Manès Sperbers Weg aus dem „Städtel“ in das Kampfgetümmel der „Weltrevolution“

Zbigniew Światłowski

doi:10.18778/2196-8403.2011.09

Autor

Zbigniew Światłowski

DOI:

https://doi.org/10.18778/2196-8403.2011.09

Słowa kluczowe:

Autobiografia, Manès Sperber, marksizm, żydowscy intelektualiści, Europa Wschodnia, rewolucja światowa

Abstrakt

Przedmiotem analizy jest trzytomowa autobiografia Manèsa Sperbera (1905-1984) All das Vergangene… (Wszystko, co minione). Opisana w niej przemiana pobożnego chłopca z wschodniogalicyjskiego miasteczka w rewolucyjnego marksistę i komunistę ma egzemplaryczne znaczenie. Sile oddziaływania marksistowskiej ideologii ulegli liczni intelektualiści wielu krajów. Stwierdzenie powyższe dotyczy szczególnie żydowskich intelektualistów pochodzących ze wschodniej Europy. Fakt to ogólnie znany. Mniej znane są psychologiczne i społeczne motywacje podejmowanych przez nich światopoglądowych decyzji. A przecież dopiero one pozwalają zrozumieć, dlaczego idea „światowej rewolucji“ zapuściła najgłębsze korzenie w tej socjalnej sferze. W kontekście zarysowanej tu problematyki wspomnienia Sperbera posiadają ogromny walor poznawczy. Początek narracji przypada na pierwsze dziesięciolecie minionego stulecia, urywa się ona wraz z końcem II Wojny Światowej. Obejmuje zatem ona cztery najbardziej dramatyczne dekady historii współczesnej.

Bibliografia

BLOCH, ERNST (1959): Geist der Utopie. Gesamtausgabe. Bd. 3. Frankfurt (M.).
Google Scholar

CANETTI, ELIAS (1979): Die gerettete Zunge. Berlin/Weimar.
Google Scholar

CANETTI, ELIAS (1985): Die Fackel im Ohr. Frankfurt (M.).
Google Scholar

FURET, FRANCOIS (1996): Przeszłość pewnego złudzenia. Esej o idei komunistycznej w 20. wieku. [Die Vergangenheit einer Täuschung. Ein Essay über die kommunistische Idee im 20. Jahrhundert]. Warszawa.
Google Scholar

JOHNSON, PAUL (1988): Intelektualiści. [Intellektuelle]. Aus dem Englischen übersetzt von Andrzej Piber. Warszawa.
Google Scholar

KŁAŃSKA, MARIA (1994): Aus dem Schtetl in die Welt 1772-1938. Ostjüdische Autobiographien in deutscher Sprache. Wien/Köln/Weimar.
Google Scholar

MAGRIS, CLAUDIO (1974): Verlorene Welt des Ostjudentums. Wien.
Google Scholar

MIŁOSZ, CZESŁAW (1974): Verführtes Denken. Frankfurt (M.).
Google Scholar

REICH-RANICKI, MARCEL (1970): Deutsche Literatur in West und Ost. Reinbek bei Hamburg.
Google Scholar

ROTH, JOSEPH (1990): Werke 2. Das journalistische Werk 1924-1928. Köln.
Google Scholar

SPERBER, MANÈS (1976): Wie eine Träne im Ozean. Köln.
Google Scholar

SPERBER, MANÈS (1983): All das Vergangene… Die Wasserträger Gottes. Die vergebliche Warnung. Bis man mir die Scherben auf die Augen legt. Wien/Zürich.
Google Scholar