Nazwy wsi źródłem wiedzy o przeszłości na przykładzie toponimów z Doliny Olszynki na Pogórzu Ciężkowickim
DOI:
https://doi.org/10.18778/1508-1117.25.04Słowa kluczowe:
Pogórze Ciężkowickie, dolina Olszynki, nazwy miejscoweAbstrakt
Dolina Olszynki położona jest w granicach Pogórza Ciężkowickiego na pograniczu województwa małopolskiego (powiat tarnowski) i podkarpackiego (powiat jasielski). We wczesnym średniowieczu obszar ten znajdował się na rubieżach państwach polskiego i dopiero od połowy wieku XIV wraz z przyłączeniem do Królestwa Polskiego Rusi Czerwonej stał się miejscem intensywnej akcji osadniczej. W granicach doliny Olszynki (dopływ Ropy) znajduje się kilka wsi o nazwach wiele mówiących o przeszłości miejscowego środowiska przyrodniczego i społeczności lokalnych. Nazwy miejscowości w dolnym biegu rzeki związane są raczej z człowiekiem, z jego działalnością i kulturą (Siepietnica, Święcany), podczas gdy w średnim i górnym z reguły odwołują się do cech środowiska przyrodniczego istniejących w chwili lokacji osad (Szerzyny, Ołpiny, Olszyny, Żurowa, Czermna). Sytuację tę można tłumaczyć chronologią procesów osadniczych. Szczególnie intrygujące na tym obszarze są m.in. takie toponimy, jak Siepietnica (nazwa pochodząca od zawodu wykonywanego przez miejscową ludność w czasach poprzedzających XIV-wieczną kolonizację), Ołpiny i Żurowa (wskazujące na określone cechy środowiska przyrodniczego w XIV wieku i jednocześnie na osadnictwo z udziałem ludności niemieckiej) oraz Czermna (toponim wskazujący na motywację przyrodniczą nazwy i związki właścicieli wsi za Kazimierza Wielkiego z Rusią Czerwoną).
Bibliografia
Czajkowski J., 1995, Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnicznych, [w:] Czajkowski J. (red.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, Sanok, s. 27–166.
Google Scholar
Czermna, b.d.w., Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie.
Google Scholar
Ćmiech A., Franczyk-Cegła A., 2013, Lokacje i nadania króla Kazimierza Wielkiego w Ziemi Gorlickiej, Nowy Sącz.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1985, Procesy osadnicze w dorzeczu Wisłoki i Białej Dunajcowej w tysiącleciu, Kraków.
Google Scholar
DUPKPB, 1994, Dokumentacja do utworzenia Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki, Urząd Wojewódzki w Tarnowie, Wydział Ochrony Środowiska.
Google Scholar
Gancarski J., 2009, Trzcinica – Karpacka Troja, Krosno.
Google Scholar
Hap W., 1998, Ziemia Jasielska naszą małą Ojczyzną, Jasło.
Google Scholar
KDKK, 1874, Kodeks Dyplomatyczny Katedry Krakowskiej ś. Wacława, t. 1, Kraków.
Google Scholar
KDKT, 1875, Kodeks Dyplomatyczny Klasztoru Tynieckiego, Lwów.
Google Scholar
KDM, 1876–1887, Kodeks Dyplomatyczny Małopolski, Kraków.
Google Scholar
Klimek Z., 1997, Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, Część 5, Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego, Kraków.
Google Scholar
Krasnowolski B., 2010, Między wschodem a zachodem. Studia nad historią i sztuką pogranicza polsko-łemkowskiego, Toruń.
Google Scholar
Kroczak R., 2010, Geomorfologiczne i hydrologiczne skutki funkcjonowania dróg polnych na Pogórzu Ciężkowickim, Warszawa.
Google Scholar
Kuraś S., 1962, Zbiór dokumentów małopolskich, Wrocław.
Google Scholar
Lencewicz S., 1922, Kurs geografji Polski, Warszawa.
Google Scholar
Leosz C., 2003, Żurowa. Wieś – parafia – Ochotnicza Straż Pożarna, Żurowa.
Google Scholar
Lubaś W., 1963, Nazwy terenowe powiatów jasielskiego i krośnieńskiego, „Onomastica”, 8 (1–2), s. 195–236.
Google Scholar
Lubaś W., 1964a, Nazwy miejscowości powiatu jasielskiego, [w:] Garbacik J. (red.), Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Kraków, s. 571–598.
Google Scholar
Lubaś W., 1964b, Nazwy terenowe powiatów jasielskiego i krośnieńskiego, Część 2, „Onomastica”, 9 (1–2), s. 123–163.
Google Scholar
Malec M., 2003, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Warszawa.
Google Scholar
Mańczak W., 1999, Wieża Babel, Wrocław.
Google Scholar
Matka Boża Pocieszenia w Czermnej, 2010, Czermna.
Google Scholar
Paszkiewicz H., 2002, Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Kraków.
Google Scholar
Rospond S., 1956, Olbino = Łobino – prastara dzielnica Wrocławia, „Onomastica”, 2 (1), s. 171–179
Google Scholar
Rymut K., 1975, Nazwy miejscowe dawnego powiatu bieckiego, „Prace Onomastyczne”, 23.
Google Scholar
Rymut K., 2003, Kto to byli świepietnicy?, [w:] Rymut K., Szkice onomastyczne i historycznojęzykowe, Kraków, s. 209–213.
Google Scholar
Sarna W., (1908) 1995, Opis powiatu jasielskiego, Jasło.
Google Scholar
SGKP, 1880–1902, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa.
Google Scholar
SHG, Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/browse.php?d=3.
Google Scholar
Solarz F.K., 1996 (1970), Ołpiny – wieś w powiecie jasielskim, Tuchów.
Google Scholar
Solarz M.W., 1998, W Paśmie Liwocza i Brzanki, Krosno.
Google Scholar
Solarz M.W., Kroczak R., 2016, Hydronimy Pasma Brzanki na Pogórzu Ciężkowickim, „Onomastica”, 60, s. 333–359.
Google Scholar
Ślawski T., 1995, Święcany. Zarys monograficzny, Tuchów.
Google Scholar
Ślawski T., 2002, Biecz. Szkice historyczne, Biecz.
Google Scholar
Taszycki W. (red.), 1977–1980, Słownik staropolskich nazw osobowych, Wrocław.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
