„Pamiętaj, duszo ma, słowo to, co jesteśmy pielgrzymami”. O kondycji przechodnia-gościa w siedemnastowiecznych "Medytacjach" Teresy Petrycówny
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-7458.02.25Słowa kluczowe:
literatura medytacyjna, rękopis, idea vanitas, człowiek-pielgrzym (homo-viator), idea „pogardy świata”Abstrakt
Tematem artykułu jest przedstawienie problematyki marności i przemijalności występującej w rękopiśmiennych Medytacjach Teresy Petrycówny (ok. 1629–1700), norbertanki krakowskiego klasztoru na Zwierzyńcu. We wstępnej części artykułu przybliża się m.in. historię klasztoru Norbertanek na Zwierzyńcu, przedstawia charakterystyczne cechy duchowości zgromadzenia, prezentuje sylwetkę oraz rękopiśmienną twórczość Teresy Petrycówny. Zwraca się również uwagę na inspiracje i konteksty interpretacyjne obecne w rozmyślaniach. W zasadniczej części artykułu pokazuje się na przykładzie rozmyślań Petrycówny, że idea marności, przemijalności świata oraz nędzy kondycji ludzkiej przyświecała również krakowskiej norbertance. Wykorzystane przez nią wanitatywne toposy, metafory oraz porównania służą wyrażeniu ogólnej myśli o doczesności. Występująca w medytacjach myśl o kresie życia doczesnego miała za zadanie zachęcić zakonnice do właściwego postępowania podczas ziemskiej peregrynacji.
Pobrania
Bibliografia
Barycz Henryk, Petrycy Sebastian z Pilzna, [w:] tamże, s. 703–707
Google Scholar
Bazydło Janusz, Jaksa z Miechowa, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Stanisław Wielgus, Jerzy Duchniewski, Mirosław Daniluk i in., t. 7, Lublin 1997, szp. 699–700
Google Scholar
Biblia w przekładzie ks. J. Wujka z 1599 r., wstęp Janusz Frankowski, wyd. 5, Warszawa 2000
Google Scholar
Bukowski Alojzy TJ, Najbardziej aktualny dogmat eschatologiczny. Śmierć kresem pielgrzymstwa człowieka, „Ateneum Kapłańskie”, R. 18: 1932, t. 29, z. 1, s. 25
Google Scholar
Curtis Ernst Robert, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. Andrzej Borowski, Kraków 1997, s. 136–139
Google Scholar
Czyż Antoni, Lęk na Zachodzie, [w:] tenże, Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Warszawa 1995
Google Scholar
Delumeau Jean, Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w., przekł. Adam Szymanowski, Warszawa 1986; tenże, Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII-XIV w., przekł. Adam Szymanowski, Warszawa 1994
Google Scholar
Domański Juliusz, Z dawnych rozważań o marności i pogardzie świata oraz nędzy i godności człowieka, Warszawa 1997
Google Scholar
Dygat Anuncjata, Rybak Aniela, Odrodzenie klasztoru zwierzynieckiego za ksieni Doroty Kątskiej (1591–1643), „Nasza Przeszłość” 1977, t. 47, s. 180, 187–191, 202
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1977.47.171-210
Dziuba Andrzej Franciszek., Życie i twórczość Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Studia Theologica Varsaviensia”, R. 19: 1981, nr 1, s. 43–64
Google Scholar
Dziuba Andrzej Franciszek, Zasady poznania teologii moralnej Mikołaja z Mościsk (1559–1632), tamże, s. 65–87
Google Scholar
Dziuba Andrzej Franciszek, Ojcowie Kościoła w pismach teologiczno-moralnych Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Vox Patrum” 1984, z. 6–7, s. 126–136
Google Scholar
Dziuba Andrzej Franciszek, Ojcowie Kościoła w pismach teologiczno-moralnych Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Vox Patrum” 1984, z. 6–7, s. 126–136
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31743/vp.10368
Mikołaj z Mościsk. Teolog, moralista XVII wieku, Warszawa 1985
Google Scholar
Estreicher Karol, Bibliografia polska, t. 24, Kraków 1912, s. 208–211
Google Scholar
Goliński Janusz K., „Vanitas”. O marności w literaturze i kulturze dawnej, Warszawa 1996
Google Scholar
Goliński Janusz K., Okolice trwogi. Lęk w literaturze i kulturze dawnej Polski, Bydgoszcz 1997
Google Scholar
Górski Karol, Teologia w klimacie lęku, [w:] tenże, Studia i materiały z dziejów duchowości, Warszawa 1980
Google Scholar
Górski Karol, Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986, s. 90
Google Scholar
Grabowiecki Sebastian, Sonet VII, ww. 9–10, [w:] tenże, Rymy duchowne, wyd. Krzysztof Mrowcewicz, Warszawa 1996, BPS, t. 5, s. 24
Google Scholar
Hajdukiewicz Leszek, Petrycy Jan Innocenty, [w:] Polski słownik biograficzny, red. Henryk Markiewicz i in., t. 25, Wrocław 1980, s. 701–703
Google Scholar
Kaczor-Scheitler Katarzyna, „Applicatio sensuum” drogą do duchowego rozwoju w świetle siedemnastowiecznych rozmyślań norbertańskich, [w:] Tajemnice rozwoju. Materiały z konferencji 10–12 maja 2008 r., red. Danuta Bieńkowska, Anna Lenartowicz, Łódź 2009, s. 209–221
Google Scholar
Kaczor-Scheitler Katarzyna, Proza medytacyjna Teresy Petrycówny wobec tradycji biblijnej, [w:] Proza staropolska, red. Krystyna Płachcińska i Marcin Bauer, Łódź 2011, Seria: „Analecta Literackie i Językowe”, t. 2, s. 405–419
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-622-2.28
Knapiński Władysław, Norbertanie i Norbertanki, [w:] Encyklopedia kościelna podług Teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego, wyd. Michał Nowodworski, t. 16, Warszawa 1885, s. 341–342
Google Scholar
Konieczny Mariusz, Norbertanki, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Edward Gigilewicz, t. 13, Lublin 2009, szp. 1391; hasło: Norbertanie, [w:] Religia. Encyklopedia, red. Tadeusz Gadacz, Bogusław Milerski, t. 7, Warszawa 2003, s. 343
Google Scholar
Kostkiewiczowa Teresa, Inspiracje psałterzowe wyobraźni poetyckiej epok dawnych (rekonesans), [w:] „Księga Psalmów”. Modlitwa, przekład, inspiracja, red. Piotr Mitzner, Warszawa 2007, s. 88
Google Scholar
Kotarska Jadwiga, Topos „theatrum mundi” w poezji przełomu XVI i XVII wieku, [w:] Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. Barbara Otwinowska i Janusz Pelc, Wrocław 1984, Seria: „Studia Staropolskie”, t. 52, s. 145–169
Google Scholar
Kowalski Jan, Pismo św. w twórczości ascetycznej Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, R. 20: 1967, nr 1, s. 85–93
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.3080
Kowalski Jan, Nauka Mikołaja z Mościsk o modlitwie wewnętrznej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1969, t. 16, z. 3, s. 25–39
Google Scholar
Kowalski Jan, Nauka Mikołaja z Mościsk o modlitwie wewnętrznej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1969, t. 16, z. 3, s. 25–39
Google Scholar
Życie, działalność i spuścizna pisarska dominikanina Mikołaja z Mościsk (1559–1632), „Częstochowskie Studia Teologiczne”, t. 4: 1976, s. 147–164
Google Scholar
Kowzan Jacek, Quattuor hominum novissima. Dzieje serii tematycznej czterech rzeczy ostatecznych w literaturze staropolskiej, Siedlce 2003
Google Scholar
Kramarska-Anyszek Krystyna, Dzieje Klasztoru PP. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840, tamże, s. 118 i in.
Google Scholar
Künstler-Langner Danuta, Idea „vanitas”, jej tradycje i toposy w poezji polskiego baroku, Toruń 1993
Google Scholar
Lichański Jakub Zdzisław, Metafora w polskiej poezji wczesnobarokowej, [w:] Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej, pod red. Zbigniewa Nowaka, cz. I: Światopogląd, genologia, topika, Katowice 1980, s. 134
Google Scholar
Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, wyd. 2 popr. i pomnożone, t. 6, Lwów 1860, s. 1080
Google Scholar
Morsztyn Zbigniew, Emblema 96, ww. 6–7, [w:] tenże, Muza domowa, oprac. Jan Dürr-Durski, t. 2, Warszawa 1954, s. 84
Google Scholar
Nowicka-Jeżowa Alina, „Homo viator-mundus-mors”. Studia z dziejów eschatologii w literaturze staropolskiej, t. 1: Medytacja eschatologiczna w literaturze XVI-XVIII wieku, Warszawa 1988, s. 87–112
Google Scholar
Nowicka-Jeżowa Alina, Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI-XVIII wieku, Lublin 1992; taż, Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, Warszawa 1992
Google Scholar
Petrycówna Teresa, Medytacje (XVII w.), rkps ANZ, sygn. 595, ss. 292
Google Scholar
Sarbiewski Maciej Kazimierz, Liryki oraz Droga rzymska i fragment Lechiady, przeł. Tadeusz Karyłowski TJ, oprac. Mirosław Korolko przy współudziale Jana Okonia, Warszawa 1980, I 19, s. 75
Google Scholar
Sikora Agnieszka, Mikołaja z Mościsk medytacje o sprawach ostatecznych, [w:] Staropolskie teksty i konteksty. Studia, red. Jan Malicki i Dariusz Rott, t. 4, Katowice 2003, Seria: „Prace Naukowe UŚ”, nr 2159, s. 132–146
Google Scholar
Skwara Marek, O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku, Szczecin 1999, s. 500
Google Scholar
Skwarczyńska Stefania, Topos „Ubi sunt qui ante nos fuerant?” oraz styczne z nim formacje treściowo-formalne w poezji europejskiego kręgu kulturowego, [w:] taż, W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej, Warszawa 1985, s. 80–150
Google Scholar
Witek Stanisław, Cnota, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz, t. 3, Lublin 1985, szp. 521
Google Scholar
Wysoki umysł w dolnych rzeczach zawikłany. Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku. Od Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego do Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, wstęp i oprac. Krzysztof Mrowcewicz, Warszawa 1993
Google Scholar
Ziółkowski Marcin, Eschatologia, Sandomierz 1958 (rozdz. I: Pójdzie człowiek do domu wieczności swej, s. 47–55)
Google Scholar
Żak Adolf, Norbertanie i Norbertanki w Polsce, „Przegląd Powszechny”, R. 37: 1920, t. 147–148, s. 321–328
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Katarzyna Kaczor-Scheitler
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
