Luki w pamięci w XX wieku. Narracyjne substytuty w twórczości HERTY MÜLLER i BIRGIT WEYHE

Abstrakt

Wraz z rosnącym dystansem do XX wieku w narracji literackiej zaczynają dominować luki czasowe. Stają się one także tematem utworów literackich. Artykuł na przykładzie powieści HERTY MÜLLER Atemschaukel (Huśtawka oddechu) i jej genezy, ukazuje w jaki sposób luki w pamięci rodzinnej wypełniane są wspomnieniami i zapisami rozmów autorki z Oskarem Pastiorem, który podobnie jak matka pisarki był więźniem sowieckich łagrów. Dzięki tym rozmowom MÜLLER tworzy – poprzez ʻkompensujące’ wprowadzenie postaci fikcyjnego pisarza Leo Auberga – literacką wizję, przełamującą tabu obozowe. Z kolei BIRGIT WEYHE w komiksie Im Himmel ist Jahrmarkt (W niebie jest jarmark) neutralizuje luki w historii swojej rodziny, kreując werbalne i ikonograficzne wyobrażenia, które pojawiają się już na samym początku komiksu. Luki czasowe od początku XX wieku są przy tym wizualizowane i werbalizowane w taki sposób, że wiarygodność narracji wciąż pozostaje ambiwalentna. Porównanie obu utworów ujawnia zarówno różnice, jak i podobieństwa w literackim obchodzeniu się z rysami w pamięci rodzinnej, które w obu przypadkach sprowadza się do narracyjnej sublimacji.