemi wileńskiej, Orli Lot, t. 2, nr 2, s. 18–20, nr 3, s. 37–39.
Google Scholar

Smoleński J., 1933, Ludność o języku polskim na obszarze Rzeczypospolitej, „Kwartalnik Statystyczny”, 10(3), Warszawa.
Google Scholar

Sobczyński M., 2000, Struktura narodowościowo-wyznaniowa Polski, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 3, Łódź, s. 157–174.
Google Scholar

Sobczyński M., 2008a, Historia geografii politycznej, [w:] Jackowski A., Liszewski S., Richling A. (red.), Historia geografii polskiej, Warszawa, s. 219–236.
Google Scholar

Sobczyński M., 2008b, Stan i perspektywy rozwoju geografii politycznej w Polsce, [w:] Liszewski S., Łoboda J., Maik W. (red.), Stan i perspektywy rozwoju geografii w Polsce. Raport z pracy Komitetu Nauk Geograficznych Polskiej Akademii Nauk w kadencji 2003–2006, Bydgoszcz, s. 188–201.
Google Scholar

Sobczyński M., 2012, Interakcja „badacz – podmiot badania” w studiach nad mniejszościami narodowymi w Polsce, Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 1, Łódź, s. 95–112.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2300-0562.01.06

Sobczyński M., Grabowska E., 1993, Metodologiczne problemy badania mniejszości narodowych i religijnych, Geopolitical and Social Problems of the Former Socialistic Countries, Conference Papers, Soczewka.
Google Scholar

Sobczyński M., Zawadzka B., 1988, Orawa Polska, Łódź.
Google Scholar

Soja M., 2001, The cultural and ethnic diversity of the population of Łemkowszczyzna (Lemko Region) in the 19th and 20th century, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Changing role of border areas and regional policies, „Region and Regionalism”, 5, Łódź– Opole, s. 212–221.
Google Scholar

Soja M., 2010, Cykle rozwojowe ludności Karpat Polskich w XIX i XX wieku, Kraków.
Google Scholar

Statystyka Polski, 1927, Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku, t. 19: Województwo białostockie, Warszawa.
Google Scholar

Statystyka Polski, 1938, Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 roku, Seria C, Warszawa.
Google Scholar

Statystyka Polski, 1947, Seria D – Powszechny sumaryczny spis ludności z dnia 14 lutego 1946 roku, z. 1, Warszawa.
Google Scholar

Syrnyk J. (red.), 2009, Aparat bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzoziemców, Warszawa.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2001, The multicultural character of east Lusatia and its role in cross-border cooperation, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), Changing role of border areas and regional policies, „Region and Regionalism”, 5, Opole–Łódź, s. 100–104.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2003, Lusatian Sorbs – the smallest nation of Central Europe, [w:] Koter M., Heffner K. (red.), The role of ethnic minorities in border regions, „Region and Regionalism”, 6(1), Łódź–Opole, s. 55–59.
Google Scholar

Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Łużyce – przestrzeń dysocjacji kultur narodowych i religijnych, Słupsk.
Google Scholar

Szczygielski K., 2006, Geografia mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Ujęcie ilościowe, Opole.
Google Scholar

Szmeja M., 2005, Czy Ślązacy są narodem, [w:] Malikowski M., Wojakowski D. (red.), Granice i pogranicza nowej Unii Europejskiej. Z badań regionalnych, etnicznych i lokalnych, Kraków, s. 158–171.
Google Scholar

Świechowski M., 1917, Żywioł polski na ziemiach litewskich, Zakopane.
Google Scholar

Tarka K., 1998, Litwini w Polsce 1944–1997, Opole.
Google Scholar

Tobjański Z., 1994, Czesi w Polsce, Kraków
Google Scholar

Tomaszewski J., 1985a, Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa.
Google Scholar

Tomaszewski J., 1985b, Ojczyzna nie tylko Polaków, Warszawa.
Google Scholar

Tomaszewski J., 1991, Mniejszości narodowe w Polsce w XX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Tomaszewski J. (red.), 1993, Najnowsze dzieje Żydów w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Urbański Z., 1932, Mniejszości narodowe w Polsce, Warszawa
Google Scholar

Wakar W., 1917, Rozwój terytorialny narodowości polskiej, cz. 1: Statystyka narodowościowa dzielnicy pruskiej i austryackiej, cz. 2: Statystyka narodowościowa Kró- lestwa Polskiego, cz. 3: Statystyka narodowościowa kresów wschodnich, Warszawa, Kielce.
Google Scholar

Waldenberg M., 1992, Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa.
Google Scholar

Waldenberg M., 2000, Narody zależne i mniejszości narodowe w Europie Środkowo- -Wschodniej. Dzieje konfliktów i idei, Warszawa.
Google Scholar

Wanatowicz M., 2004, Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej, Katowice.
Google Scholar

Warmińska K., 1999, Tatarzy polscy. Tożsamość religijna i etniczna, Kraków.
Google Scholar

Wasilewski L., 1917, Kresy Wschodnie, Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Wasilewski L., 1925, Litwa i Białoruś. Zarys historyczno-polityczny stosunków narodowościowych, Warszawa–Kraków
Google Scholar

Wasilewski L., 1927, Istotna liczba Ukraińców w Polsce, Sprawy Narodowościowe, 5– 6, s. 227–236.
Google Scholar

Wasilewski L., 1929, Sprawy narodowościowe w teorji i w życiu, Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Wąsowicz J., 1928, Polacy na Ukrainie w świetle ostatniego spisu ludności, „Czasopismo Geograficzne”, 6(1), Łódź–Warszawa, s. 18–28.
Google Scholar

Weinfeld J., 1912, Ludność miejska Galicji i jej skład wyznaniowy, Wiadomości Statystyczne o stosunkach krajowych, 24(2), Lwów.
Google Scholar

Wiatr J., 1973, Naród i państwo. Socjologiczne problemy kwestii narodowej, Warszawa.
Google Scholar

Wojakowski D., 2002, Polacy i Ukraińcy. Rzecz o pluralizmie i tożsamości na pograniczu, Kraków
Google Scholar

Wojecki M., 1975, Ludność grecka w Polsce Ludowej, „Przegląd Geograficzny”, 47(4), Warszawa, s. 763–768.
Google Scholar

Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1959. Atlas ziem Polski, 2008, Sienkiewicz W., Hryciuk G. (red.), Warszawa.
Google Scholar

Wysocki J., 2011, Ukraińcy na Lubelszczyźnie w latach 1944–1989, Lublin.
Google Scholar

Wysocki T., 2006, Osoby niepolskiej narodowości i języka w Polsce w świetle NSP 2002, „Studia Demograficzne”, 2/150, s. 96–125.
Google Scholar

Wysocki T., 2010, Zmiany w strukturze narodowościowej mieszkańców Polski w XX wieku i ich konsekwencje dla procesów demograficznych, Łódź.
Google Scholar

Zaborski B., 1937, Liczba i rozmieszczenie mieszkańców Polski według języków i wyznań (uwagi ogólne w świetle spisu 1931 r.), „Sprawy Narodowościowe”, 11(1–2), s. 75–86.
Google Scholar

Zaborski B., Wrzosek A., 1939, Antropogeografia, [w:] Wielka geografia powszechna, t. 3, Warszawa.
Google Scholar

Znaniecki F., 1990, Współczesne narody, Warszawa.
Google Scholar

Żelazny W., 2004, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Poznań.
Google Scholar

Żołędowski C., 2003, Białorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Białorusi i Litwie. Uwarunkowania współczesnych stosunków między większością i mniejszościami narodowymi, Warszawa.
Google Scholar